بخشی از مقاله
چکیده:
این پژوهش به بررسی تطبیقی برنامه درسی تربیت معلم در ایران، ژاپن و انگلستان می پردازد تا با مقایسه برنامه درسی این سه کشور و با استفاده از نتایج به دست آمده به طرح راهکارهایی برای بهبود نظام آموزشی ایران بپرازد. هدف کلی در مرحله اول شناخت برنامه درسی تربیت معلم در این سه کشور است. در مرحله دوم شناخت وجوه تشابه و تمایز برنامه درسی تربیت معلم این سه کشور در مواردی همچون: تفاوت های اهداف برنامه درسی تربیت معلم، فرایند یاددهی
- یادگیری،برنامه تمرین عملی(کارورزی)، روشهای ارزشیابی از آموخته های دانشجویان و به کارگیری فناوری اطلاعات در برنامه درسی تربیت معلم در ایران، ژاپن وانگلستان.است. این تحقیق از نوع توصیفی - اسنادی است و روش گردآوری به روش کتابخانه ای می باشد که با مطالعه منابع مکتوب به جمع آوری داده ها پرداخته است که در این گونه داده ها با روش توصیف و تحلیل، اطلاعات بدست آمده به روش جرج بردی تجزیه و تحلیل شده اند. و نتایج بدست آمده بر اساس سوال های تحقیق نشان می دهد که : برنامه درسی تربیت معلم در کشورهای ژاپن و انگلستان در نیل به اهداف ،کیفیت فرآیند یاددهی- یادگیری، محتوای برنامه درسی، اجرای دوره های کارورزی، شیوه های ارزشیابی و استفاده از فناوری
2
اطلاعات نسبت به ایران از موفقیت بیشتری برخوردار بوده اند. که از اصلی ترین دلایل این موفقیت توجه به کیفیت در نظام برنامه درسی تربیت معلم در کشورهای ژاپن و انگلستان است.
کلید واژگان : آموزش و پرورش تطبیقی، برنامه درسی تربیت معلم، آموزش و پرورش ایران، آموزش و پرورش ژاپن، آموزش و پرورش انگلستان.
مقدمه
گسترش دانش تطبیقی و مطالعات مقارنه ای تنها راهی است که زمینه ی مناسب را برای تحقق و عملی کردن آیه شریفه (َفَبشﱢر عِبادِ الّذیَِن َیستَِمعُونَ القَولَ َفَیّتِبعُونَ أحسََنه) (آیه 17 و 18 سوره زمر) . و انتخاب اقوی فراهم می نماید. آنچنانکه در مصحف شریف آمده است در زندگی روزمره بدون امر تطبیق و مقایسه نمی توان تصمیم بهتری اتخاذ نمود و روشی برای پیشبرد رضایت بخش امور انتخاب کرد. اهمیت بررسی های تطبیقی تا به آنجا پیش رفته است که اندیشمندان مراکز تعلیم و تربیت بین المللی بر ضرورت ایجاد بررسی های تطبیقی به مثابه رشته نوین علمی در موسسات آموزش عالی و دانشگاه ها در سطوح بالای تحصیلات تکمیلی تاکید می ورزند و این تاکید از اهمیت کار و نقش محققان این رشته ی علمی در معرفی نظام های آموزشی موفق جهان، شناخت مسایل آموزش و پرورش و دستاوردهای شگرف ناشی از آن حاصل شده است.(عزیزی نژاد،.(1392
بررسی تاریخ تحول نظام های آموزشی جهان نشان می دهد که جهت تحقق این امر اغلب کشورهای پیشرو از مطالعات تطبیقی در زمینه آموزش و پرورش بهره گرفته اند و از آن به عنوان شرط لازم برای طراحی نظام های آموزشی نوین یاد کرده اند و بر ضرورت تداوم چنین مطالعاتی قبل از اقدام به اصلاحات آموزشی و یا رفع مشکلات مطروحه در زمینه های مختلف تاکید می ورزند.(همان منبع).
اگر چه مطالعات تطبیقی در زمینه آموزش و پرورش در کشور ما به علت عدیده پایگاه به حق خود را به عنوان ابزار لازم برای تکامل و توسعه برنامه های آموزشی به دست نیاورده است. ولی با این حال امیدواریم، اینگونه مطالعات با توجه و تاکیدی که اخیرا برنامه ریزان آموزش عالی دارند، بس و توسعه بیشتری یابد، زیرا آگاهی از تغییرات و اصلاحاتی که در
3
نظامهای تربیتی کشورهای دیگر رخ داده است و مشکلاتی که آنان برای اصلاح و توسعه آموزش و پرورش خود داشته اند و آشنایی از چگونگی روشها و تدابیری که برای حل این مشکلات به کار برده اند، می تواند ما را در اتخاذ تدابیر لازم در جهت حل و فصل رضایت بخش معظلات آموزش و پرورش کشورمان، خصوصا در زمانی که در اندیشه بنیاد نهادن نظام نوین آموزشی و پرورشی خویش هستیم، یاری دهد.(آقازاده،.(1388
بررسی نظامهای آموزشی کشورها در دوره های مختلف تحصیلی و مقایسه آنها با یکدیگر و آگهی از نوآوریهایی که با توجه به تغییرات و تحولات سالهای اخیر در سراسر جهان صورت می گیرد، می تواند برای افراد عهده دار تعلیم و تربیت اعم از مربیان و مدیران و برنامه ریزان آموزشی مفید و آموزنده باشد و موجب بهبود کیفیت تدریس و کارایی مسؤلان آموزشی شود.(حبیبی،.(1389
معلم باید برای هماهنگ ساختن خود با واکنش متعلمان و قراردادن کوشش روزانه کلاس در مسیر سازندگی مطلوب، از دانش و توانایی کافی بهره مند و در عین حال برای اعمال چنین نقشی آزادی عمل داشته باشد. اختیار و آزادی عمل نیز فق در صورت شایستگی و اهلیت و خبرگی معلم می تواند سودبخشی باشد این مساله اهمیت برنامه های تربیت معلم را کاملا آشکار می سازد.(همان منبع).
به عنوان مثال در کشور انگلستان دروس تحصیلی دانشجویان تربیت معلم شامل این دروس است: شیو های جدید آموزش، کاربرد رایانه در آموزش و پرورش، اداره امئر مدرسه، روان شناسی کودک و نوجوان، تاریخ آموزش و پرورش، اصول و مبادی آموزش وپرورش، فلسفه آموزش و پرورش، بهداشت در مدارس، روان شناسی تربیتی، جامعه شناسی آموزش و پرورش، زبان انگلیسی، ریاضیات پایه و آموزشهای مذهبی دانشجویان دروس فوق را به عنوان دروس عمومی باید بگذرانند(همان منبع).
اهداف تحقیق:
هدف کلی: بررسی تطبیقی برنامه درسی تربیت معلم در ایران، ژاپن و انگلستان
هدف های این تحقیق عبارتند از:
-1 آشنایی با شباهتها و تفاوتهای اهداف برنامه درسی تربیت معلم در ایران، ژاپن و انگلستان.
4
-2 آشنایی با محتوای برنامه درسی تربیت معلم در ایران،ژاپن و انگلستان.
-3 آشنایی با شباهتها و تفاوتها در زمینه فرایند یاددهی - یادگیری در برنامه درسی تربیت معلم در ایران، ژاپن و انگلستان.
-4 آشنایی با شباهتها و تفاوتهای برنامه تمرین عملی (کارورزی) مراکز تربیت معلم در ایران، ژاپن و انگلستان -5 آشنایی با شباهتها و تفاوتهای روشهای ارزشیابی از آموخته های دانشجو معلمان در برنامه درسی مراکز تربیت
معلم در ایران، ژاپن و انگلستان.
-6 آشنایی با تفاوتها و شباهتها درزمینه به کارگیری فناوری اطلاعات در برنامه درسی تربیت معلم در ایران، ژاپن و انگلستان.
تربیت معلم در ایران، انگلستان و ژاپن
تربیت معلم در ایران
برنامه های درسی تربیت معلم (دانشگاه فرهنگیان)
برنامه های درسی تربیت معلم را بر مبنای اصول کلی برنامه ریزی از هدفهای تربیت معلم باید نتیجه گرفت. هدف تربیت معلم از مجموعه تواناییهایی که از یک معلم آزموده انتظار داریم متاثر است. شایستگی و اهلیت معلم را برای اشتغال در کار آموزش و پرورش در سه بعد اساسی زیر باید دید:
5
-1 بهره مند شدن از ویژگی های روانی، عقیدتی و اخلاقی که با رسالت کار معلم و مربی تناسب داشته باشد و نفوذ آنها را در جامعه به عنوان الگوی مطلوب و سرمشق آرمانی زندگی انسانها بتوان تایید کرد.
-2 کسب دانش و اطلاعات کافی و در حد لازم برای اشتغال به تدریس در هر رشته و هر دوره تحصیلی. به علاوه معلم باید بصورتی تربیت شود که در دوران خدمت برای کارآموزی و باز آموزی، مخصوصا از طریق خودآموزی و یادگیری شخصی و اعتلای معلومات،آمادگی داشته باشد.
-3 کسب مهارت و آمادگی فنی برای بکارگیری روش مطلوب عرضه اطلاعات و انتقال معلومات و مهارتها به صورتی که کلاس درس آموختن و یادگیری را برای آموزنده تسریع و تسهیل کند(حبیبی،1388، به نقل از معیری،.(1364
اهداف برنامه درسی تربیت معلم در ایران
در ایران بهبود بخشیدن به کیفیت تربیت معلم را به عنوان هدف کلی تربیت معلم ذکر کرده و بر برنامه های آموزش و پرورش معلمان متمرکزشده اند.
موضوع کیفیت بخشی به معلمان ترکیبی است از:
ارتقای دانش تعلیم و تربیت، دانش محتوایی موضوعی، مهارت ها و نگرش های لازم برای تدریس مؤثر، درک و فهم قوی از رشد وتحول دانش آموزان، مهارت های مؤثر ارتباطی، داشتن تعهدات اخلاقی و توانایی یادگیری مادام العمر و روزآمد شدن .
اهداف تربیت معلم در سطح ملی تدوین شده اند و در تلاش اند که از طریق افزایش برنامه های عملی و برقراری ارتباط و توازن میان آموزش های نظری و عملی، برقراری ارتباط میان دانشگاه ها ومؤسسات دانشگاهی تربیت معلم و اطمینان یافتن از نحوه گزینش دانشجویان برای جذب بهترین داوطلبان برای ادامه تحصیل در تربیت معلم به افزایش کیفیت برنامه درسی دانشجو معلمان بیفزایند،برای هر یک از برنامه های درسی دوره های تربیت معلم، هدف خاص دوره و به تبع آن صلاحیت های مورد انتظار تعریف شده است.
در کشور ایران اهداف در قالب صلاحیت ها و توانایی های کلی مطرح شده است. بدیهی است که موضوع برقراری توازن میان آموزش های نظری و عملی ، برقراری ارتباط بین دانشگاه ها و مؤسسات تربیت معلم، تدوین استاندارهای روشن و توجه به آموزش های عملی از مهمترین نکات مورد توجه کشورها در تدوین اهداف هستند.تدوین استانداردهای روشن و صلاحیت های مشخص در تدوین اهداف، کمکی قابل توجه به تدوین شاخص های ارزشیابی و به تبع آن آنچه در فرایند یاددهی - یادگیری به آنها توجه کرد می کند و این در حالی است که در این صلاحیت ها کلی تعریف شده اند.
6
هدف از دوره کارشناسی آموزش ابتدایی، تربیت معلمانی است که ازطریق کسب دانش های نظری و فراگرفتن مهارتهای عملی توأم با علاقه و نگرش مثبت، برای اشتغال به فعالیت های آموزشی و پرورشی در دوره ابتدایی آماده شوند.
به طور کلی می توان گفت هدف از برنامه های درسی دوره کارشناسی دانشگاه فرهنگیان کسب دانش نظری، فراگرفتن مهارتهای عملی و ایجاد نگرش مثبت در دانشجو- معلمان است. (ملایی نژاد و ذکاوتی،.(1387
محتوای برنامه درسی تربیت معلم در ایران
در ایران محتوای دوره شامل موضوعات مربوط به آموزش و پرورش،
موضوعات تخصصی و مهارت های تدریس است. افزایش برنامه های عملی و برقراری ارتباط و توازن میان آموزش های نظری و عملی را در دستور کار برنامه درسی تربیت معلم قرار دارد. ضمن تأکید بر گذراندن واحدهای نظری و درک و فهم مطالب معتقدند که واحدها باید به نحوی طراحی شوند که: دانشجو - معلمان بتوانند همگام با این واحدها واحدهای عملی مربوطه را نیز بگذرانند و توانایی استفاده از مفاهیم نظری را در عمل و کلاس درس داشته باشند. محتوا شامل دروس عمومی، دروس تربیتی و دروس تخصصی است. به طور کلی این دوره ها نظری است و برخی از دروس تربیتی و تخصصی عملی و نظری طراحی شده اند. محتوا شامل دروس عمومی، دروس تربیتی و دروس تخصصی است. به طور کلی این دوره ها نظری است و برخی از دروس تربیتی و تخصصی عملی و نظری طراحی شده اند.
محتوای برنامه درسی تربیت معلم در ایران شامل دروس عمومی، دروس تربیتی و دروس تخصصی است.در دوره کاردانی دروس عمومی 14واحد، شامل معارف اسلامی، ادبیات فارسی، تربیت بدنی، اخلاق اسلامی، انقلاب اسلامی و ریشه ها و بهداشت و محی زیست است.
