بخشی از مقاله
نظام اموزشی فرانسه
• سياست هاي آموزشي
• ساختار آموزشي
o آموزش پيش دبستاني
o آموزش پيش دانشگاهي
o آموزش پايه
o آموزش ابتدايي
o آموزش متوسطه
o نظام آموزش عالي
o پژوهش و تحقيقات
o آموزش غير رسمي
o آموزش فني و حرفه اي
o آموزش استثنايي
o آموزش معلمان
• اصول و اهداف آموزشي
• اولويت هاي آموزشي
• دستاوردهاي آموزشي
• طرح هاي آموزشي
• معظلات آموزشي
• اصلاحات آموزشي
• ارزيابي تحصيلي
• مشاوره تحصيلي
• قوانين آموزشي
• مديريت آموزشي
• نظارت آموزشي
سياستهاي آموزشي
از جمله مهمترين سياستهاي آموزشي دولت فرانسه طي سالهاي اخير ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود:
1. احداث مراكز پژوهشي در مراكز آموزشي سراسركشور
درحال حاضر، پرداختن به7حوزه پژوهشي اعم از صنايع الكترونيك و فنآوري اطلاعاتي و آموزشي، حمل و نقل زميني و هوايي، صنايع شيميايي، صنايع غذايي- كشاورزي، علوم مربوط به نوآوري محصولات، پژوهش پزشكي وفنآوريهاي محيط زيست ، از جمله مهمترين اولويتهاي دولت فرانسه درحوزه پژوهش محسوب ميگردد.بهمنظور نيل به تحقق سياست مذكور،وزارت پژوهش فرانسه به استخدام پژوهشگران جوان و گسترش تحرك همگاني جوانان فرانسوي طي سالهاي اخيرمبادرت نموده است.
مأموريت آژانس ملي پژوهش(Anvar)، ارتقاء فرهنگ پژوهش، برقراري ارتباط ميان پژوهشگران و موسسات پژوهشي و نيز اجراي پژوهشهاي كاربردي است.شايان ذكر است كه دراين راستا، تشكلهايي تحت عنوان(GIP) درجهت تحقق برنامهها و طرحهاي پژوهشي مصوب، ايجاد شده كه به سازماندهي مراكز پژوهشي و دانشگاهها ميپردازند.ازجمله مهمترين اين تشكلها ميتوان به سازمان Sophia Antipolis درمونپليه، سازمانSaint-Quentin-en-yvelines و سازمان Cergy-Pontois درپاريس اشاره نمود.هدف دولت از ايجاد چنين تشكلهايي برقراري مشاركت واقعي ميان مؤسسات بزرگ علميو دانشگاهها بهمنظور برنامهريزيهاي كلان درجهت تطابق با دانش مدرن ميباشد.كشورفرانسه پس از ايالات متحده امريكا، ژاپن و آلمان دررديف چهارم كشورهاي پيشرفته جهان قرار داشته و 4/2% توليد
ناخالص داخلي(PIB) را به مقوله پژوهش و توسعه اختصاص داده است.كشورفرانسه همچنين به توليد 7/4% انتشارات علميجهان و 8/16% انتشارات اتحاديه اروپا مبادرت مينمايد.با وجوديكه اغلب موسسات پژوهشي به تامين اعتبار بالغ بر50 درصد فعاليتهاي پژوهشي و توسعه ملي مبادرت مينمايند، با اين حال ، اين رقم دركشور فرانسه بر53%، در آمريكاي شمالي بر 57% و در ژاپن بر 68% بالغ ميگردد.مركز ملي پژوهشهاي علميفرانسه(CNRS) با تعداد 18 هزار محقق و پژوهشگر، بزرگترين مركز پژوهشي اروپا محسوب ميگردد.گفتني است كه مركزمذكور به توليد، مديريت و ارتقاء راندمان فعاليتهاي پژوهشي مبادرت مينمايد.مركز فوق ازتعداد 300 گروه تخصصي ـ پژوهشي و 1000 گروه پژوهشي عمومي مستقر در دانشگاههاي سراسر كشور برخوردار ميباشد. مركز ملي پژوهشهاي علميفرانسه(CNRS) ، علاوه براجراي پژوهشهاي تخصصي خود به اجراي برنامههاي مشتركي با برخي موسسات پژوهشي ديگر نيز مبادرت مينمايد.
2. ترويج زبان فرانسه به عنوان زبان ملي و آموزشي
ترويج زبان فرانسه به عنوان زبان ملي و آموزشي اصلي ترين سياست آموزشي دولت فرانسه محسوب ميگردد.باوجوديكه زبان فرانسه هيچگاه از رواج حال حاضر خود برخوردار نبوده است، با اينحال هيچگاه تا به امروز درمقابل اوجگيري توقف ناپذير زبان انگليسي كه ميرود تا به عنوان زبان ارتباطات جهاني مطرح گردد،مورد تهديد واقع نشده است. هدف از اجراي چنين سياستي مبارزه با زبان انگليسي نبوده، بلكه مقصود اصلي، حفظ سيستم چندزباني و چندفرهنگي جهاني دركشور فرانسه ميباشد.از جمله مهمترين اقدامات دولت فرانسه در جهت نيل به چنين هدفي ميتوان به گسترش همكاريهاي ميان مدارسفرانسوي مستقر درخارج از كشور و مدارس تحت نظارت سيستم آموزشي ملي، افزايش برنامههاي آموزشي به زبان فرانسه در رسانههاي سمعي و بصري و حمايت از ابتكارات جامع در اين خصوص (راه اندازي راديوي فرانسوي در صوفيه، راديو بينالمللي فرانسه (RFI)،احداث انستيتوهاي بين المللي فرهنگي، آموزش زبان فرانسه بهروزنامهنگاران بلغاري و تشويق و ترغيب جوانان فرانسوي به فراگيري زبانهاي خارجي در داخلكشوردر جهت استقبال ازآموزش زبان فرانسه در خارج اشاره نمود.
3. برقراري همكاريهاي بين المللي دانشگاهي
طي سالهاي اخير، دولت فرانسه تلاش عمده اي در جهت ارائه دورههاي آموزشي تا سطح ديپلم متوسطه به 100 هزار نوجوان فرانسوي در مدارسفرانسوي خارج از كشور به عمل آورده است.گفتني است كه چنين سياستي با هزينه بودجه ساليانه 5/1ميليارد فرانك صورت ميگيرد.
به عبارت ديگر، تربيت دانشمندان و محققين فرانسوي از پاية متوسطه تا آموزش عالي در دانشگاه ها و مراكز علمي سراسر جهان، از جمله مهمترين سياستهاي آموزشي دولت محسوب ميگردد. از اين روي ، ادارهكل فرهنگي وزارت امور خارجه با اختصاص 500 ميليون فرانك از سال 1994، درجهت نيل به هدف مذكور گام برداشته و به اعطاي بيش از18هزار بورسيه تحصيلي و دوره كارآموزي مبادرت نموده است.
4. ارتقاء همكاريهاي تخصصي با سايركشورهاي جهان
از آنجاييكه تربيت و آموزش سهم عمده اي از دانشمندان فرانسوي، به افزايش درخواست همكاري كشورهاي جهان با كشور فرانسه درسطح جهاني منجرخواهد گرديد، از اينرو دولت فرانسه به ارائه پيشنهادات همكاري خود در زمينههاي مختلف آموزشي با سايركشورهاي جهان تمركز نموده است.آموزش نيروي انساني ماهر، برقراري همكاريهاي بين المللي آموزشي، استقرار نهادهاي حكومتي و قانوني در ساير كشورهاي جهانو آموزشكادرهاي اداري ماهر از جمله مهمترين اقدامات دولت فرانسه در جهت نيل به اهداف فوق محسوب ميگردد. از اين روي،ادارهكل فرهنگ با همكاري چندين وزارتخانه، تشكيلات اداري محلي، سازمانهاي غيردولتي وشركتهاي تجاري، به اجراي سياستهاي جامعي در اين خصوص پرداخته و به ايفاي نقش تشويقي و هماهنگسازي درجهت انسجام هر چه بيشتر اقدامات دولت فرانسه مبادرت نموده است.
5. افزايش ابزارهاي سمعي و بصري
اجراي سياست افزايش ابزارهاي سمعي و بصري در جهت تثبيت جايگاه امروزي زبان فرانسه و توسعه آن درسطوح بين المللي از جمله مهمترين سياستهاي دولت فرانسه طي سالهاي اخير محسوب ميگردد.در اين راستا، تلاش دولت درجهت گسترش سريع ابزارهاي جديد تكنولوژيك، به ارائه طرح 5 ساله توسعه ابزارهاي سمعي و بصري فرانسوي درساير كشورهاي جهان منتهي گرديد.راه اندازي خطوط اصلي طرح مذكور، به راه اندازي 2 كانال تلويزيوني فرانسوي(كانال فرانسوي زبان TV5 درجهت ترويج و اشاعه زبان فرانسه و كانالفرانسوي بينالمللي(CFI) به عنوان بانك فرانسوي برنامههاي آموزشي براي كليه تلويزيونهاي جهان، منجرگرديده است.
گفتني است كه كانال تلويزيوني مذكور به پخش برنامههاي ويژه بينندگان غيرفرانسوي زبان مبادرت نموده و از متد آموزشي با درج زيرنويس و دوبله استفاده مينمايد.
6 . ارائه مشاوره تحصيلي و شغلي مناسب به نسل جوان كشور در جهت جايدهي مناسب شغلي به آنان
7. تأكيد برگسترش برنامه هاي آموزش متوسطه علاوه بر آموزش فنيو حرفهاي، درجهت جبران كمبود نيروي انساني ماهر
8 . تربيت نخبگان ملي، بدون اتكا به وراثت و ثروت در نهادهاي آموزشي
9. أكيد بر انتقال دانش نظري، عملي، فرهنگ عمومي و روش استدلالي
10. تأكيد بر فرهنگ عمومي به موازات پرداختن به آموزشهاي فني و
حرفهاي
توجه به سياست فوق از جمله مقولات بحث برانگيز در طول تاريخ نظام آموزشي فرانسه بوده است كه همچنان نيز ادامه دارد.اينگونه بحثها كه ريشه در وفاداري به اصول سهگانه جمهوري (برابري، برادري و آزادي) دارد، بر اين استدلال استوار است كه (مدارس دولتي) ملزم به جبران كمبودهاي آموزشي و غيرآموزشي آندسته از دانشآموزاني ميباشند كه در خانواده، از انضباط، دقت علمي و فرهنگ عمومي بيبهره ماندهاند.
11- تربيت نيروي انساني ماهر به موازات تلاش در جهت تحقق بخشيدن به برابري فرصت، عدالت اجتماعي و دستيابي به فرهنگ عمومي
12- استقرار نظام كارآموزي حرفهاي مداوم در جهت تربيت مهندسين و تكنسينهاي حرفهاي در خارج از مدارس عالي
13- پرداختن به مطالعاتي با عنوان (پايهگذاري و ترسيم آموزش جهاني) به منظور يافتن نوعي متد آموزشي با كيفيت جهاني
اصلاح سياستهاي آموزشي
برگزاري جلسات مشترك وزارت آموزش عالي با تعدادكثيري از نمايندگان دانشگاههاي كشور در سال 1994،منجر به ارائه10پيشنهاد اصلاحي درساختار آموزشي كشورفرانسه گرديد. تشويق و ترغيب تعداد24 دانشگاه كشور در جهت افزايش سطح همكاريهاي خود با دانشگاههاي بزرگ جهان، احداث مؤسسات مستقل آموزشي نظير گالاتاسراي در استانبول با حمايت 7 دانشگاه فرانسوي و پذيرش متقابل مدارك دانشگاهي 15 دانشگاهفرانسوي و 15دانشگاه برزيلي طي سال 1994 از جمله اصلاحات فوق به شمار مي آيد.
ساختار آموزشي
ساختار نظام آموزشي فرانسه بر مبناي دو محور اصلي (پايداري) و (پويايي) بررسي ميگردد. در محور پايداري، سياستهاي آموزشي و قوانين مصوب در جهت دستيابي به وضعيت مطلوب آموزشي (پنداره نظام) و در محور پويايي، نوساماني ساختارها و استقرار زيرساختها، اهداف و عملكرد وضعيت موجود نظام آموزشي كشور مورد توجه قرار گرفته است. محور پايداري بر مفهوم تداوم در حفظ ارزشهاي سهگانه جمهوري (برابري، برادري و آزادي) تأكيد دارد.
در اين محور، تلاشهاي متفكران و مسوولان كشور ظرف مدت بيش از دو قرن پس از انقلاب فرانسه (1995-1789) در قالب سياستهاي عمده آموزشي عرضه گرديده است.محور پويايي و نوآوري نيز كه به معناي تكاپوي وضعيت موجود نظام آموزشي (سياستها، اهداف، ساختار، كادر و عملكرد آموزشي) است، درجهت پاسخگويي به نيازهاي جامعه در حال تحول و دستيابي به وضعيت مطلوب آموزشي عنوان گرديده است.به طوركلي ميتوان گفت كه نظام آموزشي فرانسه، محصول برهه خاص زماني است كه با پايداري و پويايي از آغاز انقلاب ملي طي سال1789تاكنون همچنان ادامه داشته است.
گفتني است كه برهه زماني فوق نيز خود به سه دوره به شرح ذيل قابل تقسيم ميباشد:
- دوره اول (طي سالهاي1879-1789): تلاش در جهت نيل به آموزش ابتدايي براي كليه كودكان واجبالتعليم.
- دوره دوم (طي سالهاي 1975-1880): تلاش در جهت تحقق آموزش پايه و رايگان تا پايان دوره كالج (رده سني16 سال) براي كليه ردههاي سني
- دوره سوم (طي سالهاي2003- 1975): تحقق برنامههاي آموزش پايه و رايگان تا پايان مقطع متوسطه براي90 درصد از دانشآموزان ردههاي سني ذيربط و فراهمسازي امكان برخورداري از آموزش عالي و كارآموزي حرفهاي مداوم و جايدهي شغلي براي كليه متقاضيان فرصت شغلي
مقاطع آموزش پيش دبستاني، آموزش ابتدايي و كالجهاي دانشگاهي3 مقطع اصلي آموزشي كشور فرانسه راتشكيل ميدهند.اكثريت شهروندان فرانسوي درمراكز آموزش متوسطه حضور يافته،ديپلم متوسطه دريافت نموده و برخي ديگر نيز به آموزش فني و حرفه اي روي ميآورند.
بالغ بر13ميليون دانش آموز در مدارس كشور فرانسه به تحصيل مبادرت مينمايند. نظام آموزشي كشور يكپارچه بوده واين در حالي است كه ساختار حال حاضر آن در خلال دهه هاي60 و70 دستخوش تغييرات تدريجي گرديده است كه از جمله اين تغييرات ميتوان به تفكيك مقاطع آموزش ابتدايي ومتوسطه از يكديگر اشاره نمود.از دهه70 كشور فرانسه از افزايش قابل توجهي در توسعه ورشد نظام آموزش پيش دبستاني برخوردار گرديده است.در اين اثنا، با توجه به تغييرات آموزشي كشور، امكان حضوركليه كودكان گروه سني 5-3 سال در كلاسهاي پيش دبستاني فراهم گرديد. از سال 1967، سن حضور دانشآموزان در مدارس مقطع آموزش پايه بين ردههاي سني 16-6 سال تعيين گرديده است. كشور فرانسه با برخورداري از تعداد60 هزار مدرسه ابتدايي، به فراهم سازي تسهيلات آموزشي لازم براي دانش آموزان ،
در خلال 5 سال اول آموزش رسميمبادرت نموده است. در3 سال اول آموزش رسمي، آموزش پايه در حوزه مهارتهاي پايه (ابتدايي ) ارائه گرديده ودر دو سال باقي مانده دانش آموزان، آموزشهاي لازم را فراگرفته ومدارس ابتدايي را پشت سر ميگذارند.مقطع آموزش متوسطه نيز خود به دو مرحله متوالي تقسيم ميگرددكه به نام سيكل يا دوره نامگذاري شده است. تقريباً كليه كودكان ردههاي سني11 تا 15 سال در كالج ها حضور مييابند. از سال 1975تنها تعداد يك كالج جهت آموزش توانائيهاي مختلط اجتماعي به كليه دانش آموزان صرفنظر از سطح پيشرف تحصيلي آنان وجود داشته است.پس از گذراندن دوره3 آموزش دانش آموزان به كالج هاي عمومي، فني ويا فني حرفه اي راه يافته كه آنها را براي آزمونهاي مكاتبه اي كارشناسي يا مهندسي آماده مينمايد. درمقطع مذكور از دانش آموزان رده سني18 سال ثبت نام بعمل مي آيد.تصميم گيريهاي آموزشي درخصوص دروس تجديدي، تعيين كلاسهاي بالاترآموزشي،تغيير رشته تحصيلي با روند گفتگوي ميان مدارس ( معلمان،كادر اجرائي وپرسنل دستيار)، اولياء و نمايندگيهاي دانش آموزي صورت ميگيرد. اگرچه معلمان به ابراز نظرات خود در شوراهاي آموزشي مركب از نمايندگان دانش آموزي ،معلمان ووالدين- مبادرت مينمايند،با اين وجود والدين از حق تقاضاي ورود دانش آموزان به مقاطع بالاتر آموزشي و يا تقاضاي تكرار سال تحصيلي گذشته برخوردار ميباشند. دركليه مدارس كشور،مشاوران متخصصي در جهت ارائه خدمات مشاوره به دانش آموزان،والدين ومعلمان در راستاي برطرف سازي مشكلات آموزشي پيش روي دانش آموزان،در نظر گرفته شده است .در حال حاضر فرم3 (سال آخر كالج ) نقطه آغازين آموزش كالج ميباشد كه طي آن دانش آموزان در خصوص برخي از موضوعات مورد علاقه خود به مطالعه پرداخته و به تعيين رشته تحصيلي مبادرت مينمايند.
اكثريت قريب به اتفاق دانش آموزان كشور فرانسه در مدارس تحت نظارت وزارت آموزش ملي آموزش ميبينند. با اين وجود درحدود 100 هزار دانش آموزان مواجه با معلوليتهاي مختلف جسماني، در مدارس استثنايي و تحت حمايت وزارت بهداشت و بالغ بر200 هزار دانش آموز در كالجهاي كشاورزي به تحصيل مبادرت مينمايند. در مجموع بالغ بر300 هزار دانش آموز رده سني بالاي16 سال تحت دورههاي كار آموزي- قرار گرفته اند.
همگام با نظام آموزشي عادي كشور، كلاسهاي تخصصي تطبيق يافته در نظر گرفته شده است كه نقطه مشترك و اتكاء آنها مدارس ابتدايي ومتوسطه ميباشد. برخي از برنامههاي آموزشي من جمله برنامه آموزشي(CLIS) نيز به عنوان پلي در جهت باز گرداندن دانش آموزان به نظام آموزشي و برنامه آموزشي (SEGPA)به منظور ارائه آموزشهاي فني وحرفه اي عمومي به كودكان ونوجواناني كه بنا به علل روانشناختي،عاطفي يا رفتاري با مشكلاتي در حوزه آموزش مواجه ميباشند، ارائه ميگردد.همچنين برنامههاي آموزشي مشابه برنامههاي فوق، در مدارس خاص در نظر گرفته شده است،كه از آن جمله ميتوان به مدارس تحت پشتيباني ونظارت وزارت بهداشت اشاره نمود. هدف ارائه برنامههاي آموزشي فوق ارتقاء تواناييهاي با القوه دانش آموزان ميباشد. مدارس تحت نظارت وزارت آموزش ملي ممكن است عمومييا خصوصي باشند. گفتني است كه مدارس خصوصي بالغ بر 15% از دانش آموزان مقطع آموزش ابتدايي و20 % از دانش آموزان مدارس مقدماتي متوسطه را تحت پوشش قرار داده اند. اكثريت مدارس خصوصي كشور در زمره مدارس كاتوليك بوده و با دولت قرارداد آموزشي منعقد مي نمايند.
آموزش پيش دبستاني
ساختار آموزشي
حضور در دورههاي آموزش پيش دبستاني در كشور فرانسه اختياري و رايگان بوده وبه منظور آموزش كودكان رده هاي سني 5-2 سال در نظر گرفته شده است. شايان ذكر است آندسته از كودكاني كه تا روز اول سال تحصيلي مدارس به سن 2 سالگي رسيده باشند، مورد پذيرش واقع ميگردند اقداماتي نيز در خصوص اولويت احداث مدارس مذكور در نواحي محروم اجتماعي كشور صورت گرفته است.
كودكان رده سني 2سال(حدود 40% ) منحصرا در چارچوب مدارس و ظرفيت كلاسهاي آموزشي موجود و كليه كودكان رده سني3سال مورد پذيرش قرار ميگيرند و اين در حاليست كه در سال1960 ميلادي تنها 36% از كودكان فرانسوي مورد پذيرش مراكز آموزش پيش دبستاني قرار گرفتند. هدف غائي وزارت آموزش و پرورش، پژوهش و فنآوري فرانسه از ارائه دورههاي آموزش پيش دبستاني، ارتقاء توانمنديهاي كودكان، در جهت شكل دهي به شخصيت اجتماعي آنان ميباشد. از سال 1995 ميلادي، طرح آموزش واقعي پيش دبستاني با اهداف دقيق و كارآموزان متبحر بهاجرا گذارده شد. درتمام مدت 26 ساعت آموزش در هفته، آموزش زبان از امتياز ويژه اي برخوردار بوده و تسلط شفاهي و آشنايي با نوشتار،تقويت قدرت احساس، تخيل و قدرت خلاقيت دانش آموزان از طريق پرداختن به آموزش هنري توسعه مييابد.گفتني است كه بالغ بر20هزار مركز آموزش پيش دبستاني به ثبت نام از بيش از2ميليون كودك فرانسوي مبادرت مينمايند. در صورت عدم وجود كلاسهاي پيش دبستاني،كودكان رده سني 5 سال به كلاسهاي آمادگي و مدارس ابتدايي پيوسته و به چرخه آموزش ابتدايي ومقدماتي وارد ميگردند.از آنجاييكه كشور فرانسه
از تجربه فراواني در ارائه آموزش پيش دبستاني به كودكان برخوردار ميباشد، از اين روي بيش از99% كودكان رده سني3 سال در اين مدارس حضور مييابند. رقم مذكور درخصوص كودكان رده سني2سال بر2/ 35 % بالغ ميگردد.تحصيل در مدارس عموميپيش دبستاني رايگان ميباشد واين در حاليست كه مراكز خصوصي به اخذ شهريه تحصيلي مبادرت مينمايند. مدارس عموميپيش دبستاني نيز توسط شهرداري ها احداث و اداره ميگردند. طبق قانون اصلاحيه آموزشي مصوب15جولاي1989و قانون مصوب 1975كليه كودكان فرانسوي رده سني3 سال از امكان حضور در مهدهاي كودك برخوردار ميباشند.علاوه بر اين قانون مصوب6 سپتامبر 1995 نيز كه در خصوص نمايش ساختار و نحوه عملكرد مهدهاي كودك تصويب گرديده بر تقويت خصيصههاي بالقوه كودكان، به فعل در آوردن آن در جهت شكل گيري شخصيت آنان و فراهم آوردن بهترين امكانات در جهت موفقيت كودكان در مدارس ويادگيري بيشتر تأكيد دارد.
گفتني است درمهدهاي كودك كشور فرانسه از تخصصهاي سرباز معلمان جهت آموزش كودكان استفاده ميگردد چرا كه خدمت سربازي درحال حاضر در كشور فرانسه به حالت تعليق در آمده و با اجراي طرح جامع جذب سرباز معلم JAPD جايگزين گرديده است.از سوي ديگر،جهت جبران به حد نصاب نرسيدن تعداد ثبت نام كنندگان مهدهاي كودك،كه معمولاً در مناطق كم جمعيت وكوهستاني كشور رخ ميدهد، كودكستانهاي بين منطقه اي تأسيس گرديده است كه به ارائه خدمات آموزشي به كودكان نواحي مختلف مبادرت مينمايند.در مناطق كم جمعيت نيز كلاسهاي موقتي پاره وقت تشكيل ميگردد.به طور كلي دانش آموزان به سه رده سني كودكان،رده سني نوجوانان ورده سني جوانان تقسيم ميگردد. گفتني است، تقسيم بندي فوق در جهت مد نظر قرار دادن بلوغ فكري و استعداد يادگيري ردههايسني از انعطاف پذيري برخوردار ميباشد.تيم تدريس، با مشورت والدين به تعيين جايگاه كودكان در ردههاي سني آموزشي مطابق با استعداد ها و نيازهاي آنان مبادرت مينمايند. سه رده سني مذكور با اولين چرخه آموزشي تطابق داشته در حالي كه رده سني جوانان و مقطع آموزش مقدماتي متوسطه با چرخة آموزشي پايه و مقدماتي تطابق دارد. چرخههاي آموزشي چندين ساله نيز با هدف برآورده نمودن نيازهاي كودكان طراحي گرديده است. متوسط آموزش هفتگي26 ساعته به كودكان مقطع پيش دبستاني ارائه ميگردد.
سياستهاي آموزشي
مهمترين سياست آموزشي مقطع پيشدبستاني فرانسه بر اين اصل استوار است كه مراكز پيشدبستاني به عنوان ابزاري جهت برخورداري از برابري فرصت محسوب ميگردند، چرا كه كودكان از طريق به كارگيري زبان و توسعه اين وسيله ارتباطي، به آمادهسازي خود در جهت پرداختن به تمرينات ذهني كه لازمه موفقيت در مقاطع آموزش ابتدايي و كالج است، مبادرت مينمايند.
اهداف آموزشي
از جمله مهمترين اهداف آموزشي مقطع آموزش پيش دبستاني ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود:
1- بيداري حواس و رشد عاطفي كودكان به ويژه كودكان متعلق به خانوادههاي كارگران و مهاجرين
2- پيشگيري از افت تحصيلي كودكان طي سنوات آموزش پايه
3- توسعه كليه امكانات بالقوه كودك درجهت شكلپذيري شخصيت و فراهمسازي فرصت كسب موفقيت در تحصيل، اشتغال و زندگي وي
4- رشد هوشي، حسي– حركتي و ذهني كودكان
5- رشد ارتباطات غيركلامي (بيدارسازي حس زيباييشناسي و درك هنري) و كلامي (كيفيت كلام و تمرين زبان)
6- آگاهي نسبت به زمان و مكان
7- مشاركت درتشخيص نارساييهاي حسي- حركتي و ذهني و فراهمسازي امكان درمان به موقع اين قبيل نارساييها
8- آموزش مهارت و تمرينات لازم در جهت مشاركت مثبت كودكان در زندگي اجتماعي
برنامههاي آموزشي و ارزشيابي تحصيلي
اجراي فعاليتهاي مقدماتي آموزشي در مقطع آموزش پيش دبستاني، به رشد اوليه كودكان و آمادگي آنان جهت حضور در مدارس ابتدايي منجر ميگردد.گفتني است كه فعاليت ها ي مذكور بر فعاليتهاي فيزيكي، علميو فني و فعاليتهاي آموزشي ارتقاء دهنده سطح ارتباطات ومهارتهاي شفاهي و نوشتاري كودكان مشتمل ميگردد. در مهدهاي كودك، اجراي بازيهاي مختلف از نقش مهمي برخوردار ميباشند، اما اين امر بدين معني نيست كه درمراكز مذكور تدريس وجود ندارد.هيات نظارت ملي آموزش كه مسئوليت رسيدگي ونظارت بر آموزش نواحي كشور را بر عهده دارد،برفعاليتهاي اداري وآموزشي موسسات نيز نظارت مينمايد.شوراي مدارس نيز به بازديد حداقل يك بار در طول ترم از مدارس كشور مبادرت مينمايند.شوراي مذكور همچنين به ارائه نظراتي درخصوص قوانين داخلي مدارس و تعيين برنامههاي آموزشي هفتگي مدارس كشور مبادرت مينمايد.چرخه آموزشي كشور سبب ميگردد كه تيم تدريس به تطبيق فعاليتهاي تدريس با روند آموزش وپيشرفت كودكان مبادرت نمايند. تيم تدريس همچنين مسئوليت ارزشيابي ميزان پيشرفت تحصيلي كودكان را بر عهده دارد. علاوه بر اين تيم مذكور همچنين تعيين مينمايد كه كودكان ملزم به ثبت نام در مدارس ابتدائي بوده و يا ميبايستي در سيستم آموزشي پيش دبستاني باقي بمانند. از آنجايي كه مدارس پيش دبستاني از نقش پييچيده اي در سيستم آموزشي كشور فرانسه برخوردار ميباشند، از اين روي مدرسين مراكز مذكور،مشابه مدرسين مدارس ابتدايي، دورههاي آموزشي ويژه اي را گذرانده و پس از گذراندن دوره3 ساله آموزشي (پس از اتمام تحصيلات آموزش متوسطه كه به دريافت ديپلم متوسطه منتهي ميگردد) به گذراندن دوره آموزشي2-1ساله تربيت مدرس در موسسات دانشگاهي تربيت معلم مبادرت مينمايند.
پس از اتمام سال دوم آموزش دانشگاهي در مراكز تربيت مدرس، از دانشجويان موفق به عنوان معلمين مدارس دعوت به همكاري مي گردد. معلمين مراكز آموزشي پيش دبستاني، به عنوان مدرسين رسمي نظام آموزش عمومي و يا به عنوان مدرسين قرار دادي مدارس خصوصي، از حقوق،وظايف و مسئوليتهاي مشابه معلمين مدارس ابتدايي برخوردار مي باشند.
آمار وارقام تعداد مراكز و مدرسين مراكز آموزش پيش دبستاني ( طي سال1993/1992)
تعداد دانش آموزان عمومي خصوصي
تعداد مهدهاي كودك 1895547 36793
تعداد مدارس آمادگي 336950 280348
تعداد مربيان 279078 -
نسبت تعداد مربيان به دانش آموزان 27.5 27.3
نقاط ضعف و قوت آموزشي
با وجوديكه يك سوم كودكان فرانسوي به آغاز دوران آموزش از رده سني2 سال مبادرت نموده، تمامي كودكان رده سني3 سال رهسپار مراكز آموزش پيش دبستاني شده و مراكز آموزش پيش دبستاني عمومي كه در آن بر آموزش مهارتهاي سواد و زبان تاكيد مي گردد، رايگان و براي همگان قابل استفاده مي باشند، اما با اين حال، افزايش نرخ مواليد دركشور فرانسه به وارد آمدن فشار بر پيكره نظام آموزشي كشور منجر گرديده است.
به نحوي كه افزايش غيرمنتظره نرخ زاد و ولد كودكان از سال2000 به بعد، به انتظار بيش از17 هزار كودك در فهرست ثبت نامي منجر گرديده است. بنابر اعلام وزارت آموزش، طي سال 2002، مراكز آموزش پيش دبستاني با كاهش فضاي آموزشي براي54 هزار كودك مواجه بوده اند كه اين امر خود به ايجاد مباحثاتي درخصوص تغيير امتيازات آموزشي از سنين پيش دبستاني به پايه منجر گرديده است. اين درحالي است كه كشور آلمان، همسايه فرانسه درگير بحث داغي در خصوص اصلاح نظام آموزشي است. در مطالعه بينالمللي جديدي كه بر روي 32 كشور جهان صورت گرفت، دانشآموزان رده سني15 سال آلماني از نظر سواد، رياضيات و مهارتهاي علوم در رده بيست و پنجم قرار گرفتند كه اين امر خود سبب گرديد تا تلنگري به نظام آموزشي آلمان وارد آيد كه همواره به تربيت نيروهاي انساني ماهر مباهات نموده است.كارشناسان معتقدند، علت اصلي نتيجه ضعيف آلمان در اين مطالعه، اين است كه در اين كشور، آموزش رسمي از رده هاي سني7-6 سال آغاز مي گردد. از اين روي مراكز آموزش پيش دبستاني اين كشور، چيزي جز زمين بازي به شمار نمي آيند.كشور فرانسه كه در اين مطالعه به طور متوسط در مكان دوازدهم قرار گرفت، از اين نظر متفاوت است. مراكز آموزش پيش دبستاني اين كشور با زمين بازي تفاوت دارند، چرا كه در اين قبيل مراكز، سواد و مهارتهاي اجتماعي از طريق فعاليتهاي گوناگون ارائه شده و كلاسهاي هفتگي26ساعته برگزار مي گردد. علاوه بر اين، با وجودي كه آموزش از رده سني6 سال اجباري ميگردد، بيش از99درصد كودكان فرانسوي از رده سني3 سال رهسپار مدرسه مي گردند. افزون بر اين، بالغ بر 5/35 درصد از كودكان به حضور در مراكز آموزشي،1 سال زودتر از موعد مقرر، مبادرت مي نمايند.
آموزش پيش دانشگاهي
آموزش پيش دانشگاهي دركشور فرانسه از سن6 سالگي آغاز شده و 12 سال به طول ميانجامد. تحصيلات دوره ابتدايی كه نخستين مقطع آموزش پيش دانشگاهي است،از 6 سالگی آغاز شده و مدت زمان 5 سال به طول می انجامد.پس از اتمام مقطع آموزش ابتدايي، کليه دانش آموزان ملزم به گذراندن دوره آموزشي4 ساله مقدماتي متوسطه می باشند. مقطع آموزش تكميلي متوسطه نيز مدت زمان 3 سال به طول ميانجامد.مجموع سنوات آموزشي تحصيلات پيش دانشگاهی كشورفرانسه 12سال به طول انجاميده به اخذ مدرک ديپلم متوسطه Baccalaureate (Bac) منتهي مي گردد.گذراندن اين مقطع براي كليه كودكان فرانسوي اجباري است.پس از مقطع آموزشي فوق، دوره آموزشي 2 ساله سيكل اول آموزش متوسطه آغاز ميگردد.گفتني است كه طي مقطع آموزشي مذكور دانش آموزان به سوي 3محور تحصيلي ذيل هدايت ميگردند:
الف : محورآموزشي كه به آموزش متوسطه عموميو فني منتهي گرديده و مشتمل بر يك دوره آموزشي2ساله ديگر ميباشد كه دانش آموزان در سن 15 سالگي آن را به اتمام رسانده و بر اساس نتايج تحصيلي خود در يكي از زمينههاي ذيل آموزش ميبينند:
دوره 3 ساله آموزش عمومي(مشتمل بر رشتههاي رياضي فيزيك،علوم تجربي،اقتصاد...) كه به احراز ديپلم متوسطه(BAC) منتهي ميگردد.
دوره 3 ساله تكنسين رشتههاي مكانيك، الكترونيك،عمران،فيزيك،شيمي،بازرگاني و .. كه به احراز ديپلم تكنيسين(B.T.) منتهي ميگردد.
دوره 2 ساله آموزشي كه منتهي به احراز گواهينامه تحصيلات حرفه اي(BEP) نظير اتومكاتيك، بدنه ماشين، تراشكاري، جوشكاري، ريخته گري و.... ميگردد.
ب : محور آموزشي كه به تحصيلات فني و حرفه اي مشتمل بر دوره3 ساله آموزشي و احراز گواهينامه توانايي حرفه اي(CAP)منتهي ميگردد. دراين محور دانش آموزان ردههاي سني 17- 16سال به تحصيل در250 رشته تخصصي مبادرت مينمايند.
ج: محور آموزش حرفه اي كه بر آموزش حرفه اي3- 1سال مشتمل بوده و به احراز گواهينامه تحصيلات حرفه اي(CEP)منتهي ميگردد.
آموزش پايه
حضوردرمدارس آموزش پايه كشور فرانسه، براي افراد ردههايسني16-6 سال اجباري است. آموزش مذكور،مدارس ابتدايي و كالجهاي آموزشي را نيز شامل ميگردد.ميانگين سني ،دانش آموزاني كه ظرف مدت زمان4 سال تحصيلي از كالج ها فارغ التحصيل ميگردند،15سال ميباشد. به طور نظري، اين دانش آموزان بايد كماكان به طور تمام وقت به مدت يك سال در مدارس حضور يابند تا دوره آموزش پايه را به اتمام رسانند.
برنامه هاي آموزشي
حداكثر ساعت آموزش حداقل ساعت آموزش عناوين دروس پايه
13/5 ساعت 9/5 ساعت زبان فرانسه، تاريخ، جغرافيا وعلوم اجتماعي
9/5 ساعت 5/5 ساعت رياضيات، علوم وفن آوري
8 ساعت 6 ساعت تربيت بدني ، ورزش وهنر
26 ساعت مجموع ساعات آموزشي
حداكثر ساعت آموزشي حداقل ساعت آموزشي عناوين دروس اجباري
5/12 ساعت 8/5 ساعت زبان فرانسه، تاريخ، جغرافيا وعلوم اجتماعي
5/10ساعت 6/5 ساعت رياضيات، علوم وفن آوري
8 ساعت 6 ساعت تربيت بدني ، ورزش وهنر
26ساعت مجموع ساعت آموزشي
با توجه به ساختار ويژه مدارس كشور فرانسه،آموزش علوم مذهبي بجز در استانها يا دپارتمانهاي ويژه، دربرنامه آموزش ملي كشور مد نظر قرار نميگيرد.برنامه كاري وراه كارهاي مدارس ابتدايي در سال1991 طي قانوني تحت عنوان « دورههاي آموزش ابتدايي » به تصويب رسيد.خـــط مشيهاي كلي به تبيين آموزش ابتدايي و مهارت هايي كه دانش آموزان در انتها ي هر دوره بايدكسب نمايند، منتهي ميگردد. روشهاي تدريس يا منابع آموزشي
كه از قبل تعيين شده باشد، وجود ندارد. معلمين مدارس مختلف مطابق با كتابهاي درسي خاصي كه از ميان محدوده وسيع كتب آموزشي انتخاب ميگردد، به ارائه آموزشهاي لازم به كودكان مبادرت مينمايند.كتب درسي نيزمعمولاً براي استفاده عموممنتشر ميگردد. اين درحالياست كه گاهي اوقات مسئولين محلي در نواحي يا دپارتمان ها، به انتشاركتب درسي خاصي به عنوان مكمل درسي،علاوه بر كتب عمومي مبادرت مينمايند.
آموزش ابتدايي
تاريخچه
آموزش ابتدايي در كشور فرانسه به موجب قانون Guizot (مصوب سال1833) پايهگذاري گرديد. طبق قانون مذكور، دركليه روستاها، ابتدا يك دبستان پسرانه و سپس يك دبستان دخترانه تأسيس گرديده است.نظام آموزش ابتدايي كشور فرانسه از ابتدا از نوعي سياست عدم تمركز پيروي نموده است. به عبارت ديگر، از يك سو، مسووليت احداث مدارس در اماكن مناسب، مراقبت و نگهداري از آنها و گزينش معلمين از جمله ي وظايف جوامع محلي به شمار آمده و از سوي ديگر، تضمين يكپارچگي و كارآيي آموزش ابتدايي از طريق ايجاد شبكه مدارس تربيت معلم در سطح بخشي و تعيين برنامههاي درسي و توزيع كتب آموزشي برعهده دولت ميباشد.نقش روستاها (جوامع محلي) و تقسيم مسووليت ميان روستاها و دولت در امر آموزش ابتدايي تا اواخر قرن نوزدهم به روال فوق بوده است.طبق قوانين فالو(مصوب1850،Fallou) و ژول فري(مصوب 1881،j.Ferry) به ترتيب، آموزش ابتدايي رايگان و پايه اعلام و به مورد اجرا گذارده ميشود.
در اين اثنا، مسأله جدايي آموزش از دين و سياست(Laicite) مطرح گرديده و از ژوئيه 1904 تعليمات ابتدايي پايه، رايگان و لائيك به صورت رسمي به مورد اجرا گذارده شد.
در ارتباط با لائيسيته(Laicite) - كه به معناي پاكسازي ساحت مدرسه از هر نوع آموزش سياسي و مذهبي است- نظام آموزشي فرانسه تجربهاي ويژه اندوخت كه طي آن مخالفتهاي دولت و كليسا نقش عمدهاي در آن ايفا مينمود. نهايتا نتيجه كشمكشهاي ميان كليسا و دولت طي يك قرن به ايجاد2 نوع مدرسه با عناوين مدارس دولتي و خصوصي منجر گرديد.
ساختار آموزشي
دورههاي آموزش ابتدايي طي دو دوره به شرح ذيل برگزار ميگردد:
الف) دوره يادگيري پايه كه طي سال آخر مقطع آموزش پيشدبستاني آغاز و تا دو سال اوليه آموزش ابتدايي ادامه مييابد.
ب) دوره عميقسازي آموزشي كه طي سه سال آخر مقطع ابتدايي ارائه شده و به كالج منتهي ميگردد.
گذراندن دورههاي آموزش ابتدايي براي كليه كودكان فرانسوي رده سني6 سال اجباري و رايگان است. مدت آموزش بهطور متوسط 5 سال تا رده سني11 سال به طول ميانجامد.
با توجه به سطح علمي دانشآموزان، مدت اين دوره با افزايش (تكرار يك كلاس) يا كاهش (آموزش جهشي) تغييرمييابد.مقطع آموزش ابتدايي خود از ( دوره آموزش اصلي كه از سال آخر مقطع آموزش پيش دبستاني آغاز و تا سال دوم ابتدايي ادامه مييابد(CP)، دوره آمادگي،(CE1) دوره مقدماتي كلاس اول، دوره تعميق آموزشي(آموزش3ساله) (CE2) دوره مقدماتي كلاس دوم، (CM1) دوره ميانه كلاس اول و(CM2) دوره ميانه كلاس دوم، متشكل ميگردد.
از سال 1995ميلادي برنامههاي آموزش ملي جديدي وضع گرديده است كه از آن جمله ميتوان به زبان فرانسه (9 ساعت در هفته)، رياضيات (5 ساعت)، تاريخ، جغرافيا، تعليمات اجتماعي، علوم و فنآوري (4 ساعت)، آموزش هنري و ورزش (6 ساعت در هفته ) اشاره نمود. گفتني است كه در حدود يك ساعت و نيم در هفته نيز به آموزش زبانهاي زنده اختصاص مييابد.آموزش ابتدايي از قانون مصوب10 جولاي1989تبعيت نموده و متمم6 سپتامبر1940 نيز به تبيين وتعيين ساختار سازماني وعملكرد آن ميپردازد. به طور معمول اولياء دانش آموزان ميبايستي به انتخاب مدارسي واقع در منطقه سكونت خود جهت تحصيل فرزندانشان مبادرت نمايند، اما استثنائاتي نيز وجود داشته و مطابق خواسته والدين، كودكان از حق تحصيل دركليه مدارسي كه مد نظر والدين باشد، برخوردار ميباشند. دانش آموزان مدارس ابتدايي، به فراگيري مهارتها و آموزشهاي مقدماتي و پايه اعم از مهارتهاي كتبي و شفاهي،خواندن ورياضيات ميپردازند.
مدارس ابتدايي نيز امكان رشد واستفاده مناسب از هوش، استعداد وقابليتهاي هنري وفيزيكي دانش آموزان را براي آنان فراهم ميآورند. علاوه بر اين ، مدارس ابتدايي در جهت افزايش سطح آگاهيهاي كودكان در قبال زمان،فضا،ويژگيهاي دنياي جديد و ساختار فيزيكي بدن خود تلاش مينمايند.مدارس ابتدايي همچنين امكان كسب تدريجي روشهاي ساختاري را فراهم آورده و به آماده سازي دانش آموزان جهت برخورداري از تحصيلات بالاتر در مقطع آموزشي كالج مبادرت مينمايند.ساختار سازماني مدارس ابتدايي فرانسه در مناطقي از كشور كه از جمعيت كميبرخوردار ميباشند به طور مثال نواحي كوهستاني با مشكل روبرو ميباشد. به اين دليل ساختار مدارس در مناطق مذكور تغيير يافته است. واحد اصلي و مركزي ساختار مدارس ابتدايي در كشور فرانسه گروه يا كلاس ميباشد. از اول جولاي1992،ساعات آموزش هفتگي مقطع آموزش ابتدايي بر26ساعت آموزشي بالغ ميگردد. مدارس ابتدايي عموماً چهارشنبه ها، بعد از ظهرشنبه و يكشنبه ها تعطيل ميباشد. فعاليتهاي فرهنگي، هنري وورزشي نيز غالباً علاوه بر26ساعت درسي ارائه ميگردد. فعاليتهاي مذكور خارج ازبرنامه بوده و توسط نهادهاي محلي تعيين وارائه ميگردد. دراغلب مدارس كشور يك كافه تريا كه ازطرف مسئولين محلي در نظر گرفته شده است وجود دارد. خدمات تحصيلي و آموزشي كه معمولاً از جانب معلمين ارائه ميگردد، شامل والدين شاغل كودكان نيز ميگردد.از آنجاييكه مدارس ملي فرانسه بر عقيده «لائيك» استوار ميباشند، از اين روي، آموزش علوم مذهبي جز در دپارتمانهاي Haut-Rhin، Bas-Rhin وMoselle كه به حفظ وضعيت خاص بهجاي مانده از گذشته مبادرت نموده اند، در سايرمدارس ارائه نميگردد.
اهداف آموزشي
از جمله اهداف كلي مقطع آموزش ابتدايي ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود:
1) فراهمسازي عوامل و ابزار اساسي جهت كسب دانش، بيان شفاهي و نوشتاري، قرائت و محاسبه
2) تسهيل رشد ذهني، حواسي و مهارتهاي ، جسماني، هنري و ورزشي
3) گسترش آگاهي نسبت به زمان و مكان، اشياء، جهان مدرن و ساختار بدن خويش
4) دستيابي تدريجي به دانشهاي روش شناختي
5) آمادهسازي دانشآموزان جهت ادامه تحصيل در كالج
6) آموزش اخلاق و تعليمات اجتماعي، به كمك خانواده
برنامههاي آموزشي و ارزشيابي تحصيلي
برنامههاي آموزشي جهت تعيين دروس و مهارتهاي آموزشي درهر دوره تحصيلي طراحي ميگردد. برنامههاي آموزشي زمان بندي شده در خصوص دروس اجباري ودر چارچوب دروس اختياري نظير زبانهاي خارجي قابل تغييرميباشد.گفتني است كه دروس اختياري،نظير زبانهاي خارجي از سال1989درمدارس خاص ابتدايي و به صورت آزمايشي ارائه ميگردد. شوراي معلمين، با پيشنهاد و تأييد معلمين، به تأييد پيشرفت تحصيلي دانش آموزان مبادرت مينمايند.والدين نيز ميبايستي طبق قاعده منظم از پيشرفت تحصيلي فرزندان خود اطلاع يابند.گزينش ملي (امتحان جامع) از سال1989، در ابتداي هر سال تحصيلي برگزار ميگردد. گفتني است كه طي امتحان مذكورمهارتهاي رياضي،خواندن ونوشتن كليه دانش آموزان مورد ارزشيابي قرارميگيرد. هدف اصلي آزمون فوق، برآورد و ارزشيابي كلي وضعيت پيشرفت تحصيلي دانش آموزان ميباشد. ارزشيابي مذكور به معلمين كمك ميكند كه فعاليتهاي آموزشي را با وضعيت تحصيلي دانش آموزان مطابقت دهند. به منظور تطابق يادگيري دانشآموزان، دوره زماني هر چرخه آموزشي، از يك سال بيشتر يا كمتر در نظر گرفته مي شود.
وضعيت تحصيلي هر دانش آموز ،توسط مشاورين آموزشي آن چرخه مشخص ميگردد.پيشنهاد مكتوبي نيز جهت كسب اطلاع والدين ارسال ميگردد كه ميتوانند آنرا قبول كرده يا اينكه با ارجاع به مسئولين بالاتر از پذيرش آن امتناع ورزند.كليه دانش آموزان از دفتر گزارش كاري برخوردار ميباشند كه بهطور منظم بايد مورد رؤيت والدين قرار گيرد. اين دفترچه وسيله اي ارتباطي ميان والدين ومعلمين محسوب ميگردد.
در اين دفترچه، نتايج امتحانات ميان ترم واطلاعاتي در خصوص مهارتهاي آموزشي دانش آموزان ثبت ميگردد.در دفتر گزارش، همچنين نتايج ارزشيابيهاي دوره اي آندسته از دانش آموزاني كه روند عادي تحصيلي خود را طي نموده و يا با مشكلات آموزشي مواجه ميباشند، لحاظ ميگردد. از والدين دانش آموزان نيز انتظار ميرود(مگر درموارد استثناء) كه به ثبت نام كودكان خود در مدارس نزديك محل سكونت مبادرت نمايند.
آمار وارقام تعداد دانش آموزان ومعلمين ومدارس مقطع آموزش ابتدايي ( طي سال 1992/1993)
مدارس عمومي مدارس خصوصي
تعداد دانش آموزان 3462791نفر 897617نفر
تعداد معلمين 279078نفر -
تعداد مدارس 36489مدرسه 5746مدرسه
آموزش متوسطه
تاريخچه
آموزش متوسطه در كشور فرانسه، حاصل حركتي طولاني است كه ريشه هاي آن به اتخاذ سياست آموزش همگاني دركشور باز ميگردد.درمجموع، درطول يك قرن ، به تدريج در قالب طرح هاي گوناگون، آموزش متوسطه با پيروي از سياست هاي برابري فرصت (رعايت تنوع و عدالت) و مشاوره تحصيلي و شغلي به صورت لائيك، رايگان و اجباري به كليه دانشاموزان رده سني16-12 سال- پايان سيكل اول متوسطه (كالج)- ارائه گرديده است.
در پايان دوره آموزش پايه (اجباري) و پس از موفقيت در آزمون سيكل اول متوسطه ديپلم ملي(Brevet) گواهينامه مهارت حرفهأي(CAP) و يا گواهينامه كارآموزي عمومي(CAP) به فارغالتحصيلان اعطا ميگردد.گفتني است كه ارزش تحصيلي گواهينامه هاي فوق الذكر، از لحاظ طبق بندي سطح مشاغل (جهت استخدام نيروي انساني) معادل سطح V ميباشد.به طور كلي ميتوان گفت كه مقطع آموزش متوسطه خود به دو بخش به شرح ذيل قابل تقسيم است:
الف) سيكل اول آموزش متوسطه (كالج)
مطابق قانونHaby، از ژوئيه سال1975، تنوع آموزشي در سيكل اول آموزش متوسطه ملغي شده و كالجها به ثبت نام از دانش آموزان سال آخر ابتدايي در قالب آموزش رايگان و اجباري (تا رده سني 16 سال) مبادرت نمودهاند. بنا بر حيطة اختيارات قانوني، كالج هاي فوق ملزم به اجراي مأموريت دوگانه (عرضة فرهنگ پايه به كليه جوانان فرانسوي) و (فراهم سازي خدمات مشاورة تحصيلي و شغلي براي آنان) ميباشند.
ساختارآموزشي
طول دوره تحصيل در كالج، 4 سال تمام ميباشد كه خود از ساختار 3 گانه به شرح ذيل متشكل گرديده است:
پايه اول: دوران مشاهده (Cycle observation) كه از آن تحت عنوان دوره استحكام بخشي به مهارتهاي آموخته شده دوره ابتدايي و تطبيق اين قبيل مهارتها با دروس آموزش متوسطه ياد ميگردد.
پايه دوم: راهنمايي تحصيلي
پايه سوم: دوران تعميق مطالب فراگرفته شده
پايه چهارم: دوران راهنمايي و مشاوره تحصيلي
لازم به ذكر است كه تقسيم بندي فوق، از سال تحصيلي95-1994و با طراحي ساختار آموزش كالج به رسميت شناخته شده است.
به طور كلي ميتوان گفت كه طي دوره 4ساله آموزش كالج، امكان دست يابي به تحصيلات عمومي پايه براي كليه دانشآموزان رده هاي سني16-12سال فراهم ميآيد.گواهينامه پايان تحصيلات پايه (كالج) معادل سطح علمي V ارزيابي شده و از نظر قانون كار، حداقل سطح علمي لازم جهت استخدام افراد به شمار ميآيد. همانگونه كه در بالا نيز بدان اشاره گرديد، نخستين مشاوره تحصيلي دانشآموزان كالج در پايه دوم آموزشي صورت ميگيرد
.بنا بر قوانين پذيرش بالغ بر 70 درصد از دانشآموزان موفق به ارتقاء تحصيلي از پايه دوم تحصيلي به پايههاي بالاتر ميگردند و اين در حالي است كه 30 درصد باقيمانده جهت ادامه تحصيلات خود به كلاسهاي آموزش حرفهأي و تكنولوژيك هدايت ميشوند.لازم به ذكر است كه اغلب والدين، ترجيح ميدهند تا فرزندان آنان به تكرار پايه دوم كالج در جهت از دست ندادن فرصت ادامه تحصيل در شاخة اصلي تحصيلات عمومي مبادرت نمايند.دومين مرحله مشاوره تحصيلي مطابق فوق، طي پايه چهارم كالج به دانشآموزان ارائه ميگردد. طي اين پايه تحصيلي نيز بالغ بر يك سوم دانش آموزان از راه يابي به پاية نخست ليسه (سيكل دوم متوسطه) باز ميمانند، در اين حالت،10 در صد، به تكرار پايه تحصيلي و10 درصد به سوي آموزش حرفهأي و تكنولوژيك در جهت اخذ گواهينامة مهارت حرفهأي(CAP) و يا گواهينامه آموزشي حرفهأي (BEP) هدايت ميگردند. از اين روي از پاية چهارم كالج، تحت عنوان كلاس جاي دهي شغلي نيز ياد ميگردد.گفتني است كه علاوه بر 2 شاخة آموزشي(پايه هاي دوم و چهارم)، شاخة ديگري تحت عنوان آموزش تخصصي (SES) نيز وجود دارد كه به آماده سازي دانشآموزان جهت كسب مهارت در رشته هاي نظير هتل داري، موسيقي و هنر و كسب گواهينامه مهارتي منتهي ميگردد.
اهداف آموزشي
از جمله مهمترين اهداف ملي دورة آموزش كالج ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود:
1- استحكام بخشي به مهارتهاي آموزشي فرا گرفته شده دانشآموزان طي مقطع آموزش ابتدايي و توسعه دانش آنان طي مقطع آموزش متوسطه.
2- كمك به اجتماعي شدن دانشآموزان و شكوفايي شخصيتي و هدايت تحصيلي آنان به سوي ادامة تحصيلات آكادميك.
نقاط ضعف
از جمله عمده ترين نقاط ضعف مقطع آموزش كالج در كشور فرانسه ميتوان به نامتجانس بودن دانشآموزان در سيكل اول آموزش متوسطه اشاره نمود كه از جنبه هاي متعددي به شرح ذيل مورد توجه قرار ميگيرد:
1- عدم تجانس در سطح آموخته ها
بالغ بر26درصد از دانشآموزان مقطع آموزش كالج، آموخته هاي دوره ابتدايي خود را فراموش نموده و يا به آموزش صحيح آن مبادرت نمينمايند.
2- عدم تجانس در طبقات اجتماعي
در اين سطح، دانشآموزان از تطبيق كامل با ضوابط فرهنگي نهاد هاي آموزشي و اختلاط با دانش آموزان مدارس مختلف عاجز ميمانند.
3- عدم تجانس در اهداف
برخي از دانش آموزان مقطع آموزش كالج، به ادامه تحصيل تمايل داشته و اين در حالي است كه برخي ديگر بدون برخورداري از برنامة مشخص به مخالفت با ادامه تحصيل ميپردازند.
اگر چه تركيب نامتجانس دانشآموزان كالج، از نقطه نظر برابري فرصت، نوعي امتياز به شمار ميآيد، با اين حال از نظر افت تحصيلي، تكرار پايه تحصيلي سطح پايين نمرات و دشواري تدريس كه در نتيجه به عدم برابري فرصت تحصيلي ميانجامد، مورد انتقاد كادر آموزشي است. از اين روي، به منظور رويا رويي با اين وضعيت انتقادي، وزارت آموزش و پرورش، به اعطاي آزادي عمل به كادر آموزشي و مديريت سيكل اول آموزش متوسطه در جهت اتخاذ راهبردي متناسب و عمل به چنين راهبردهايي مبادرت نموده است.علاوه بر اين، با توجه به اهميت سال اول مقطع كالج در جهت مشاوره تحصيلي دانشآموزان و پيرو سياست تمركز زدايي آموزش متوسطه، از سال 1995، به منظور ايجاد 1000 فرصت شغلي جديد و تقويت ساختار سال اول كالج، بودجه لازم به اين دوره آموزشيتخصيص يافته است.
ب) سيكل دوم آموزش متوسطه(ليسه)
با توجه به ضرورت افزايش سطح كار آموزي و آموزش جوانان، تلاشهايي در جهت هماهنگ سازي اهداف اقتصادي (بهبود كيفيت و رقابت پذيري با اهداف اجتماعي و شكوفايي فرهنگ و توانايي فردي شهروندان فرانسوي) صورت گرفته است. گفتني است كه حاصل چنين تلاشهايي به تعيين اهداف كمي براي سيكل دوم آموزش متوسطه(ليسه) منجر گرديده است.
به رغم افزايش قابل توجه نرخ دانشآموزان مقطع دوم آموزش متوسطه، عملكرد اين دوره از لحاظ برابري فرصت تحصيلي مورد انتقاد قرار گرفته است، چرا كه دوره آموزشي فوق، هرگز از نقش كاهش دهنده نابرابريهاي اجتماعي برخوردار نبوده است.علاوه بر اين، دائره المعارفي بودن برنامه هاي درسي (بغرنج بودن دروس) سيكل دوم آموزش متوسطه از سوي صاحب نظراني چون مونتان، روسو، پل والري و….. مورد انتقاد قرارگرفته است.
ساختار آموزشي
طول دوره تحصيل در ليسه، 3 سال تمام با مشخصات به شرح ذيل ميباشد:
1- سال اول: از سال اول مقطع آموزش تكميلي متوسطه (ليسه) تحت عنوان كلاس تعيين كننده(Classe de Determination) ياد ميگردد، چرا كه تحصيلات مقاطع بالاتر طي اين سال برحسب عملكرد دانشآموزان مشخص ميگردد. با توجه به عدم تجانس سطح ورودي دانشآموزان،3 ماه اول آموزش به مرور و استحكام بخشي به آموختهها و روش كار (يادداشت برداري، سازمان دهي كاري، فراهم سازي مقدمات تحقيقات كتابخانه أي و …) اختصاصي دارد.
2- سال دوم: طي سال دوم ليسه، دانشآموزان برحسب عملكرد تحصيلي خود، طي سال نخست ليسه، به يكي از 3شاخه ديپلم متوسطه عمومي، ديپلم تكنولوژيك و يا ديپلم حرفهأي هدايت ميگردند.
3- سال سوم (سال پاياني ليسه): پس از كسب موفقيت دانشآموزان در آزمون زبان فرانسه كه در پايان سال دوم مقطع ليسه برگزار ميگردد، دانشآموزان برحسب شاخة انتخابي و نوع ديپلم به گذراندن ساير دروس طي سال سوم ليسه مبادرت نموده و نهايتاً در آزمون پاياني شركت مينمايند.
اهداف آموزشي
از جمله مهمترين اهداف ملي دوره آموزش ليسه (سيكل دوم آموزش متوسطه) ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود:
1- دست يابي به شناخت رشته أي (تحصيلي)به عنوان زير بناي فرهنگ و كارآموزي
2- دست يابي به روش كاري منسجم به منظور برخورداري از استقلال در تنظيم برنامة كار فردي و گروهي و تقويت حس مسئوليت پذيري
3- هدايت مناسب دانش آموزان به ادامه تحصيل و اشتغال در بازار كار
مديريت آموزشي
مديريت نظام آموزش متوسطه، پيرو سياست تمركززدايي و قوانين مصوب سالهاي1983 و 1985ميان دولت(وزارت آموزش و پرورش) و جوامع محلي، بخشها، مناطق، مراكز كالج و ليسه (دوره دوم آموزش متوسطه) تقسيم گرديده است. تاثير سياست تمركززدايي بر نظام متمركز آموزش متوسطه همانند جنبش رهاييبخش كشور بوده است. مطابق قانون تمركززدايي، به واسطه انتقال صلاحيتها به نهادهاي آموزش متوسطه، مدارس، محور اصلي نظم آموزشي محسوب گرديده و در تطبيق سياستهاي ملي با واقعيات محلي از آزادي عمل برخوردار ميباشند. بدين ترتيب، مأموريت مدارس دولتي، فراتر از آموزش تلقي گرديده است. به نحوي كه در تدوين سياستهاي توسعه و عمران، نواحي، بخشها و مناطق، به ويژه مناطق محروم و حاشيهاي شهرها از نقش فعالتري برخوردار گرديدهاند.برخلاف مديريت آموزش ابتدايي كه از آغاز با مشاركت جوامع محلي همراه است، آموزش متوسطه تا ژانويه 1986 (طي180سال كه از احداث نخستين ليسههاي ناپلئون ميگذشت) همچنان متمركز و زير سلطه مطلق دولت باقي مانده بود. پيرو سياست تمركززدايي، نقش دولت در آموزش عبارت از تعريف اهداف ملي آموزشي، تدوين سياستهاي آموزشي و اداري، پرداخت حقوق كادر آموزشي، سرمايهگذاري درحوزه تأمين تجهيزات و نرمافزارهاي آموزشي، ابزار ديداري و شنيداري، ابزار تخصصي الكترونيك و ابزار ارتباطي از راه دور ميباشد.مهمترين نقش بخشها، مناطق و جوامع محلي عبارت از برنامهريزي فعاليتهايي همچون تدريس، بسيج سرمايهگذاري، گردش امور جاري نهادهاي آموزشي و برقراري رابطه سازنده ميان جامعه و نظام آموزشي ميباشد.
از جمله مهمترين نقشهاي تعيين كننده مناطق و جوامع محلي (با مشاركت شهرداريها) در زمينه برنامهريزي فعاليتهاي آموزشي ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود:
1- تعيين نيازمندي هاي آموزشي موجود در سطح منطقهأي
2- تدارك برنامه سرمايه گذاري در جهت برطرف نمودن نيازهاي آموزشي منطقه
3- پيش بيني و تدارك نقشه استقرار مدارس، با توجه به تحولات آماري جمعيت، تحت پوشش و نيازها و امكانات موجود در منطقه.
4- پيش بيني انواع آموزش و كار آموزي حرفهأي مورد نياز در منطقه در چهارچوب آموزش متوسطه
گفتني است كه موارد مذكور، از جمله وظايفي است كه نظام آموزشي به مناطق و جوامع محلي محول نموده است.علاوه براين، تا پيش از تصويب قانون تمركز زدايي در آموزش متوسطه، كالج و ويسه از جمله نهادهاي آموزش عمومي ملي به شمار ميآمدند. از مورخه 22 ژوئيه 1983، با انتقال صلاحيت يه جوامع محلي ، از مدارس متوسطه به عنوان نهادهاي آموزش عمومي محلي ياد ميگردد.پيرو اجراي قانون تمركز زدايي، مناطق به مشخص سازي برنامههاي لازم جهت سرمايهگذاري مبادرت مينمايند، كه از آن جمله ميتوان به هزينه پيش بيني شده باز سازي يا نوسازي ساختمانهاي آموزشي اشاره نمود.پس از تأييد شوراي منطقه، بر مبناي فهرست برنامه هاي تدارك يافته، دولت خود را به تأمين كادر آموزشي يا اداري مورد نياز مناطق متعهد مينمايد. گفتني است كه نوع و كيفيت آموزش ارائه در هر منطقه، با توجه به نقشة استقرار مدارس و با نظارت بازرسين آكادميك مناطق تضمين ميگردد.
بدين ترتيب پيرو قانون تمركز زدايي كه از آموزش تحت عنوان اولويت ملي ياد نموده است، انتقال صلاحيتها به جوامع محلي، بخشها و مناطق به صورت تدريجي صورت گرفته و واحدهاي مربوطه، عهده دار مسئوليت سرمايه گذاري و مديريت مالي امور جاري نظير نوسازي و تجهيز نهادهاي آموزشي و اياب و ذهاب دانش آموزان در سطح كالج و ويسه ميباشند.
نهادهاي مديريتي
در چهار چوب سلسله مراتبي وزارت آموزش و پرورش فرانسه، مسئوليت ادارة كليه مدارس آموزش متوسطه عمومي بر عهده مراكر ذيل ميباشد:
1- شوراي اداري مدارس متوسطه
شوراي مذكورعهده دار كلية امور مرتبط با حيات آموزشي، اخلاقي و مالي نهاد آموزشي متوسطه (با توافق شوراي اداري) ميباشد.
شوراي فوقالذكر از نمايندگان انتخابي متشكل از كادر اداري (به نسبت يك دوم) و نمايندگان دانشآموزي تركيب يافته است.گفتني است كه مجموع افراد مذكور، اعضاي دائمي شوراي اداري مدرسه را تشكيل ميدهند. رياست شوراي اداري نيز با بازرسي آكادمي و در غياب او با مدير مركز آموزش متوسطه ميباشد.
2- كميسيون دائمي مدارس متوسطه
تركيبي از اعضاي دائمي شوراي اداري كميسيون دائمي مدارس نيز حضور دارند. كميسيون مذكور، به پي گيري مسائل مطرح در شوراي اداري مبادرت مينمايد. علاوه بر اين، مسائلي كه در رابطه با امورمتفرقه، طي سال تحصيلي توسط مدير مدارس مطرح ميگردد، به اين كميسيون ارجاع ميگردد. شوراي انضباطي و شوراي نظارتي از جمله ديگر نهادهاي اجرايي دستاندركار ادارة امور آموزش متوسطه به شمار ميآيند كه هر يك عهده دار مسئوليت حفظ انضباط و نظارت بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان، ارائه اطلاعاتي در خصوص تعليمات انضباطي كميسيون دائمي و يا ارائه راهنمايي تحصيلي شورا به والدين دانشآموزان ميباشند.
3- شوراي كلاسي
دركليه كلاس هاي آموزش متوسطه، شوراي كلاسي تحت نظارت مدير تابع با ليسه و يا نماينده وي تشكيل ميگردد. اعضاي شوراي فوق از كادر آموزشي و كادر نظارت بر كلاس، نمايندگان والدين دانش آموزان و 2نماينده دانش آموزي متشكل ميگردد.وظيفه اصلي شوراي مذكور، بررسي جريان ياد دهي– يادگيري و آموزشي است. جلسات شوراي كلاسي3 بار در سال و با حضور مشاور مركز اطلاعات و راهنمايي (CIO) در جهت هدايت شخصي دانشآموزان به منظور ادامة تحصيل يا كارآموزي آنان تشكيل مييابد.شوراي كلاسي، مؤثرترين واحد ساختاري در حوزه مشاور تحصيلي و شغلي نظام آموزش فرانسه محسوب ميگردد.
پيش از تشكيل جلسات شوراي فوق، نماينده كلاس به گردآوري و ارائه شناسنامههاي درسي دانشآموزان به شوراي كلاسي مبادرت مينمايد.لازم به ذكر است كه كليه نمرات هفتگي و نظرات والدين و مربيان در اين شناسنامه انعكاس مييابد.نظرات شوراي كلاسي، در صورت ضرورت، از طريق مدير مركز آموزش متوسطه به طور كتبي به والدين دانشآموزان ابلاغ ميگردد.در صورتيكه والدين با نظر شوراي كلاسي مبني بر تغيير رشته موافق نباشد، الزاماً مجبور به موافقت با تكرار پايه ميباشند.
مراكز اطلاع رساني و مشاوره تحصيلي (CIO)
مطابق قانون مصوب ژوئيه 1971و متمم اصلاحية آن مصوب فوريه1980 ، به منظور اطلاع رساني و مشاوره دانش آموزان دورة متوسطه، خدمات اطلاع رساني تخصصي ويژه اي در سطح ملّي، آكادمي و محلي به دانش آموزان ارائه مي گردد.به منظور عرضه خدمات مذكور، ساختار لازم تحت عنوان تأسيس مراكز اطلاعاتي و مشاوره اي صورت گرفته و بالغ بر519 مركز اطلاع رساني و مشاوره تحصيلي احداث گرديده است. به طوركلي ميتوان گفت كه به ازاي1500 دانـش آموز، 1 مشاور تحصيلي به خدمت و پذيرش مراجعات دانش آموزان و والدين آنان مبادرت مي نمايد.
از جمله مهم ترين خدمات مراكز فوق مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
1- بررسي منظم عملكرد دانش آموزان از بدو ورود آنان به كالج
2- تطبيق برنامه هاي درسي دانش آموزان با ميزان تواناييهاي آنان
3- مشاوره و هدايت تحصيلي دانش آموزان به سوي آموزش و كارآموزي مناسب
4- خدمات مشاوره گزينش شغلي با توجه به توانايي ها و علايق دانش آموزان، مطابق با پيشرفت اقتصادي كشور
لازم به ذكر است كه خدمات مذكور، از طريق گردآوري و توزيع اطلاعات توسط دفتر ملّي اطلاعات آموزشي و شغلي(ONISEP) درسطح منطقه اي و مراكز اطلاع رساني و مشاوره اي(CIO) در سطح نواحي تقويت و تكميل مي گردد. دفاتر مذكور، از شعباتي در هر آكادمي برخوردار بوده و عهده دار وظايف فوق الذكرمي باشند.همان گونه كه در بالا نيز بدان اشاره گرديد، در سطح ناحيهاي، مشاهدة پيوسته وضعيت عملكرد دانش آموزان و هدايت آنان به سوي آموزش هاي حرفهاي، تكنولوژيك يا عمومي بر عهدة مراكز اطلاع رساني و مشاوره تحصيلي (CIO) مي باشد.
علاوه بر اين، مراكز مذكور، عهده دار مسؤوليت هدايت نوجوانان شاغل يا جوياي كار و مايل به كسب مهارت جديد يا بهبود مهارت ارتقاء شغلي خود مي باشند.افزون بر اين، تشكيل گردهم آيي افراد علاقه مند، ذي نفع و ذي ربط به منظور آگاه سازي جوامع محلي از امكانات كارآموزي و شغلي نيز از جمله ديگر وظايف مراكز فوق محسوب مي گردد..مشاورين تحصيلي كه رابط مراكز و مدارس بوده و در شوراي كلاسي نيز حضور دارند، با مشاهدة منظم و اطلاع پيوسته از پيشرفت تحصيلي دانش آموزان، موظف به ارائه راهنماييهاي لازم و به موقع به آنان مي باشند.گفتني است كه بهرهمندي از اين چنين مشاوره هايي براي كلية دانش آموزان اعم از دانش آموزان فارغ التحصيل مقطع متوسطه و دانش آموزان فعال در بازار كار يا كارآموزي حرفه اي و تكنولوژيك الزامي است.
به موازت ايجاد مراكز اطلاع رساني و مشاوره تحصيلي (CIO)، مراكز اسناد و اطلاعات ( CDI ) در اكثر مدارس تأسيس گرديده است.پيرو قانون راهنمايي طي سال1989، بر ضرورت استقرار مراكز اسناد و اطلاعات در مدارس آموزش متوسطه تأكيد گرديده است.درمراكز فوق، علاوه بر كتب و نشريات مفيد، ابزار و تجهيزات چند رسانه اي، انواع انتشارات اطلاعاتي حقوقي، آماري، جغرافيايي مدارس، تاريخچه آموزش و پرورش و سياستهاي آموزشي به تفكيك سطوح مختلف آموزشي و مسائل روز مرتبط با آموزش و پرورش، فرهنگ، علم و تكنولوژي جهت مطالعه و بهره منـدي دانش آموزان، كادر آموزشي و والدين دانـش آموزان در دسترس مي باشد.
نظام آموزش عالي
سياستهاي آموزشي
مطابق قانون مصوب26 ژانويه 1984ويژه آموزش عالي،از دانشگاه ها ومراكز آموزش عالي كشور، تحت عنوان مراكز عموميآموزشي با ويژگيهاي علمي،فرهنگي وحرفه اي ياد ميگردد. رشتههاي مختلفي در دانشگاههاي كشور ارائه ميگردد كه هر يك در واحدهاي آموزشي وتحقيقاتي جداگانه اي بر رشتههاي خاص آموزشي متمركز شده و اهداف عموميخاصي را دنبال مينمايند. دانشگاههاي كشور فرانسه، برموسسات،كالج ها، دپارتمانها، كتابخانه ها و مراكز تحقيقاتي كه توسط شوراي نظارت دانشگاه ها نظارت وبررسي ميگردند، مشتمل ميگردد. هر بخش از دانشگاههاي كشور از اساسنامه وساختار خاص برخوردار ميباشد.
ارائه طرح دولت محافظه كار ائتلافي فرانسه كه هدف سنتي و هميشگي جايگزيني نظام آموزش عالي فرانسه كه ريشه در عصر ناپلئون داشته و اصل دسترسي همگاني دانش آموزان به دانشگاه ها از بنيادهاي اساسي آن محسوب ميگردد، به كنار نهادن مدل آنگلوساكسوني (روشهاي رايج در كشورهاي انگليسي زبان به ويژه امريكا) كه از دانشگاه اساساً تحت عنوان جايگاهي براي اجراي پژوهشهاي علمي ياد نموده و خواهان دسترسي محدود دانش آموزان به امكانات آموزشي ميباشد، منجر گرديده است.
اصلاحات مذكور، نخستين نتايج فرايند رايزني ملي محسوب ميگردد كه به پيشنهاد فرانسوابيرو وزير آموزش دولت آلن ژوپه آغاز شده و هدف آن تدارك سند سياستگذاري رسمي مورد تأييد دولت در خصوص نظام آموزش عالي فرانسه طي قرن بيستم ميباشد.
در آن ميان،عمده ترين اصلاحات مذكور با هدف كاهش نرخ افت تحصيلي دانش جويان طي دوره2ساله نخست تحصيل تنظيم گرديده است.در پايان اين دوره ديپلم مطالعات عمومي به فارغالتحصيلان اعطا ميگردد. اما در حال حاضر، تنها 90 درصد از دانشجويان دانشگاههاي كشور موفق به گذراندن دوره مذكور شده و از آن ميان هم تنها تعداد يك نفر از هر 4 نفر موفق به گذراندن دوره طي مدت زمان مقرر دو ساله گرديده وسايرين به تجديد آموزش مبادرت نموده اند.
بر پايه سياستهاي جديد آموزشي ،دانشجويان از برنامههاي آموزشي عموميتري در نخستين نيم سال تحصيلي خود (Semestre) برخوردار ميگردند كه آنها را براي ورود به يكي از هشت رده (Courses)فراگير و اصلي آماده مينمايد و اين درحاليست كه درحال حاضر دانشجويان، از بدو ورود به دانشگاه تحت گزينش تخصصي علمي قرار مي گيرند.
در كشور فرانسه، آموزش عالي،همانند مقاطع آموزش ابتدايي و متوسطه، بصورت دوره اي سازماندهي ميگردد. نخستين دوره بصورت تئوري بوده،مدت زمان2سال بطول انجاميده و به كسب مدركBEUG معادل با ديپلم آموزش عالي انگلستان منتهي ميگردد. دومين دوره آموزشي نيز كه مدت زمان2 سال به طول مي انجامد، در پايان نخستين سال آموزش به كسب مدرك كارشناسي ودر پايان دومين سال آموزش به كسب مدرك كارشناسي ارشد منتهي ميگردد. سومين دوره نيز،به دانشجويان منتخب كارشناسي ارشد اختصاص يافته و به كسب مدارك عالي (راه گشاي آموزش مقطع دكتري) منتهي ميگردد.
ساختار آموزشي
آموزش عالي دركشور فرانسه، مجموعه دانشگاهها، انستيتوهاي تخصصي و مدارس عالي را دربر ميگيرد.طبق آخرين آمار بدست آمده، مجموعه فوق پذيراي تعداد200/2 هزار دانشجو و70 مدرس ميباشد.تعداد84 دانشگاه و 232 كالج در سراسر كشور فرانسه فعاليت دارند كه از اين تعداد 14 دانشگاه و 800 واحد آموزشي و پژوهشي در منطقه پاريس تمركز يافته اند.
آموزش دانشگاهي در كشور فرانسه طي 3 مرحله متوالي به علاقمندان ارائه ميگردد:
ـ مرحله نخست آموزشي (آموزش2ساله) دوره آموزش عموميو جهتيابي است.گواهينامه عموميتحصيلات دانشگاهي(DEUG) گزينشهاي بسيار زيادي را دربر ميگيرد.
ـ مرحله دوم آموزشي (آموزش2- 1ساله)، دوره تعميق وآموزش تخصصي است كه آموزشهاي عموميو نهايي فني و حرفهاي را به عنوان پيشفرض ارائه مينمايد.مدرك اعطايي، مدرك كارشناسي ياكارشناسي ارشد بوده و مستلزم گذراندن آزمون كنكورعمومياست.
ـ مرحله سوم آموزشي (آموزش5- 1 ساله) كه دوره عالي تخصصي و آموزشي- پژوهشي است.
ـ مرحله چهارم آموزشي (آموزش2- 1 ساله)كه بر جهتگيري پژوهشيDEA و يا گذراندن دوره آموزش عالي تخصصي(DESS)منتهي ميگردد.
ـ مرحله پنجم آموزشي( آموزش دانشگاهي و پژوهشي مدرك دكتري)
آندسته از شهروندان فرانسوي كه به گذراندن موفقيت آميز محورهاي آموزشي اول و دوم آموزش متوسطه نائل آيند، از حق ورود به مراكز آموزش عالي برخوردار ميگردند.
اين درحاليست كه پذيرش دانشجويان دررشتههاي پزشكي و مهندسي دانشگاههاي فرانسه عموما از طريق برگزاري آزمون كنكور صورت ميگيرد. آموزش دانشگاهي درمراكز آموزش عالي فرانسه از3 سيكل مجزا برخوردار بوده و مجموع دورههاي آموزشي طي سيكل اول و دوم بر4سال بالغ ميگردد. لازم به ذكر است كه دورههاي آموزشي 3 سيكل فوق رايگان ميباشد.
زبان تدريس مراکز آموزش عالي كشورفرانسه، زبان فرانسه است.عمده شهرت دانشگاههای اين کشور، بر رشته های حقوق و علوم سياسی تمركز يافته است.سال تحصيلی دانشگاه های فرانسه طي ماه های اکتبر و سپتامبر آغاز ميگردد.اکثريت دانشگاه های فرانسه رايگان بوده كليه متقاضيان ورود به مراكز آموزش عالي فرانسه ملزم به گذراندن دوره کالج زبان فرانسه به مدت يکسال و حضور درآزمون مهارتهاي زبان فرانسه و ثبوت مهارتهاي تحصيلي خود جهت ادامه تحصيلات به زبان فرانسه ميباشند. آزمون ورودی ديگري نيز در ارتباط با رشتههاي تخصصی مورد نظر متقاضيان برگزار ميگردد که با توجه به حد نصاب و نمرات متقاضيان، در قالب دورههای آموزش پيش دانشگاهي3 ماهه تا1 ساله از سوي دانشگاه به آنان ارائه می گردد تا از لحاظ سطح معلومات ازتراز سطح اول دانشگاه برخوردار گردند.گفتني است كه آزمون زبان فرانسه هر ساله در سفارت فرانسه در محل اقامت متقاضيان و يا در کشور فرانسه برگزار ميگردد. در صورت برخورداري از مدرکDALF، متقاضيان از گذراندن آزمون زبان معاف می گردند.
دورههاي آموزش عالی دركشور فرانسه در دانشگاه ها، مدارس عالی مهندسی و دانشكدههاي هنرهای زيبا ارائه ميگردد.افرادي می توانند به دانشگاه ها و موسسات فوق راه يابند که از ديپلم متوسطه Baccalaureate)Bac) برخوردار باشند.جهت ورود به مراکز آموزش عالی دولتی نظير مدارس عالی دولتی (Nation ale Ecole) و موسسات تربيت نيروهاي متخصص از داوطلبين آزمون تخصصی به عمل ميآيد. اين در حاليست كه شرط ورود به دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی برای داوطلبين خارجي(غير بومي) قبولی در آزمون ورودی سراسری زبان فرانسه است.
مطابق قانون مصوب26 ژانويه1984موسوم به قانونSAVARY،آموزش عالي به عنوان سرويس عمومي تحصيلات تكميلي به رسميت شناخته شد.از جمله مهمترين وظايف مراكز آموزش عالي كشور فرانسه ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود:
- ارائه آموزشهاي مقدماتي وپيوسته تكميلي
ـ راهبري تحقيقات علميوفني و بهره گيري از نتايج تحقيقات
ـ اشاعه فرهنگ اطلاع رساني علميوفني
ـ ارتقاء همكارهاي بين المللي آموزشي
قانون فوق به تعريف وتبيين اصول اساسي وكاربردي آموزش عالي تحت مسئوليت وزارت آموزش عالي وتحقيقات مبادرت نموده واصول حاكم بر سازمان وعملكرد موسسات آموزش عالي، دانشگاهها، كالجها و موسسات غير دانشگاهي،كالجهاي تربيت مدرس، كالجهاي فرانسوي خارج از كشور و Grades ecoles را پايهريزي مينمايد. آموزش عالي درمحدوره بسيار وسيعي از موسسات ارائه ميگردد. روندهاي سازماندهي وپذيرش دانشجو بر حسب نوع موسسات آموزشي متفاوت ميباشد. از جمله مهمترين موسسات آموزش عالي كشورفرانسه ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود :
- انشگاهها كه در زمره مراكز عموميآموزشي محسوب گرديده واز كليه داوطلبين برخوردار از مدركBaccalaureate كه به گذراندن دورههاي كوتاه مدت يا دراز مدت تحصيلات تكميلي علاقهمند باشند، پذيرش به عمل ميآورد.
دانشگاههاي كشور فرانسه ازتعداد زيادي دانشجو برخوردار بوده وبه ارائه برنامههاي آموزشي متنوعي اعم از آموزشهاي تئوري يا عملي مبادرت مينمايند.
ـ كالج ها وموسسات عمومييا خصوصي،همچنين به ارائه تحصيلات عالي فني و حرفه اي تحت نظارت وزارت خانه هاي مختلف مبادرت مينمايند. از جمله دورههاي مختلف آموزشي كالج ها وموسسات عمومييا خصوصي ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود:
ـ دورههاي كوتاه مدت فني ، بازرگاني، پيراپزشكي و....
ـ دورههاي دراز مدت كه در مدت زمان3 يا بيشتر از 3 سال پس از اتمام Baccalaureate به داوطلبين ارائه گرديده و آموزشهاي پيشرفته اي نظيرعلوم سياسي،مهندسي، بازرگاني و مديريت،راه وساختمان، دامپزشكي، ارتباطات وهنر را شامل ميگردد.موسسات مذكور به گزينش دانشجويان خود از ميان داوطلبين برخوردار از Baccalaureate برمبناي برگزاري آزمون رقابتي و بررسي سوابق تحصيلي توسط اعضاي هيأت ممتحنه مبادرت مينمايند. برمبناي قانون مصوب23 آگوست1985،كليه داوطلبين، پس از احراز مدركBaccalaureate ، از حق حضور درموسسات آموزش عالي متعلق به وزارت آموزش عالي يا موسسات وابسته به دانشگاههاي كشور برخوردار مي گردند.گفتني است كه گزينش دانشجويان از طريق ارزشيابي تحصيلات گذشته، تجارب كاري و يا مهارتهاي فردي داوطلبين صورت ميپذيرد.
مقاطع تحصيلي
آموزش عالي دركشور فرانسه از3 دوره (سيكل) مجزا با عناوين سيكل اول مشتمل برآموزشهاي مقدماتي علوم، سيكل دوم مشتمل بر تكميل دورههاي علميو سيكل سوم مشتمل بر پژوهشهاي پيشرفته علميمتشكل ميگردد.طي سيكل اول آموزش عالي دانشجويان با گذراندن دوره آموزشي2 تا 3 ساله مشتمل بر1100 ساعت آموزش تئوري و عملي موفق به اخذ مدارك علميDiplomas d Etudes Universitaires Generales)DEUG)،گواهينامه تكنسين عاليBrevet Technician Superieur)BTS) و يا ديپلم فني دانشگاهي با عنوانInstitute Universitaires de Technologies)D. U. T.)ميگردند.
مدركSUPERIEUR (B.T.S) BEVETDE TECHNECIEN كه پس از احراز ديپلم كامل متوسطه (گذراندن دوره آموزشي12ساله) در رشتههاي عمومييا فني و پس از طي دوره آموزشي دو تا سه سال به فارغ التحصيلان اعطاء ميگردد. محتواي اين دوره بر آموزشهاي علميو عملي و كسب كارآيي در مشاغل مختلف مشتمل ميگردد.
مدرك (I.U.T(INSTITUTS UNIVERSITARES DE TECHNOLOGY كه در موسسات آموزش عالي تكنولوژي به فارغ التحصيلان اعطا ميگردد.
مؤسسات تكنولوژي دانشگاهي از سال1966 در كنار دانشگاههاي مختلف آغاز به فعاليت نمود.دارندگان ديپلم كامل متوسطه(محور الف و ب) ميتوانند وارد اين مؤسسات شده و پس از طي دو سال آموزش تكنولوژي در رشتههاي بيولوژي كاربردي،شيمي،عمران،الكترونيك،مكانيك و.. به احراز مدرك(D.U.T) نائل آيند.طي سيكل دوم آموزش عالي، مدارك آموزشي با عناوين مدرك Licence با يك سال تحصيل پس ازDEUG و مدركMatrise با يك سال تحصيلي پس ازLicence بامجموع دوره آموزشي 4ساله به فارغ التحصيلان اعطاء ميگردد.
مدارك Diplome d Ingenieur و Diplome d Etudes Superieurs نيز پس از گذراندن تحصيلات 5ساله پس ازديپلم متوسطه به فارغ التحصيلان اعطاء ميگردد.
طي سيكل سوم آموزش عالي نيز مدرك علميDiplome d Etudes Approfondies)DEA)پس از گذراندن18- 12ماه تحصيلي (آموزش و پژوهش) پس از دوره Matrise به فارغ التحصيلان اعطاء ميگردد. به عبارت ديگر سيكل سوم به احراز يكي از9مدرك علميذيل منتهي ميگردد :
D.E.A كه پس از گذراندن دوازده تا هجده ماه تحصيل (آموزش و تحقيقات) و پس از احراز مدرك علميMATRISE به فارغ التحصيلان اعطا ميگردد.
مدارك DIPLOM D’ INGENIEUR و DIPLOME D ETUDES SUPERIEURS كه پس از گذراندن دوره آموزشي 5-4 سال پس از از احراز ديپلم متوسطه و رساله آموزشي به فارغ التحصيلان اعطا ميگردد.
مدارك DOCTEUR UNIVERSITAIRES (دكتراي دانشگاهي) كه ويژه دانشجويان خارجي (غير بومي) ميباشد. برخورداري از مدرك D.E.Aشرط ورود به اين دوره است.مدرك فوق پس از گذراندن دوره آموزشي 2 ساله وارائه رساله آموزشي به فارغ التحصيلان اعطا ميگردد.
مدرك (دكتراي سيكل سوم) DOCTEUR DE 3EME CYCLEكه قبلا پس از گذراندن دوره آموزشي 2-1 ساله و پس ازاحراز مدرك D..E.A به فارغ التحصيلان اعطاء ميگرديد.
مدرك ETATوDOCTEUR D (دكتراي دولتي ) كه پس از گذراندن دوره آموزشي5-3سال و انجام تحقيقات پس از احراز دكتراي سيكل سوم يا D.E.A و ارائه رساله تحقيقاتي به فارغ التحصيلان ارائه ميگردد.
مدرك DOCTEUR INGENIEUكه پس از ديپلم مهندسي و يا D.E.A وگذراندن حداقل دوره آموزشي 2 ساله به فارغ التحصيلان اعطا ميگردد.
از سال 1984، طبق قوانين آموزش كشور فرانسه، دوره هاي مختلف دكتري به صورت جداگانه برگزار ميگردد. مدت زمان آموزش اين دوره به طور متوسط چهار سال پس ازD.E.A را مشتمل ميگردد.
مدرك D.P.L.G كه پس از گذراندن دوره آموزشي 5 ساله وارائه رساله آموزشي به فارغ التحصيلان اعطا ميگردد.
مدركD.E.S.A كه پس از گذراندن دوره آموزشي چهار سال و نيم در رشتهمعماري به فارغالتحصيلان اعطا ميگردد.
مدركD.E.S.S كه پس از گذراندن دوره آموزشي 2 ساله پس از احراز مدركLICENCE به فارغالتحصيلان اعطا ميگردد.
دورههاي درازمدت آموزشي
دورههاي دراز مدت دانشگاهي به سه دوره پي در پي تقسيم بندي شده كه هر دوره به كسب مدارك ملي منتهي ميگردد.دوره نخست، ادامه تحصيلات پيش ازاحراز مدركBaccalaureate را دربر گرفته و دانشجويان را براي ورود به دوره دوم ويا حضور دربرنامههاي آموزشي فني و حرفه اي آماده مينمايد.دوره مذكور مدت زمان2سال به طول انجاميده وبه اخذ گواهينامه تحصيلات عموميدانشگاهي منتهي ميگردد.به استثناي رشتههاي حقوق وعلوم اقتصادي ساير برنامههاي درسي به صورت واحدي ارائه گرديده و اين امر به تغيير جهت تحصيلات، تغيير رشته يا تحصيلات پاره وقت،سهولت بيشتري ميبخشد. دانشجويان كليه برنامههاي آموزشي موظف به گذراندن زبان خارجي پيشرفته ميباشند.
درخصوص برنامههاي آموزش گروه پزشكي (پزشكي،دندانپزشكي،داروسازي وبيولوژي انساني)، دانشجويان بر اساس نتايج وعملكرد تحصيلي خود در پايان سال اول تحصيلي گزينش ميگردند.آندسته از دانشجوياني كه در سال دوم پذيرفته ميشوند،توسط هيأتي متشكل از مسئولين وزارت آموزش عالي و وزارت بهداشت مورد ارزشيابي قرارميگيرند.
دوره دوم، دوره تثبيت آموزشهاي پيشرفته عمومي،علميو فني ميباشدكه به انجام عملي دروس تئوري منتهي ميگردد. دوره دوم آموزش،مدت زمان3-2 سال به طول انجاميده وطي آن آموزشهاي ذيل ارائه ميگردد :
ـ آموزش پايه،حرفه اي يا تخصصي كه به اخذ مداركLicence و Matrise منتهي ميگردد.
ـ آموزشهاي تخصصي كه به اخذ مدرك فني2ساله و يا به اخذ مدركMatrise در مديريت كامپيوترمنتهي ميگردد.
ـ دورههاي آموزشي3ساله كه به اخذ مدرك مهندسي منتهي ميگردد.
- دورههاي آموزشي موسسات آموزش تخصصي دانشگاهي كه به پذيرش از دانشجوياني كه يك سال آموزش عالي را پشت سر گذارده اند، مبادرت مي نمايد.لازم به ذكر است كه گذراندن دوره3 ساله دانشگاهي وتخصصي، به اخذ مدرك Matrise منتهي ميگردد.
ـ در دورههاي آموزش تربيت معلم(IUFM) نيز از دانشجوياني ثبت نام به عمل ميآيد كه آموزش3 ساله متوسطه تكميلي را پشت سر گذارده باشند. دورههاي آموزش دانشگاهي و تخصصي مدت زمان3 سال بطول انجاميده ودانشجويان پس از اتمام اين دوره به عنوان معلم در مراكز آموزشي پذيرش ميگردند. علاوه بر مداركي كه مورد تأييد وزارت آموزش عالي وتحقيقات ميباشد،دانشگاهها مطابق اختيارات آموزشي،
از صلاحيت صدور گواهي نامه به دانشجويان برخوردار ميباشند.طي دوره سوم،دروس وآموزشهاي كاملاً تخصصي از طريق تحقيق به دانشجويان ارائه ميگردد. دانشجويان اين دوره از ميان دارندگان مدارك Matrise،مهندسي يا مدرك معادلMatrise ومهندسي برگزيده ميشوند.
طي دورههاي آموزشي مذكور آموزشهاي ذيل ارائه ميگردد :
ـ آموزش تخصصي1ساله همراه با دوره اجباري كارورزي كه به اخذ گواهينامه تحصيلات عالي تخصصي منتهي ميگردد.
ـ آموزش از طريق تحقيق،كه در پايان سال اول به اخذ گواهينامه تحصيلات عالي و پس از طي4-3 سال آموزشي به اخذ مدرك دكتري منتهي ميگردد. در اين مقطع ارائه پايان نامه ودفاع از آن الزاميميباشد.دارندگان مدرك علميدكتري،همچنين ميتوانند در جهت در يافت مدركي كه دال برتوانايي آنها در انجام تحقيقات پيشرفته وآموزش محققين جوان ميباشد، اقدام نمايند. دانشجويان پس از احراز مدرك مذكور از درجه استادي دانشگاه برخوردار ميگردند.علاوه بر موارد فوق الذكر، مهندسين ارشد ودانشجويان سال آخر كالج مهندسي نيز ميتوانند در جهت اخذ مدرك تحقيقات فني اقدام نمايند. گواهينامه دوره سوم پس از اتمام برنامههاي آموزشي و انجام تحقيقات درمراكز صنعتي و ارائه تحقيقات به فارغالتحصيلان اعطاء ميگردد. آموزش وتحصيل درگروه پزشكي در سه دوره آموزشي صورت ميپذيرد. مدت زمان آموزش وتحصيل در رشتههاي پزشكي به انتخاب رشته تحصيلي از گروه پزشكي به شرح ذيل بستگي دارد:
اعطاي مدرك پزشكي عمومي ظرف مدت 8 سال
اعطاي مدرك تخصصي پزشكي ظرف مدت10 تا 11سال
اعطاي مدرك دندان پزشكي ظرف مدت5 سال
اعطاي مدرك دارو سازي ظرف مدت6 سال
به طور كلي مي توان ساختار دوره هاي آموزش دراز مدت دانشگاهي كشور فرانسه را به صورت ذيل خلاصه نمود:
دوره اول (2 سال): آموزش عمومي و راهنمايي
دوره دوم (2سال): آموزش پيشرفته
دوره سوم(1 تا 5 سال): مدرك تخصصي، دكتري، مهارت بخشي در جهت راهبري تحقيقات
مدارك دانشگاهي به نامDU نيز در پايههاي اول و دوم و سوم وجود دارد؛گفتني است كه اين قبيل مدارك توسط خود دانشگاهها و بر اساس نيازهاي محلي اعظا مي گردد.
دوره اول – 2 سال
DEUG (مدرك تحصيلي عمومي دانشگاهي) – ديپلم متوسطه + 2 سال
جهت آمادگي براي اخذ اين مدرك، برخورداري از ديپلم متوسطه (يا مدرك معادل قابل قبول) ضروري است. DEUG كه با يك ترم راهنمايي آغاز مي گردد، به دانشجو اجازه ميدهد با نظامهاي اساسي آشنا گردد. در غير اين صورت اوميتواند به تغيير گرايش خود نسبت به نوع ديگري از آموزش، به ويژه آموزشهايBTS,DUT در ابتداي اين ترم مبادرت نمايد.
DEUST
DEUST از طريق آزمون كنكور يا تشكيل پرونده قابل دستيابي است. با گذراندن دوره آموزشي فوق ، طي دو سال تكنسينهايي راهي بازاركار مي گردندكه از تحصيلات كاربردي برخوردار مي باشند.گفتني است كه اين دوره اغلب توسط دانشگاهايي برگزار مي گردد كه مايل باشند به نيازهاي خاص اقتصادي يك منطقه پاسخ گويند.
دوره دوم – 2 تا 3 سال
كارشناسي : DEUG (يا مدرك معادل آن) +1 سال – ديپلم متوسطه + 3 سال
Maitrise: ليسانس (يا مدرك معادل آن) +1سال– ديپلم متوسطه + 4 سال
Maitrise براي كسب تخصص حرفهاي در2 سال
هدف از ارائه دورههاي آموزشي مذكور، ايجاد زمينه مناسب در جهت دستيابي مستقيم به زندگي حرفهاي است. گزينشي سختگيرانه ايجاب مي نمايد كه دانشجو در فرانسه حضور داشته باشد. از اين روي، وي ملزم به برخورداري ازپرونده تحصيلي درخشاني است.
Maitrise) MST علوم و فنون – ديپلم متوسطه + 4 سال)
دوره فوق،تاييد كننده دورههاي آموزشي است كه مبتني بر مطالعه اطلاعات و فرآيندهاي فني است. در پايان سال اولMST مدرك علمي ارائه نمي گردد.
Maitrise) MSG علوم مديريت – ديپلم متوسطه + 4 سال)
دوره سوم – 1 تا 6 سال
دوره Maitriseكه شرايط انتخاب چندين مسير تحصيلي به شرح ذيل را فراهم مي آورد:
(مدرك تحصيلات عالي تخصصي) – ديپلم متوسطه + 5 سال
دورهي آموزشي فوق، دوره اي1ساله با اهداف حرفهاي است كه در ميان دانشجويان فرانسوي طرفدار بسيار دارد. افراد برخوردار از مدركDESS از تخصصي حرفهاي بهره جسته كه طي دوره كارآموزي اجباري حاصل ميآيد و بدينگونه او ميتواند مستقيما وارد بازار كار گردد. از اين روي، اين دوره عبارت از يك دوره عملي در زمينهاي تخصصي مي باشد.
DRT (مدرك پژوهش فني) – ديپلم متوسطه + 6 سال
تنها مهندسينIUP و دانشجويان سال آخر مدارس مهندسي، از حق دستيابي بهDRT برخوردار مي باشند.دانشجويان دوره فوق ملزم به مطالعه مديريت پروژه، مديريت مالي، بازاريابي و اقتصاد كارخانه ظرف مدت زمان 3تا 6 سال و گذراندن آموزشهاي تخصصي متناسب با DRT انتخابي مي باشند. پس از آن براي مدت18ماه وارد كارخانه شده و طي آن به انجام يك طرح صنعتي مبادرت مي نمايند.گفتني است كه به منظور كسب مدرك DRT ، نگارش رسالهاي در زمينه تخصصي و دفاع از آن الزامي است.
DEA (مدرك تحصيلات پيشرفته) – ديپلم متوسطه + 5 سال
DEA كه اغلب آنرا به عنوان سال آمادگي براي يك پاياننامه ميشمارند (و اين بدان معني است كه اغلب خود به تنهايي كفايت نميكند) ، دروازه رسيدن به دنياي پژوهشهاي مقطع دكتري است. از اين روي، در وهله نخست شامل افرادي مي گردد كه مايلند پژوهشگر يا مدرس دانشگاه شوند.DEA معرف نخستين سال تحصيل در مقطع دكتري، يا سال آغاز پژوهش در يك رشته دكترا يا يك زمينه ويژه است. اعطاي مدرك فوق منوط به دفاع از يك پاياننامه است كه قابليت دانشجو در جهت پژوهش و توانايي او براي تهيه يك پاياننامه را نشان ميدهد.
دكتري (DEA+3 يا 4 سال) – ديپلم متوسطه + 8- 9 سال
دوره دكتري كه از4-3 سال به طول ميانجامد، مبتني بر فعاليتهاي پژوهشي است كه منجر به دفاع از يك پاياننامه ميگردد. گفتني است كه در ارائه پاياننامههاي ادبيات و علوم انساني،1سال به مدت زمان مذكور اضافه ميگردد. به منظور ثبتنام در دورهي دكتري، داوطلبان ملزم به برخورداري از مدركDEA و موافقت مدير پاياننامه مي باشند. علاوه بر اين، پرونده اي از عملكرد داوطلب مورد نياز بوده و مصاحبه با استاد نيز ضروري است.
DEUG (reeMagist يا DUT+3 سال)- ديپلم متوسطه + 5 سال
مدركي است كه تشريفات دانشگاهي منتهي به تخصص حرفهاي را تاييد مي نمايد. دانشجويان به طور موازي مدرك كارشناسي،Maitrise و سپسDESS يا DEA دريافت مي دارند.
دورههاي كوتاه مدت با اهداف حرفهاي
BTS (گواهينامه تكنسين عالي) كه در مؤسسات عمومي يا خصوصي ارائه مي گردد.
مدرك علمي فوق با DUT (مدرك دانشگاهي فني) كه منحصرا در مؤسسات عمومي ارائه ميگردد، تفاوت دارد. درDUT تأكيد بر نزديك شدن دروس عمومي به يك موضوع تخصصي مطرح بوده و آموزش به ميزان زيادي انتزاعي است و اين در حالي است كه درBTS ، آموزش به سمت يك شغل مشخص سوق مي يابد.
BTS – ديپلم متوسطه + 2 سال
دروس BTS ، در مراكز آموزش متوسطه ارائه مي گردد.
DUT – ديپلم متوسطه + 2 سال
مؤسسات فني دانشگاهي (IUP) به برگزاري دوره هاي عمومي و حرفهاي طي2 سال (كارآموزي6 تا 8 هفتهاي در كارخانه) و اعطاي مدرك علميDUT مبادرت مي نمايند. لازم به ذكر است كه دسترسي به اين دوره براي افراد برخوردار از ديپلم متوسطه، آزاد است.
DEUST - كلاسهاي آمادگي
كلاسهاي آمادگي به منظور شركت در كنكور ورودي مدارس مهندسي، دامپزشكي، نظامي، بازرگاني و مراكز تربيت مدرس برگزار مي گردد.گفتني است كه آموزشهاي فوق ظرف مدت زمان2 سال در خود مراكز متوسطه ارائه ميگردد.
مدارس مهندسي- ديپلم متوسطه + 5 سال
دورههاي آموزش مهندسي بر اساس گزينش برگزار گرديده و تنها دانشآموزان قوي يا قويترين آنها در زمينههاي علمي در دوره متوسطه، از توانايي ورود به اين قبيل مدارس برخوردار مي باشند.از اين روي، در اين راستا، گزينش جامعي صورت مي گيرد. گفتني است كه مجموعه مدارس مهندسي، خصوصي و عمومي، تحت نظارت كميسيون عناوين مهندسي (CTI) قرار دارند.
نحوه پذيرش دانشجو در مدارس مهندسي
پس از پايان كلاسهاي آمادگي كنكور؛ (تحصيلات3 ساله)
پس از اخذ ديپلم متوسطه از طريق بررسي پرونده يا از طريق كنكور؛ (تحصيلات 5 ساله(
پس از ديپلم متوسطه+ 2 سال، از طريق پرونده تحصيلي و /يا از طريق مصاحبه (براي دورههاي دانشگاهي)؛( تحصيلات 3 ساله(
برخورداري از عنوان Maitrise )تحصيلات2ساله(
مدارس بازرگاني و مديريت- ديپلم متوسطه + 5 سال
مدارس بازرگاني و مديريتي متعددي در كشور فرانسه فعاليت دارند كه شبكهاي از مدارس اداري را تشكيل دادهاند. گذشته از يك بدنه واحد آموزشي، اين مدارس به فراخور نيازهاي هر منطقه، به ارائه برخي آموزشهاي اختياري نيز مبادرت مي نمايند. تحصيلات فوق مدت زمان، 3 سال به طول ميانجامد.
Maste’re تخصصي- ديپلم متوسطه + 6 سال
مدارس بزرگ مديريت و مهندسي، همچنين به ارائه دورههاي عالي تحصيلي( Mastere تخصصي) مبادرت مي نمايند. Mastere تخصصي (MS) به عنوان مدرك علمي محسوب نگرديده، بلكه نشاني است كه توسط كنفرانس مدارس بزرگ، طي دوره آموزشي خاص در ارتباط با كارخانجات اعطا ميگردد.داوطلب دوره فوق ملزم به برخورداري از مدركي معادل ديپلم متوسطه + 5 سال يا ديپلم متوسطه + 4 سال متناسب با تجربه حرفهاي است. تحصيل در اين دوره معمولا از 12تا 15ماه به طول ميانجامد كه بالغ بر6-5 ماه آن، صرف دوره كارآموزي مي گردد. گفتني است كه فهرستMaitrise هاي تخصصي معتبر هر سال، توسط كنفرانس مدارس بزرگ انتشار مي يابد.
كشاورزي و علوم زراعي
براي آندسته از افرادي كه علاقمند به مشاغل بخش كشاورزي و علوم غذايي مي باشند، دامنه آموزشهاي ارائه شده از BTSA گواهينامه فني عالي كشاورزي تا مدرك مهندسي گسترده است. در ميان دورههاي كوتاه مدت، BTSA كه دورهاي عملي است در نزد كارفرمايان بيشتر مورد قبول واقع ميگردد. درميان دورههاي طولاني مدت، بهترين مسير مدارس مهندسي است كه از جمله مهمترين نمونه هاي آن مي توان به مدارس مهندسي كشاورزي و مهندسي علوم غذايي- كشاورزي، و مدارس مهندسي فعاليتهاي كشاورزي اشاره نمود.
كالجهاي آموزش عالي
مطابق قانون مصوب12جولاي 1875، اصل آزادي آموزش عالي در جهت امكان تشكيل موسسات آموزش عالي خصوصي از طريق تصويب احكام قانوني،تأييد وتصويب گرديد. روند پذيرش دانشجويان درموسسات مذكور انتخابي ميباشد. كسب مدركBaccalaureate الزاميبوده اما كافي نميباشد.از جمله مهمترين موسسات آموزشي ارائه كننده دورههاي آموزشي دراز مدت ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود :
ـ كالجهاي مهندسي
ـ كالجهاي عالي مديريت وبازرگاني كه از آن جمله ميتوان به مهمترين كالجها به شرح ذيل اشاره نمود :
Ecole des haute etudes Commercials
Ecole Superieure des Sciences economiqes ET Commercialese
Ecole Superieure de Commerce de Paris
Ecole Superieure de Commerce de Lyon
Ecoles Superieures de Commerce ET dad ministration des enterprises
Ecoles or Institutes Supereurs de Sciences Commercialese
ـ كالجهاي كاتوليك،كالجهاي كاتوليك موسسات خصوصي بوده و از سوي وزارت آموزش عالي وتحقيقات به رسميت شناخته شده و به ارائه دورههاي آموزش دانشگاهي وكالج مبادرت مينمايند. از دانشجويان پيش از برگزاري آزمون دانشگاهي،آزمون ورودي به عمل ميآيد.تعداد 5 موسسه كاتوليك در 5 شهرفرانسه Paris; Lille; Lyons; Nnger Toulouseواقع گرديده است.كليه موسسات خصوصي ميتوانند از دولت تقاضاي تأييد رسمينمايند.
وزير آموزش عالي مسئوليت تأييد عملكرد موسسات فوق الذكر را بر عهده دارد.موسسات تأييد شده مورد بازرسي قرار گرفته و استخدام مديران وپرسنل آموزشي آنها منوط به تأييد مديران آكادميك ميباشد.
از جمله مهمترين كالجهاي بخش عمومينيز ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود :
1. 9كالج علوم سياسي(IEP) كه درشهر پاريس واقع گرديده واز داوطلبين برخوردار از مدرك Baccalaureate ، پس از برگزاري آزمون ورودي پذيرش به عمل ميآورند. از دارندگان مدرك معادل كارشاسي نيز ،پس از برگزاري مصاحبه در سال دوم آموزش پذيرش به عمل ميآيد.گفتني است كه مراكز مذكور پس از دوره سه ساله آموزشي، به اعطاي گواهينامه مبادرت مينمايند. علاوه بر اين، براي فارغ التحصيلان اين مراكز امكان ادامه تحصيلات عالي به مدت يك تا دو سال در چارچوب دوره سوم آموزش درمراكز آموزشي فراهم آمده است.
2. كالجهاي علوم طبيعي كه تابع وزارت آموزش عالي ميباشند. دانشجويان كالج مذكور از طريق برگزاري آزمون ورودي رقابتي،گزينش ميگردند..
دانشجويان به مدت دو سال پس ازBaccalaureate دركلاسهاي آمادگي حضور يافته و خود را جهت حضور در آزمون ورودي آماده مي نمايند.پس از پذيرش دانشجويان، دورههاي آموزشي مذكور بنا بر ضوابط كالج ها برگزارگرديده و مدت زمان 5-2 سال به طول ميانجامد.كالجهاي مذكور همچنين به اعطاي مدرك مهندسي مورد تأييدوزارت آموزش عالي و تحقيقات به فارغ التحصيلان مبادرت مينمايند.
3 - تعداد4كالج تربيت معلم كه در4 شهرParis ; Fontegay; Saint-Cloud ; Lyons واقع گرديده است.كالجهاي فوق از شرايط ورودي ويژه اي برخوردار ميباشند. برگزاري آزمون ورودي گزينشي به صورت رقابتي كه كلاسهاي آمادگي آن مدت زمان2سال پس ازBaccalaureat برگزارميگردد، ملاك گزينش دانشجويان ميباشد.تحصيل در اين كالج ها منتهي به اخذ مدارك دانشگاهي ملي وشركت درآزمون رقابتي جهت استخدام مدرسين ميگردد.
4- كالجهاي آموزش عالي تخصصي من جمله كالج ENA كه تحت مسئوليت و نظارت دفتر نخست وزيري قرار داشته و به تربيت افرادي جهت احراز پستهاي مديريتي رده بالا مبادرت مينمايد.
5- . موسسات آموزش نظاميوابسته به وزارت دفاع،كه مدارس نظامي، نيروي دريايي ونيروي هوايي را تحت پوشش خود قرار ميدهد.پذيرش دانشجويان در اين مراكز نيز از طريق برگزاري آزمون ورودي پس از حضور دركلاسهاي آمادگي صورت ميگيرد.
6- كالجهاي مهندسي معدن كه تحت نظارت وزارت صنايع فعاليت نموده وبه گزينش دانشجويان بر اساس نتايج آزمون ورودي و يابررسي مهارتهاي آموزشي آنان مبادرت مينمايد.كالجهاي مذكور پس از گذراندن دوره سه تا چهار ساله آموزشي به اعطاي مدرك مهندسي مبادرت مينمايند.
ـ موسسات عالي آموزش كشاورزي كه تحت نظارت وزارت كشاورزي فعاليت مينمايند.
ـ كالجهاي ملي دامپزشكي كه تحت نظارت وزارت بهداشت فعاليت مينمايند.
ـ كالجهاي هنر كه تحت نظارت وزارت فرهنگ فعاليت مينمايند.
ـ كالج هاي معماري وراه وساختمان كه تحت نظارت وزارت توسعه وفناوري فرانسه فعاليت مينمايند.
ساير انستيتوهاي آموزش عالي
مراكز تكنسين عالي (STS)
درمراكز آموزش متوسطه، رشتههايي پس از اخذ ديپلم متوسطه وجود دارند كه به تربيت دانشجويان به مدت3- 2 سال مبادرت نموده و به ارائه مدرك تكنسين عالي(BTS) در رشتههاي صنعتي يا اقتصادي، امور خدماتي و غيره(در مجموع130تخصص) مبادرت مينمايند.ميزان ارائه آموزشهاي عمومي33% و آموزش تخصصي66 درصد ميباشد. ارائه يك دوره كارآموزي 8 الي 12 هفتهاي نيز مكمل اين آموزش ميباشد.
كلاسهاي مقدماتي و مدارس عالي
ازجمله مهمترين كلاسهاي مقدماتي ميتوان به كلاسهاي ادبي، علميو اقتصادي اشاره نمود.حضور دركلاسهاي مقدماتي ادبي به مدت(2سال) و شركت درآزمون ورودي جهت ورود به مدارس عالي الزامياست.حضور دركلاسهاي مقدماتي علميبه مدت(2سال)و شركت درآزمون ورودي جهت ورود به مدارس عالي مهندسي الزامياست.حضور دركلاسهاي مقدماتي اقتصاد به مدت(2سال) و شركت درآزمون ورودي جهت ورود به مدارس عالي اقتصاد الزامياست.لازم به ذكر است دانشجوياني كه پس از گذراندن كلاسهاي مقدماتي2ساله، در آزمون ورودي پذيرفته شوند، از مجوز حضور در مراكز آموزش عالي برخوردار ميگردند.
مدارس عالي نيز به تربيت مدرسين و پژوهشگران در حوزه ادبيات، علوم انساني، اقتصاد و علوم مبادرت مينمايند.
ـ مدرسه عالي des chartes كه به تربيت كادر محافظ ميراث ملي مبادرت مينمايد.
ـ مدارس نظامي(Ecole inter-armes de saint-cyr, Ecole naval, Ecole de l’air) كه به تربيت افسران آينده ارتش فرانسه ظرف مدت4 سال ميپردازد.
ـ مدارس مهندسي كه به تربيت كادر علميو فني شركتها در كليه زمينههاي (كشاورزي، ساختمان و امور عمومي، شيمي، الكترونيك، پلها و راهها و …) ظرف مدت3 سال مبادرت مينمايند.
ـ مدارس اقتصاد و مديريت كه به تربيت كادر شركتهاي دولتي و خصوصي در حوزه مديريت اقتصادي، اداري و مالي ظرف مدت3 سال مبادرت مينمايند.
ـ انستيتوهاي مطالعات سياسي(IEP) و 9 مؤسسه ديگر آموزش عالي كه به ارائه دوره آموزش 3 ساله دررشته هاي«اقتصاد و امور مالي»، «سياست اقتصادي و اجتماعي»، «ارتباطات و منابع انساني»،«خدمات عمومي»،« روابط بينالملل» و …مبادرت مينمايند.
ـ مدرسه ملي امور اداري(ENA) كه از طريق برگزاري آزمون به جذب دانشجويان علاقه مند به رشته علوم سياسي مبادرت نموده و به تربيت كادر آموزش عالي ظرف مدت27ماه مبادرت مينمايد.
مراكز آموزش عالي فني و حرفه اي(ITU)
انستيتوهاي دانشگاهي فنآوري وابسته به دانشگاهها،به ارائه گواهينامههاي فني دانشگاهي (IUT)پس از گذراندن دورههاي آموزشي2ساله مبادرت مينمايند.گفتني است كه گذراندن دورههاي آموزش عموميو آموزش تخصصي و يك دوره كارآموزي6 الي 8 هفتهاي براي دانشجويان انستيتوهاي فوق الزامياست.درحال حاضرتعداد82 انستيتوي فني دانشگاهي با ارائه 21 تخصص در سراسر كشور فرانسه به فعاليت مبادرت مينمايند.
مراكز آموزش پزشكي
اخذ گواهينامه دولتي دكتري در رشته پزشكي مستلزم گذراندن حداقل دوره آموزشي 8 ساله در 3مرحله آموزشي به شرح ذيل ميباشد:
ـ مرحله نخست آموزشي،2سال به طول انجاميده و مستلزم گذراندن آزمون بسيار دشوار ميباشد.
ـ مرحله دوم آموزشي، 4 سال به طول ميانجامد.
ـ درمرحله سوم دانشجويان به گزينش آموزش طب عمومي(آموزش2 ساله)، طب تخصصي (آموزش2 الي 5 ساله) و يا طب پژوهشي مبادرت مينمايند.گفتني است آندسته از دانشجوياني كه آزمون كنكور نهايي سال اول را با موفقيت پشت سرگذارند، قادر به تحصيل در رشته جراحي دندانپزشكي ظرف مدت زمان 5 سال ميباشند.آموزش داروسازي نيز با موفقيت در آزمون سال اول،ظرف مدت 6 سال به علاقه مندان ارائه ميگردد.
دانشگاهها وكالجهاي آموزش پيراپزشكي وابسته به وزارت بهداشت
جهت ورود به دورههاي آموزش فوق از دارندگان مدرك علميBaccalaureat آزمون رقابتي (آزمون كتبي و مصاحبه) به عمل ميآيد. آموزش و تحصيل دردوره آموزشي فوق حداكثر4 سال به طول ميانجامد.
انستيتوهاي تخصصي دانشگاهي (IUP)
انستيتوهاي تخصصي دانشگاهي(IUP) در قالب نظام آموزش دانشگاهي و آشنايي باپژوهش و آموزش 2 زبان خارجي، به ارائه آموزش درازمدت علوم فني مبادرت مينمايند.دانشجويان پس از گذراندن دوره آموزش دانشگاهي1ساله، از مجوز حضور در يك انستيتوي تخصصي دانشگاهي برخوردار ميگردند.دانشجويان مذكور از امكانات ادامه تحصيل ظرف مدت3 سال بهره مند گرديده و كليه سنوات آموزشي آنان با يك مدرك ملي مورد تأييد قرار ميگيرد.
ارزشيابي تحصيلي
ارزشيابي دانشجويان توسط خود دانشگاهها ومراكز آموزش عالي كشورصورت ميگيرد. مدارك دانشگاهي نيزمعمولاً بر مبناي موفقيت دانشجويان درآزمونهاي كتبي وشفاهي به آنان اعطا ميگردد.دانشگاهها معمولاً به ارزشيابي پيوسته از سطح دانش دانشجويان كه مطابق با ارزشيابي به عمل آمده بر مبناي ميزان عملكرد دانشجويان در خلال سال تحصيلي است، مبادرت مينمايند.
مطابق قانون مصوب26 ژانويه 1984، كميته ارزشيابي ملي فرانسه تشكيل يافت. كميته مذكور به تشكيل نهاد نظارتي مستقلي مبادرت نموده و ازفعاليتهاي خاص واستقلال مالي بر خوردار ميباشد. كميته ارزشيابي ملي به بررسي و تأييد عملكرد دانشگاهها،كالج ها وكليه مراكز وموسسات تحت نظارت وزارت آموزش عالي كشور مبادرت مينمايد.كميتة مذكور همچنين مسئوليت ارزشيابي موسسات تحت نظارت وزارتخانه آموزش وپرورش ملي را بر عهده دارد.