بخشی از مقاله
چکیده
امروزه نقش حیاتی جنگلها در سازگاري و کاهش تغییر اقلیم بطور گستردهاي شناخته شده است. جنگلها از طریق جذب و ذخیره کربن نقش زیادي در کاهش تغییر اقلیم دارند. آنها در کاهش آسیبپذیريها و افزایش سازگاري مردم و اکوسیستمها با تغییر و تغییرپذیري اقلیم و اثرات منفی آن که به طور فزایندهاي در بسیاري از نقاط کشور در حال مشاهده است، نقش اساسی دارند. در بسیاري از موارد، سیاستهاي جنگل و سیاستهاي مربوط به تغییر اقلیم در صلاحیت بخشهاي مختلف و گروههاي مختلفی از ذینفعان و کارشناسان میباشد، ولی اغلب تبادل اطلاعات بین مرزهاي بخشها و سازمانهاي مختلف در مورد مباحث مربوط به جنگلداري و تغییر اقلیم محدود است. در بسیاري از سازمانها، مباحث مربوط به تغییر اقلیم در سیاستهاي ملی جنگل به طور کامل مطرح ن شده، ضرورت سازگاري و کاهش تغییر اقلیم در جنگلداري در سطح ملی در ا ستراتژيهاي ملی تغییر اقلیم بطور کامل مورد ملاحظه قرار نگرفته و ابعاد بین بخشی اثرات تغییر اقلیم و اقدامات واکنشی بطور کامل درك نشده است.
اقدامات در راستاي سازگاري و کاهش تغییر اقلیم میتواند اثرات مهمی بر روي سیاستهاي جنگل و مدیریت پایدار جنگلها داشته باشد. برنامههاي ملی جنگل چارچوبهایی هستند که براي توسعه و اجراي سیاستهاي جامع جنگل در راستاي مدیریت پایدار جنگلها تدوین شدهاند. بدون پرداختن صحیح و جامعیت بخشیدن به مباحث تغییر اقلیم در برنامههاي ملی جنگل، امکان دستیابی به مدیریت پایدار جنگلها وجود نخواهد دا شت. از اینرو، این د ستورالعمل بدنبال فراهم نمودن یک رویکرد عملی براي جامعیت بخ شیدن به تغییر اقلیم در برنامههاي ملی جنگل میباشد. هدف از تهیه این دستورالعمل، کمک به مقامات ارشد در مدیریتهاي دولتی و سایر ذینفعان، شامل سازمانهاي اجتماعی و بخشهاي خصوصی جهت آمادگی براي چالشها و فرصتهاي پیشآمده به واسطه تغییر اقلیم است.
کلیدواژهها:تغییر اقلیم، جنگل، کاهش، سازگاري، سیاستگذاري.
-1 مقدمه
تغییر و تغییرپذیري اقلیم خطرات زیادي را براي محیط زیست و حیات درون آن بوجود آورده و تقریبا تمام افراد و بخشهاي مختلف را تحت تاثیر قرار میدهد. تغییر اقلیم چالشهاي حیاتی را بوجود میآورد ولی ممکن است فرصتهاي جدیدي را نیز براي بخش جنگل پیش آورد . سیاستگذاران و مدیران جنگل بایستی این فرصتها را غنیمت شمرده و پاسخهاي لازم را به تغییر اقلیم در زمینه کالاهاي متعدد و خدمات اکوسیستمی جنگلها در نظر بگیرند . جامعیت بخشیدن به طرحها و استراتژيهاي تغییر اقلیم مربوط به جنگل در کشور در چارچوب سیاست جنگل و سایر چارچوبهاي بخشی که بر روي جنگلها تاثیرگذار هستند، امر مهمی میباشد. این امر می تواند تضمین کننده تعادل اهداف تغییر اقلیم با سایر اهداف بخش جنگل جهت همافزاییهاي لازم باشد.اهداف جنگلداري در کشور در طول زمان دچار تحول شده و فشارها بر روي جنگلها چه از بیرون و چه از داخل بخش جنگل افزایش یافته ا ست.
نرخ بالاي جنگلزدایی و تخریب جنگلها بازتاب این ف شارها میبا شد . امنیت غذایی، تولیدات ک شاورزي، تقا ضا و تامین انرژي، الزامات مربوط به حمل و نقل و تو سعه رو ستایی ارتباط تنگاتنگی با موفقیت در مدیریت پایدار جنگلها از جمله حفاظت جنگلها دارند. بنابر این، هماهنگی و همکاري بین بخشهایی که بر روي کاربري اراضی تاثیرگذار هستند، امري حیاتی به شمار میآید.این د ستورالعمل جهت کمک به سیا ستگذاران جنگل در جامعیت بخ شیدن به تغییر اقلیم در برنامههاي ملی جنگل یا چارچوب سیا ستهاي جنگل و به منظور ت شویق رفتار سازگار با جنگلها در سیا ستها و ا ستراتژيهاي ملی تغییر اقلیم تهیه شده ا ست. این دستورالعمل هماهنگیها و همکاريهاي بین بخشی را به عنوان کلید عامل موفقیت براي یک رویکرد منسجم در مورد جنگلها و تغییر اقلیم پیشنهاد مینماید. اقدامات ذکر شده در این دستورالعمل به منظور مشارکت در دستیابی به مدیریت پایدار جنگلها صورت گرفته است.
-2 تغییر اقلیم، جنگلها و کاربري اراضی
تغییر اقلیم بطور مستقیم اکوسیستمهاي جنگلی، مردم و جوامع وابسته به جنگل را از آن جهت که تولیدات و خدمات اکوسیستم جنگلی به واسطه آن کاهش مییابد، مورد تهدید قرار میدهد - منبع شماره . - 1 همچنین، تغییر اقلیم با اثرات غیرمستقیم خود، بخاطر اینکه موجب تغییر کاربري اراضی و نیز تغییرات اقتصادي و اجتماعی می گردد، بر جنگلها و پتانسیل آنها در تامین تولیدات و خدمات اکوسیستمها تاثیر خواهد گذاشت - منبع شماره . - 2 هرچند که اکوسیستمهاي جنگلی بطور ذاتی پویا هستند، ولی سرعت این تغییرات بسیار فراتر از ظرفیت گونهها و اکوسیستمهاي جنگلی جهت سازگار نمودن خود با آن میباشد . همچنین، وقایع شدید آب و هوایی و بلایاي مربوط به آن ممکن است که توان لازم براي واکنش سریع و موثر نسبت به آنها را از بین ببرد.
بنابر این، لازم است که تهدیدات مستقیم و غیرمستقیم ناشی از تغییر اقلیم را جهت انجام اقدامات لازم براي کاهش آسیبپذیري، بالا بردن توان برگشتپذیري و سازگاري نسبت به تغییر اقلیم پیشبینی نمود. در این زمینه، حفظ و افزایش سطح تنوع زیستی در جنگلها و مناظر جنگلی نیز تعیینکننده خواهد بود - منبع شماره. - 3 در برخی مناطق، تغییر اقلیم اثرات مثبتی بر جنگلها، مثل به تاخیر افتادن فصل رویش دارد. البته اثرات مثبت تغییر اقلیم بایستی با توجه به نوع سیاستها و اقدامات مدیریتی مربوط به جنگل و کاربري اراضی در نظر گرفته شوند - منبع شماره. - 4جنگلها پتانسیل زیادي براي کاهش اثرات تغییر اقلیم دارند. تخمین زده میشود که حدود 17/4 درصد از انتشار گازهاي گلخانهاي در جهان بدلیل نابودي جنگلها میبا شد1، حال آنکه جنگلها پتان سیل زیادي براي جذب ﮔﺎزﻫﺎي گلخانهاي دارند.
بطور سالانه، عمل ترسیب کربن در جنگلهاي جهان باعث جذب 25 درصد از انتشار کربن میگردد.2 گزینههاي کاهش گازهاي گلخانهاي - مانند جنگلکاري، احیاء و تجدید جنگلها و تغییر اقدامات مدیریتی - شامل معیارهایی است که موجب کاهش انتشار گازهاي گلخانهاي، افزایش نرخ حذف گازهاي گلخانهاي در اتمسفر و استفاده پایدار از تولیدات جنگلی فرآوري شده به عنوان جایگزینی براي مواد زیانآور میگردند. جدول شماره 1 برخی از گزینههاي سازگاري و کاهش میزان گازهاي گلخانهاي را در ارتباط با جنگلها نشان داده است. این جدول نشان میدهد که بسیاري از اقدامات در مناطق جنگلی میتواند بطور همزمان، به سازگاري با تغییر اقلیم و کاهش عوامل آن کمک نموده و فرصتهاي قابل توجهی را جهت دستیابی به اقدامات توام به دست دهد.
جامعیت بخشیدن به تغییر اقلیم، به توسعه موثر و جامع واکنشهاي جنگل نسبت به تغییر اقلیم کمک خواهد کرد که بی ارتباط با سایر اهداف جنگلداري نیست . جامعیت بخشیدن به تغییر اقلیم بایستی با در نظر گرفتن مفهوم وسیع کاربري اراضی و آگاهی از ارتباط بین جنگلها و سایر انواع کاربري اراضی در سازگاري و کاهش عوامل تغییر اقلیم صورت بگیرد.قرار دادن جنگلها با مفهوم چشم انداز و ایجاد ارتباطات بین بخشی - مثلا با کشاورزي یا انرژي - براي توسعه پایدار که در راستاي کاهش فقر، امنیت غذایی و اهداف تو سعه ملی با شد، ب سیار مهم ا ست. سی ستمهاي زراعت-جنگل داراي نقش فیزیکی و اقت صادي-اجتماعی مهمی در سیستمهاي زراعی میباشند.
جنگلها از طریق حفظ آبخیزهاي خود، از آب و خاك که پشتوانه سیستمهاي زراعی میبا شند، حفاظت نموده و در تامین و انتقال آب شرب سالم و مطمئن براي ساکنین پاییند ست حوزهها نقش مهمی ایفا مینمایند. ب سیاري از ک شاورزان و مزرعهداران به جنگلها و درختان به خاطر نقش اکو سی ستمی آنها - همچون باد شکن، سایه - یا تولیداتی براي گذران زندگی یا فروش در بازارها وابسته هستند. توسعه کشاورزي ممکن است بر اراضی جنگلی فشار آورد ولی در برخی حالات نیز میتواند باعث ارتقاء و شکوفایی جنگلها و درختزارها گردد.همچنین، بین جنگل و بخشهاي مختلف انرژي ارتباط قوي وجود دارد. تقاضا براي انرژيهاي حاصل از جنگل - مانند چوب سوختی، روغن پالم - که رو به فزونی میباشد، تغییرات را به سمت مدیریت جنگل سوق میدهد. بسیاري از گزینههاي مربوط به کاهش
