بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه حاضر بهمنظوربررسی تأثیر توقّف بهرهبرداری بر ساختار تودههای جنگلی در دو قطعه بهرهبرداریشده - پارسل مدیریت-شده - و بهرهبردارینشده - پارسل شاهد - واقع در جنگل نوده- ساری انجام شد. جهت نمونهبرداری، 30 قطعه نمونه 10 آری دایرهای شکل با ابعاد شبکه 75*100 متر به روش تصادفی-منظم در هر دو قطعه مشخص شد. سپس مشخصههای قطر برابرسینه، تعداد و نوع گونه تمام درختان با قطر برابرسینه بیشتر از 12/5 سانتیمتر اندازهگیری و ثبت شدند. برای مقایسه میانگین مشخصههای تعداد در هکتار، حجم در هکتار و سطح مقطع در هکتار در دو آمار برداری از آزمون t مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد که بین دو قطعه بهرهبردارینشده و بهرهبرداریشده بین هیچ یک از این مشخصههای کمی تفاوتمعنیداری در سطح احتمال 95 درصد وجود ندارد. همچنین در هر دو قطعه بهرهبردارینشده و بهرهبرداریشده دو گونه ممرز و انجیلی به ترتیب بیشترین درصد حضور را دارند.
-1مقدمه
جنگلهای پهنبرگ شمال کشور دارای تنوعزیستی و ساختار پیچیدهای هستند و با سطحی حدود 1/87 میلیون هکتار - مروی مهاجر، - 42 :1390 بهعنوان بخش مهمی از منابع تجدیدشونده، در رشد اقتصادی و توسعه پایدار کشور نقش مهمی ایفا می-کنند. اجرای طرحهای جنگلداری و مدیریت بهینه و صحیح آنها، که لازمه آن شناخت کافی از این منابع است، استعدادهای بالقوه این جنگلها را به فعل در میآورد. جنگلهای شمال کشور، در صورت اعمال مدیریت صحیح میتوانند بهعنوان منبع تولید چوب نیز مطرح باشند، ولی متأسفانه سطح این جنگلها گاه به دلیل نبود برنامهریزی، بهرهبرداری غیر اصولی و جایگزین نشدن مجدد، کاهش یافته و به جنگلهای مخروبه تبدیل شده است.
از اینرو برنامهریزی و مدیریت اصولی این منابع در معرض تخریب، از اهمیت فراوانی برخوردار میباشد - حسنزاد ناورودی و همکاران، . - 302 :1388 بنابراین شناخت پیچیدگیها و ساختار طبیعی توده-های جنگلی و مقایسه آنها با جنگلهایی که طی سالیان متمادی مدیریت و طرح جنگلداری اجرا شده، میتواند تفاوتها و اختلافهای ناشی از بهرهبرداری درست یا نادرست انسان از این جنگلها و تخریب را آشکار سازد و ما را در چگونگی حفظ، توسعه و بهرهبرداری اصولی از آنها به سمت مدیریت پایدار یاری کند
بنابراین لازم است تأثیر بهرهبرداری و برداشت درختان بر روی ساختار توده بررسی شود. در واقع شناخت و مطالعه ساختار جنگلهای دستنخورده، مسیرهای توسعه مدیریت جنگل را برای رسیدن به یک ساختار مطلوب مشخص میکند. مدیریت جنگل با کنترل ساختار توده - سن، اندازه و تراکم - و ساختار جنگل - اندازه و نظم مکان درختان - قابل اجرا میباشد، زیرا مفهوم ساختار جنگل نسبت به ترکیب گونهای دارای اهمیت بیشتری است. به طور کلی در مبحث ساختار جنگل چگونگی توزیع ویژگیهای درختان در داخل بومنظامهای جنگلی مورد بررسی قرار میگیرد
پس آگاهی از ویژگیهای ساختاری - قطر برابرسینه، حجم در هکتار، سطح مقطع در هکتار، تعداد درختان در هکتار، میانگین ارتفاع و ... - جنگلهای طبیعی و مقایسه آن با جنگلهای مدیریتشده از اهمیّت زیادی برخوردار است و میتواند ما را در مدیریت پایدار جنگلها یاری نماید . - Pommerening.A., 2006:266 - نتایج بهدست آمده از مطالعات امیری و همکاران - 1387 - و Angres, etal - 2002:275 - نشان داد که از نظر مشخصههای حجم سرپای درختان، تعداد پایه درختان در هکتار و رویه زمینی بین دو توده مدیریتشده و طبیعی تفاوت معنیداری وجود دارد.
همچنین نتایج بدست آمده از مطالعه Bonino and Araujo - 2005:407 - نشان داد که مشخصههای حجم سرپای درختان و رویه زمینی بین دو توده طبیعی و مدیریتشده تفاوت معنیداری وجود دارد اما از لحاظ تعداد درختان تفاوت معنیداری بین دو توده وجود ندارد. نتایج بررسی انیسی و همکاران - 615 :1388 - نشان داد که توده مدیریتشده تنوع گونهای و درجه کیفی ضعیفتری را نسبت به تودههای طبیعی دارند. همچنین نتایج حاصل از آماربرداری نشان داد که از نظر مشخصههای تعداد، سطح مقطع برابرسینه و حجم در هکتار تفاوت معنیداری در سطح %5 بین دو توده وجود ندارد.
نتایج مطالعات حسنزاد ناورودی و همکاران - 301 :1388 - نشان داد که بین میانگین حجم سرپا و رویه زمینی در هکتار در ابتدا و انتهای دوره تفاوت معنیداری وجود ندارد اما میزان حجم سرپا و رویه زمینی در هکتار بعد از 10 سال اجرای طرح کاهش یافته است. همچنین بین میانگین تعداد درختان در هکتار، قطر، سطح مقطع متوسط و ارتفاع لوری در ابتدا و انتهای دوره اختلاف معنیداری وجود دارد و در طول اجرای طرح، درصد درختان با درجه کیفی 1 کاهش و درصد درختان با درجه کیفی 2، 3و 4 افزایش پیدا کرد.
محمدی و همکاران - 65 :1393 - به بررسی مشخصههای کمی و کیفی ساختار و ترکیب تودههای طبیعی و مدیریت شده در جنگل شصت کلاته پرداختند، نتایج نشان داد که مشخصههای حجم سرپا، رویه زمینی بین دو توده دارای تفاوت معنیداری میباشند اما تعداد در هکتار درختان اختلاف معنیداری نداشت. همچنین از لحاظ درجه کیفی دو توده طبیعی و مدیریتشده تفاوت زیادی با هم ندارند که نشاندهنده مدیریت صحیح میباشد. براین اساس برای دستیابی به اهداف مدیریت پایدار و جنگلشناسی نزدیک به طبیعت شناخت ساختار تودههای طبیعی و تودههایی که تحت مدیریت طرحهای جنگلداری قرار گرفتهاند ضروری به نظر میرسد تا بدین وسیله تفاوتهای ناشی از بهرهبرداری به صورت درست یا نادرست مشخص شود.هدف از این تحقیق بررسی تأثیر توقّف بهرهبرداری از جنگل بر مشخصههای ساختاری، در یک شرایط رویشگاهی تقریباً مشابه در جنگلهای تحت مدیریت صنایع چوب و کاغذ مازندران - سری نوده-ساری - میباشد.
-2مواد و روش
-1-2مشخصات منطقه مورد مطالعه
منطقه مورد مطالعه در پارسلهای 6 - بهرهبرداری نشده - و 4و 7 - بهرهبرداریشده - سری نوده در حوزه آبخیز شماره 71 قرار دارد. بر اساس تقسیمات جنگلداری به عملآمده برای مجموعه سریهای مورد عمل شرکت چوب و کاغذ مازندران، نوده سری6، بخش3 حوزه1 آبخیز رود تجن را تشکیل میدهد. سری نوده بین 5 "َ 53 18 الی 40"َ53 20 طول شرقی و 15"َ36 21 الی 15"َ36 25 عرض شمالی که دارای دامنه ارتفاعی حداقل 250 متر و حداکثر 884 متر ارتفاع از سطح دریا میباشد واقع گردیده استخاک. منطقه نسبتاً عمیق در حدود 80- 100 سانتیمتر، نوع خاک قهوهای جنگلی - قهوهای شسته شده با افق کلسیک و بافت خاک کمی سنگین میباشد. حتیالمقدور سعی شده است که قطعات به هم پیوسته و دارای حداقل اختلاف ارتفاع، حداقل تغییر درصد و جهت شیب باشند.
-2-2روش تحقیق
برای انجام این تحقیق، نمونهبرداری به صورت تصادفی -منظم با ابعاد شبکه 75×100 متر و قطعات نمونه10 آری انجام شد - نوری، - 206 : 1389 و تعداد 30 قطعه نمونه در هر قطعه مشخص شد. پس از مشخص شدن مراکز قطعات نمونه، نوع، تعداد و قطر برابرسینه کلیه درختان با قطر بیشتر از 12/5سانتیمتر، اندازهگیری و ثبت شد. قطر برابرسینه توسط خط کش دو بازو تا دقت سانتیمتر اندازهگیری شد. برای محاسبه حجم درختان از جدول تاریف منطقه و برای محاسبه سطح مقطع از فرمول سطح مقطع - .d2 - - زبیری، - 70 :1391 استفاده شد.
-3-2تجزیه و تحلیل دادهها
در این تحقیق ابتدا دادههای حاصل از آماربرداری با استفاده از آزمون کولوموگروف-اسمیرونوف ازلحاظ نرمال بودن بررسی و سپس تجزیه و تحلیل دادهها از طریق آزمون پارامتریک t مستقل در محیط نرم افزار SPSS. 20 انجام شد.
