بخشی از مقاله
چکیده
صرفه جویی در مصرف انرژی در محیط های انسان ساخت از مرتبه اهمیت بالایی دردستور کار عملی و علمی غالب کشورهای جهان قرار داده شده است. چرا که انرژی نقش بسیار مهمی در ایجاد توسعه اقتصادی ، اجتماعی، کالبدی و..در کلیه جوامع بازی می کند. هم اکنون، مصرف بی رویه انرژی ، وضعیت موجود و همچنین آینده ساکنان زمین را چه از لحاظ کاهش منابع و چه از لحاظ ایجاد آلودگی های زیست محیطی ، به مخاطره انداخته است و دستیابی به پایداری شهری را دشوار و حتی ناممکن ساخته است.
با توجه به اینکه شهرها یکی از مهمترین عوامل و جایگاههای این مصرف بی رویه هستند؛ مقاله، حاضر با هدف شناسایی راهکارهایی جهت کاهش مصرف انرژی در آنها، جهت دستیابی به پایداری شهری و دستیابی به شکل شهری مناسب تدوین گردیده است. طبق نظر اندیشمندان،شهر متراکم کارآمدترین مصرف سوخت در بین تمام اشکال شهری ، پدیدار می سازد و کمترین مصرف انرژی را داراست البته این فرم شهری مشکلاتی نیز به دنبال دارد.
مشکلات ناشی از فشردگی شهر با مزایای محیطی آن، نظیر سهیم شدن در منابع و استفاده بیشتر از زمین، زیر ساخت ها، انرژی، آب، زهکشی، راه، ساختمان و حمل و نقل عمومی در تعادل قرار گرفته و مفهوم شهر فشرده و متراکم را که یک سیستم متعادل است، بهتر نمود می دهند. این پژوهش، مطالعه ای به روش توصیفی- تحلیلی با استفاده از مطالعات کتابخانهای در خصوص فرم شهری و مصرف انرژی می باشد. ضمنا روش تجزیه وتحلیل و بررسی مطالعات دراین پژوهش کیفی است.
.1 مقدمه
زندگی بشر همواره طی تمامی دوران به منابع موجود در طبیعت وابسته بوده است. این وابستگی پس از انقلاب صنعتی به اوج خود رسید و منجر به مصرف بی رویه منابع طبیعی ، انرژی های تجدیدناپذیر و سوخت های فسیلی از جانب انسان شد. خطر اتمام منابع تجدیدناپذیر و معضلات زیست محیطی فراوان از جمله گرمای زمین ، سوراخ شدن لایه اوزون ، آلودگی هوا و ... باعث شکل گیری جنبش هایی در جهت گرمای زمین ، سوراخ شدن لایه اوزون ، آلودگی هوا و ... باعث شکل گیری جنبش هایی در جهت پایداری زیست محیطی شد.
همزمان با ناپایداری زیست محیطی ، ناپایداری های اجتماعی و اقتصادی در آخرین دهه های قرن بیستم ، باعث شکل گیری جنبش جهانی و فراگیر »توسعه پایدار« شد که به دنبال توسعه در حوزه های فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی و طبیعی بود. دستیابی به آرمان های توسعه شهری ما را به شرایطی سوق می دهد که در آن منابع دست ساخته بشری آن چنان تهیه و خالی نخواهد شد که آینده بلند مدت وی به مخاطره بیافتد. مقیاس شهرنشینی و مشکلات ناشی از آن بیان گر این است که پیامدهای آنها در حال حاضر جهانی هستند. برای مثال شهرها هم اکنون منابع و مواد را از سرتاسر جهان به سوی خود جذب می کنند. تحلیل و تخریب لایه ازن ، تهدید حاصل سازوکارهای توسعه ای آنها را کاملاً روشن می کند.
پژوهش حاضر به دنبال پاسخی برای چگونگی کاهش مصرف انرژی در شهرها با توجه به دستیابی به فرم مطلوب شهری و به تبع آن کاهش آلودگی های زیست محیطی و دستیابی به توسعه پایدار در سطح جهان می باشد. بنابراین جهت دستیابی به یک شهر پایدار با حداقل مصرف انرژی باید به راهکارهایی همچون کاهش تقاضای انرژی و بهینه کردن تأمین انرژی از طریق افزایش استفاده از منابع تجدیدپذیر و بومی روی آوریم. همچون روی آوری به تغییر شکل شهرها و مطالعه و پژوهش در خصوص فرم و شکل مطلوب شهر ، دست یافتن به حمل و نقل عمومی مطلوب در سطح شهرها ،که به نفع بعد زیست محیطی پایداری نیز می باشد، از مواردیست که همواره باید مد نظر قرار گیرد.
.2 ادبیات پژوهش - پیشینه وچارچوب نظری -
پیدایش مفهوم پایداری در دهه ی 1970 را می توان نتیجه ی رشد منطقی و آگاهی تازه ای نسبت به مسائل جهانی محیط زیست و توسعه دانست که به نوبه ی خود تحت تأثیر عواملی هم چون نهضت های زیست محیطی دهه ی 1960 ، انتشار کتاب هایی نظیر محدودیت های رشد ، و اولین کنفرانس سازمان ملل در مورد محیط زیست و توسعه که در سال 1972 در استکهلم برگزار گردید ، بود براساس کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه ، موضوعات اساسی توسعه شامل : جمعیت و توسعه ، امنیت غذایی ، تنوع حیاط گونه ها و محیط زیست ، انرژی ، صنعت و چالش های شهری می گردد. بنابراین توسعه پایدار ، به ویژه درباره ساختار شهری و معماری پایدار ، جز از طریق بهبود کیفیت زندگی شهری و افزایش رفاه شهروندی ممکن نخواهد شد.
- برزگری ، بن جواد طالبی ، - 97 :1387 پایداری و شهر پایدار یک جانشین موجه و معقول برای شهرسازی مخرب قرن بیستم است . در یک شهر پایدار که در آن حمل و نقل سالم و فاقد آلاینده و به ویژه پیاده روی و دوچرخه سواری غالب است ، شکل شهر پایدار باید آن گونه باشد که این فعالیت ها را تسهیل کند. در این راستا فرای ، این معیارها را برای ساخت و شکل پایدار شهر پیشنهاد می کند : محدودیت توسعه دربافت ، تراکم جمعیتی و فعالیتی بالا ، محیطی با کاربری های مختلط ، افزایش استفاده از حمل و نقل عمومی ، سلسله مراتبی از تسهیلات و خدمات برای افزایش حق انتخاب ، محیطی عاری از آلودگی ، سر و صدا و ازدحام ، خودکفایی و دسترسی به فضاهای باز سبز . - فرای ، - 1383 نظریه توسعه پایدار شهری موضوعاتی نظیر جلوگیری از آلودگیهای محیط شهری و ناحیهای، کاهش ظرفیت های تولید محلی، ناحیهای و ملی، حمایت از بازیافتها، عدم حمایت از توسعههای زیان آور و از بین بردن شکاف میان فقیر و غنی را مطرح میکند.
این نظریه به مثابه دیدگاهی راهبردی، به نقش دولت در این برنامهریزیها اهمیت بسیار میدهد و معتقد است دولتها باید از محیط زیست شهری حمایت همه جانبهای کنند. - . - clark,1992 در یک نگاه سیستمی و جامع توسعه پایدار در سه بعد زیر باید مورد توجه قرار گیرد: پایداری زیست محیطی با هدف تعادل اکولوژیک 0 پایداری اجتماعی با هدف عدالت اجتماعی 0 پایداری اقتصادی با هدف بقای اقتصادی - پور جعفر و همکاران،30، - 1390 شهر پایداربه دلیل استفاده اقتصادی از منابع ، اجتناب از تولید بیشاز حد ضایعات و بازیافت آن ضایعات تا حد امکان و پذیرش سیاست های مفید در دراز مدت ، قادر به ادامه حیات خود می باشد - ترنر ، . - 1376 از مشخصات شهر پایدار در مقایسه با شهرهای نوگرا ، وجود حجم زیاد ورودی در مقابل حجم زیاد خروجی است. برنامه ریزان شهر پایدار باید هدف شان را در بر مبنای ایجاد شهرهایی با ورودی کمتر انرژی و مصالح و خروجی کمتر ضایعات و آلوگی متمرکز کنند.
به دنبال طرح مبحث توسه پایدار ، معماران و طراحان شهری همانند متخصصین رشته های دیگر به ارائه الگوهایی جهت انطباق فعالیت شان در چارچوب مزبور پرداخته اند. الگوهای ارائه شده برای شهر پایدار عبارت است از ویژگی های اصلی شهر پایدار عبارتند از : کاربری فشرده و با کارآیی ، اتومبیل کمتر ، دسترسی بیشتر ، کارایی در استفاده از منابع ، آلودگی و مواد زاید کمتر ، احیای سیستم های طبیعی ، مسکن و محیط زندگی مطلوب ، اکولوژی اجتماعی سالم ، اقتصاد پایدار ، مشارکت مردم و حفظ فرهنگ و درایت محلی 0 کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه ، اصول زیر را ویژگی های ضروری یک شهر پایدار عنوان می کند : 0 افزایش فرصت های اقتصادی و اجتماعی ، به گونه ای که ساکنان شهری را پوشش دهد ، 0 کاهش سهم انرژی در رشد شهری 0 استفاده بهینه در مصرف آب ، زمین و سایر منابعی که مورد نیاز چنین رشد شهری است.
3. شیوه ها و روشهای گردآوری اطلاعات
این پژوهش ازروش توصیفی- تحلیلی با استفاده از مطالعات کتابخانهای استفاده می نماید . بررسی مبانی نظری بر اساس مطالعات کتابخانهای، مراجعه مستقیم به کتب و مقالات، اسناد و مدارک بوده است. همچنین در پایانی ، مطالعه بر پایه مشاهده اسنادی شامل گزارشها و کتب معتبر و همچنین مقالات معتبر بین المللی می باشد. ضمنا روش تجزیه وتحلیل و بررسی مطالعات دراین پژوهش کیفی است.
