بخشی از مقاله
چکیده:
توسعه پایدار و پایداری اجتماعی حالت تعادل و توازن میان ابعاد مختلف توسعه است که هدف آن بهبود بخشیدن به شرایط کیفی زندگی انسان است. امروزه پایداری به نحو گستردهای به عنوان رویکردی بنیادین، برای هرنوع توسعه از جمله توسعه گردشگری پذیرفته و در مباحث علمی و آکادمیک، گردشگری پایدار به عنوان مفهومی نو برای مقابله با آثار مخرب توسعه گردشگری مطرح شده است. توسعه پایدار نقطه ایده آل صنعت گردشگری و بسیاری صنایع دیگر در قرن بیست و یکم است . این رویکرد از توسعه، بر حفظ یکپارچگی و تنوع زیست محیطی، نیازهای اساسی انسان، نگهداری منابع به منظور استفاده نسل های آتی و کاهش بی عدالتی تأکید دارد.
اگر توسعه پایدار یکی از اهداف عینی این عصر از صنعت گردشگری است، پس مشخص کردن عملکرد و اثرات جنبه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی آن درمقصد های گردشگری، یک ضرورت است. بر پایه وجود ارتباط دو طرفه توسعه پایدار و گردشگری، برای آن که گردشگری بتواند به توسعه پایدار شهر کمک کند، باید اثرات آن شناسایی شده و مورد توجه خاص قرار گرفته شود. این پژوهش که از نوع توصیفی تحلیلی و با استفاده از اسناد کتابخانهای تدوین شده است، ضمن تشریح جایگاه گردشگر در شهر و به طور اخص در میدان های شهری به مفاهیم مرتبط با توسعه پایدار و گردشگری پایدار می - پردازد. هدف این پژوهش، بررسی پایداری جنبه اجتماعی توسعه گردشگری در میدان آرامگاه بوعلی همدان است که با بررسی اثرات مثبت و منفی ناشی از توسعه گردشگری در این میدان، نحوه ادراک ساکنان از اثرات مختلف توسعه گردشگری بر ابعاد پایداری اجتماعی شهری را مورد بررسی قرار می دهد.
-1 مقدمه:
در طول تاریخ شهرنشینی، انسان همواره در پی یافتن فرم های شهری و انسانی جدید برای بهبود و اعتلای کیفی زندگی خود بوده است. همانطور که امروزه نیز در جستجوی آرمانشهر خود برای رسیدن به توسعه پایدار می باشد. توسعهای که نیاز های انسان امروزی را بیآنکه توانایی نسل های آینده را برای دست یافتن به آرزوها و نیازهایشان از بین ببرد، برآورده کند. صنعت گردشگری به عنوان زمینه و گسترهی مؤثری در توسعه اقتصادی، اجتماعی مناطق مطرح می باشد.
شهرها از ابتدا تا کنون از جذاب ترین فضاها برای گردشگران بوده اند و به عنوان نماد اصلی دریچه ای از تکامل اجتماعی انسانها در بردارنده مراکز مهم اقتصادی، علمی، تفریحی، پزشکی و غیره بوده و افزون بر این، از جاذبه های طبیعی و میراث فرهنگی نیز بهره مند بوده اند.ظهور گردشگری پس از انقلاب صنعتی، این امکان را برای ملتهای گوناگون فراهم ساخته است تا ضمن آشنایی با ویژگیهای فرهنگی ملل دیگر، مفاهیم و باورداشتهای فرهنگی خود را نیز در قالب نمادهای متنوع در معرض تماشای دیگران بگذارند. گردشگری درالگوهای فضایی خاصی عمل می کند یکی از این الگو های فضایی گردشگری شهری است.
گردشگری به عنوان فعالیت چهارم انسان، شهر ها را به عنوان یکی از فضاها ی مورد توجه گردشگران تحت تاثیر خود قرار داده است ؛ مسافرت و رفت و آمد میلیونها گردشگر ،ساختار های فضایی ، فرهنگی واجتماعی و اقتصادی شهر را به شکل مثبت یا منفی به چالش کشانده است. به دلیل آنکه بهرهبرداری از توانها و قابلیتهای گردشگری در هر منطقه میتواند زمینهای پویا و فعال را برای توسعه آن منطقه فراهم کند، تحلیل و ارزیابی توانها و قابلیتهای مزبور به گونهای علمی و تحقیقی همراه با رعایت مسائل زیست محیطی، ضرورتی ویژه خواهد داشت. نیازهای روز افزون مردمان شهرنشین به محیطهای تفریحی و استراحتگاهی از طرفی و جابهجایی میلیون ها گردشگر در طول سال از طرف دیگر اهمیت موضوع توسعه پایدار گردشگری را آشکار خواهد ساخت.
-2 پایداری :
توسعه پایدار و توسعه پایدار شهری طی دهههای اخیر به تدریج به پارادایم نوین و مسلطی در ادبیات نظری و علمی رایج در باب توسعه و برنامهریزی شهری تبدیل شده است . این پارادایم اگرچه ناظر به برداشتها وتفسیرهای گوناگون میباشد، اما در مجموع بر" پایداری "و استمرار توسعه برای همگان و نسلهای آینده طی زمان و برهمه جانبه نگری ابعاد پیچیده اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی فرآیند توسعه در سطح یک کشور یا شهر تأکید دارد. - رهنمایی،پور موسوی، - 177 فعل Sustain از سال 1290 میلادی در زبان انگلیسی به کار گرفته شده و به معنی نگهداشتن یا نگهداری کردن است. اما در این چند دهه اخیر است که واژه ی پایداری با معنی کنونی آن یعنی آنچه که می تواند در آینده تداوم یابد کاربرد پیدا کرده است.
در فارسی این واژه به پایا، دائم، باقی، استوار، جاویدان، بادوام و .... ترجمه شده است. - مضطرزاده،1387، ص - 34 با توجه به تنوع شیوههای زندگی و ترجیحاتی که در همه جوامع و کشورهای جهان وجود دارد نمیتوان تعریف واحدی از مفهوم پایداری که برآورنده تمامی نظرات و انتظارات باشد ارائه داد با این حال به تعدادی از تعاریف در این حیطه پرداخته میشود. کمیسیون جهانی محیط و توسعه، توسعه پایدار را توسعهای میداند که نیازهای کنونی را بدون به خطر انداختن توانایی نسلهای آینده برای دستیابی به نیازهایشان برآورده نماید.
از دیدگاه ریس، توسعه پایدار تأمین کننده آیندهای ایمن و رضایت بخش برای همه در جامعهای که برابری،مراقبت و توجه به نیازهای اساسی انسان مورد نظر میباشد و در واقع تحول اقتصادی-اجتماعی مثبتی که سامانههای اجتماعی و اکولوژیکی باهمستانهای محلی و اجتماع وابسته به آنها را تضعیف نمیکند؛ حیات سیاسی آن بستگی به حمایت کامل افرادی دارد که از طریق دولتها، نهادهای اجتماعی و اقدامات انحصاریشان، واقعیت و هویت باهمستان مربوط را تحت تأثیر قرار میدهند.
از دیدگاه اس.ویسمر توسعه پایدار رویکردی منسجم و یکپارچه برای رفاه ذهنی –روانی،فرهنگی،زیست محیطی،روحی و پیشرفت اقتصادی در حوزه تلاش برای حصول چنین رفاهیست. مرکز عالی توسعه پایدارPLACES اینچنین تعریفی را ارائه میدهد که توسعه پایدار تلاش سنجیده برای اطمینان از این امر که توسعه جامعه نه تنها اقتصاد محلی را تقویت میکند بلکه همچنین محیط زیست محلی و کیفیت زندگی را ارتقاء میدهد. همانطور که شکل 4 ارائه میدهد توسعه پایدار در برگیرنده 3 بعد اقتصادی، اجتماعی و محیطی است - بهزادفر، حبیبی،36،. - 1289
-3 پایداری اجتماعی:
مطالعات گذشته در مباحث پایداری غالبا در مفاهیم اقتصادی و محیطی محدود شده بود. اما در سال های اخیر، توجه به پایداری اجتماعی به عنوان یکی از اجزای اصلی توسعه پایدار افزایش یافته و به سیاستی پذیرفته شده، سازمانی و نهادی درون دستورالعمل توسعه پایدار تبدیل شده است - . - European Institute for Urban Affairs 2007 به طور کلی پایداری اجتماعی در دو بعد مفهومی مورد توجه قرار گرفته است: عدالت اجتماعی که اشاره به توزیع عادلانه منابع و اجتناب از تکنیک های انحصاری داشته و اجازه می دهد افراد یک جامعه به طور کامل در جامعه و مسائل اجتماعی،اقتصادی،سیاسی مشارکت داشته باشند که این امر ارتباط نزدیکی با عدالت محیطی پیدا می کند. در ارتباط با محیط ساخته شده، عدالت اجتماعی به معنای توجه به ماهیت و وسعت دسترسی به خدمات و امکاناتی می باشد که در منطقه استقرار یافته است.
