بخشی از مقاله
چکیده
مجتمعهای مسکونی یکی از ارکان مهم تجمع انسانی در زندگی شهری است که ازقرن بیستم تا به امروز مورد توجه جوامع بشری بوده وسعی در تکامل وگسترش آن شده است. دراین میان برجهای مسکونی جایگاه ویژهای در جوامع شهری داشته وپیکره اصلی زندگی جمعی را در شهرهای قرن بیست و یکم تشکیل میدهند. امروزه نیاز بالای مصرف انرژی در برجهای مسکونی و چگونگی تامین آن موضوعی است که باید مورد توجه معماران قرار گیرد تا نیازها و آسایش ساکنان این ساختمان ها درتضاد با عملکرد آنها قرار نگیرد با این وجود این سوال مطرح میگردد که آیا میتوان قسمتی از انرژی مورد نیاز این ساختمان ها را از انرژیهای تجدید پذیر طبیعی تامین نمود
هدف از ارائهی این مقاله معرفی راهکارهای استفاده از انرژی باد در مجتمع های مسکونی پایدار می باشد. روش بررسی در مقاله حاضر، بیشتر روش تحلیلی و توصیفی بوده و اطلاعات آن به شیوه کتابخانه ای و استفاده از منابع و اطلاعات موجود در کتب و مقالات جمع آوری شده است.
نتایج این بررسی ها نشانگر این است که با استفاده از انرژی های پایدار و راهکارهای استفاده از انرژی باد می توان به معماری پایدار در بناها رسید. نتایج تحقیق نشان میدهد که برج مسکونی میتواند با طراحی معماری پایدار و بهره گیری از انرژیهای بالقوه طبیعی منطقه مقداری انرژی مورد نیاز خود را ازمحیط طبیعی تامین نماید.
-1 مقدمه
نیمی از انرژی حاصل از سوخت های فسیلی در ساختمانها مصرف میشود. تغییر و تجدیدنظر در انتظارات و فن آوریها میتواند به طور قابل توجهی از به هدر رفتن انرژی در ساختمان ها جلوگیری کند. اکنون معماری کمتر بر روش های با تکنولوژی فعال و انرژی بالا متکی هستند، آنها به استفاده از تکنولوژی غیرفعال، - پنهان - که از منابع طبیعی مانند زمین، باد، خاک، خورشید و آب به دست میآیند روی آوردهاند. نتیجه کار نه تنها از نظر تامین نیازهای حرارتی انسان در فضاهای داخلی ساختمان موفقیتآمیز خواهد بود، بلکه شکلی بدیع و باهویت، برای کالبد ساختمان نیز ایجاد خواهد کرد.
در کشور ما در طی اعصار متمادی، تمام شرایط آب و هوایی و جغرافیایی تاثیر مستقیمی در معماری سنتی ما در مناطق مختلف داشته است ولی با ورود معماری مدرن و به ویژه استفاده از تاسیسات مکانیکی، به تدریج نقش اقلیم در ساختمانها کمرنگ شد. در کشور ما نیز همانند سایر کشورها، وجود مشکلات زیست محیطی، موجب میگردد صرفهجویی در مصرف انرژی و استفاده از انرژیهای نو، به عنوان موضوعی مهم مطرح گردد.
اصولاً تصور جامعه مهندسی بر این بوده است که از پدیدههای طبیعی و به ویژه از تاثیر وزش باد، تنها میتوان در ساختمانهایی با مقیاس کوچک استفاده کرد، اما در این تحقیق امکان استفاده از این پدیده در کنترل فضاهای داخلی ساختمانها در مقیاس بزرگ نیز وجود دارد. در واقع هدف از این پژوهش رسیدن به این سوال میباشد که آیا با استفاده از انرژی باد می توان در مصرف انرژی صرفه جویی کرد و به معماری پایدار رسید؟ و اینکه چگونه میتوان از این راهکار ها در جهت طراحی بناها استفاده نمود. فرضیات بر این استوار است که با استفاده از انرژی باد می توان در کاهش مصرف انرژی بناها صرفه جویی کرد.
-2 مسکن
-1-2 مفهوم مسکن و سکونت
مسکن یک مکان فیزیکی است و به عنوان سرپناه نیاز اولیه و اساسی خانوار به حساب می هید. در این سرپناه برخی از نیاز های اولیه خانواده یا فرد مانند خوراک، استراحت و حفاظت در برابر شرایط جوی تامین می شود
در دومین اجلاس اسکان بشر - 1996 - که در استانبول برگزار شد مسکن چنین تعریف شده است: »سرپناه مناسب تنها به معنای وجود یک سقف بالای سر هر شخص نیست، سرپناه مناسب یعنی آسایش مناسب، فضای مناسب، دسترسی فیزیکی و امنیت مناسب، امنیت مالکیت، پایداری و دوام سازه ای، روشنایی، تهویه و سیستم گرمایی مناسب، زیرساخت های اولیه مناسب از قبیل آبرسانی، بهداشت و آموزش، دفع زباله، کیفیت مناسب زیست محیطی، عوامل بهداشتی مناسب، مکان مناسب و قابل دسترسی از نظر کار و تسهیلات اولیه است، که همه این موارد را با توجه به استطاعت مردم تامین شود
جدول - . - 1 تعاریف واژه مسکن در دائرهالمعارفها - نگارنده -
-2-2 نیازها و اهدف کلی مسکن
الف - سرپناه: اولین برداشت از مفهوم مسکن نیاز به یک سرپناه را مطرح می سازد، سر پناه مانند غذا یک نیاز اساسی و زیستی به شمار می آید و این خلق اجتماعی هر فرد و جامعه است
ب- مسکن و خانوده: واحد مسکونی کانون و یا محور اصلی خانواده است. واحد مسکونی باید شامل فضایی کافی برای خوردن، در هم نشستن، خوابیدن و فعالیت های اساسی دیگر باشد. بحث از تاثیر مسکن بر بهره وری کار و ثبات رشد و تکامل خانواده از همین جا مطرح می گردد. این مفهوم و عوامل یاد شده را باید از هدف های کل اجتماعی سیاست های مسکن به شمار آورد
ج- مفهوم اقتصادی: مسکن در ثبات اقتصادی و بهزیستی خانواده نقش اساسی دارد. این عامل از جنبه اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زیرا فقر و یا عدم تامین اقتصادی از وجوه عمده مسائل اجتماعی همسایگان یکی از جنبه های پایدار زندگی شهری است
ه- محیط مسکونی: نیاز به احساس برخورداری از محیط مسکونی مناسب و قرار گرفتن در فضایی سکونتی که به امکانات، تسهیلات خدمات بهداشتی، مراکز آموزشی و ... دسترسی داشته باشد از اهمیت خاصی برخوردار است
و- مسکن و توسعه: مقصود ارتباط مسکن با امر توسعه و سهم و جایگاه آن در روند توسعه است. به طور کلی روند مطلوب توسعه بر مبنای متوازن ابعاد آن مبتنی بوده و این توازن بین بخش های فعالیت و ابعاد اقتصادی اجتماعی و محیطی آن اهمیت ویژه ای دارد.
در مفهوم توسعه، توازن بین نیازها و الزامات آن همواره مورد توجه است، در مورد مسکن ایجاد توازن بین نیازهای سکونتی خانوار و ضرورت های توسعه اقتصادی و اجتماعی و محیطی آن اهمیت ویژه ای دارد . عملکرد مسکن در توسعه اقتصادی و اجتماعی و از نظر نقش آن در ایجاد اشتغال جذب مازاد ظرفیت تولید افزایش ارزش افزوده و تقویت بینه اقتصادی اهمیت خاصی دارد
-3-2 عوامل موثر در مطلوبیت فضاهای مسکونی
بیشتر معماران معتقدند که برای ساختمان سازی پایدار توجه به مسایلی از قبیل : طراحی مسکن به صورت سرپناه و دارای امنیت، تراکم محل های مسکونی، استفاده از زیبایی های پیرامون ، پیوستگی طراحی حمل و نقل، بهبود روابط اجتماعی و محلی، انتخاب زمین با توجه به توپوگرافی، حفظ بناهای تاریخی، انعطاف پذیری فضاها، توجه به جزییات، ارتقا استانداردهای مسکن، تعامل بنا طبیعت و طراحی با نیاز کم به منابع انرژی، عایق کردن خانه ها، بهره برداری از انرژ ی ها ی تجدیدپذیر مثل باد و خورشید، به کارگیری فناوری های هوشمند برای ارتقا امنیت ضروری به نظر می رسد
جدول - . - 2 عوامل موثر در مطلوبیت فضاهای مسکونی - نگارنده برگرفته ازتقی زاده - 92 : 1379
توجه به مهمترین موضوعی که در ارتباط با مسکن باید مورد توجه قرار گیرد، انسان است. انسان به تبع طبیعت ثلاثه خویش - متشکل از بدن ، نفس و روح -
انسان نیازهای سه گانه ای نیز دارد. که هر یک از این نیازها به قلمرو خاصی از حیاط تعلق داشته فراهم آوردن زمینه پاسخگویی به هر کدام، به تناسب اهمیتی که دارد برای ایجاد زمینه تحصیل زندگی و حیاط طیب و سازگار با طبیعت و فطرت انسان ضرورت دارد
امنیت و ویژگی های معماری مسکن مطلوب باید به گونه ای باشد که درجات مختلف امنیت را برای ساکنین فراهم آورد . این امنیت اعم از امنیت در مقابل ایمنی بلایا و سوانح طبیعی و غیر طبیعی، امنیت در برابر تجاوز سایر آحاد جامعه، امنیت در برابر اثرات ناشی از فعالیت های انسانی و سایر جنبه های امنیت به شمار می رود.
در جهت تامین امنیت ، منظور داشتن عوامل زیر توصیه می شوند مکانیابی مناسب مسکن نسبت به سایر عملکردهای شهری ، انتخاب مصالح مناسب که الزاما مصالح گران قیمت نیستند، اتخاذ روش های مناسب ساخت، پیش بینی تمهیدات لازم برای تقلیل خسارت به هنگام وقوع سانحه و مکانیابی مناسب مسکن در ارتباط با عملکردهای مولد انواع آلاینده ها به ویژه آلودگی هوا و آلودگی صوتی.
محرمیت مصون بودن فضای داخلی مسکن از دید بیگانگان موردی است که آسایش خانواده سخت به آن وابسته است. مورد دیگری که در این رابطه مطرح است، ارتباطات صحیح فضای داخلی است به گونه ای که اولا غریبه ها به فضای داخلی تسلط نداشته باشند و ثانیا قلمرو اعضای خانواده - والدین و فرزندان دختر و پسر - نیز به طریق مناسب از یکدیگر تفکیک شوند
آرامش آرامش اعضای خانواده کیفیت مهمی است که توجه به آن ضرورت بنیادین مسکن مطلوب است. انسان از جهات بسیاری به آرامش نیازمند است که این جهات ناشی از قلمرو های مختلف حیات انسانی است
خلوت مسکن از ویژگی هایی است که به همراه سایر موارد فوق الاشاره از ضروریات یک محیط مناسب برای زیست انسان به شمار می رود. اگر ارتباط انسان با جهان هستی را به روابط چهارگانه ارتباط با محیط های طبیعی و مصنوع و جامعه و خویشتن تقسیم کنیم وجود خلوت در محیط زندگی ، یکی از مهمترین ویژگی های کیفی محیط است که میتواند به ایجاد زمینه مناسب - رابطه انسان با خویشتن - بیانجامد.
علاوه بر آن آسایش خانواده و فراهم آمدن امکان ارتباط مناسب اعضای آن با یکدیگر و حتی با سایر نزدیکان نیازمند خلوت مسکن است . بنابراین می توان خلوت را ویژگی خاصی از مسکن دانست که به تناسب نیاز فرد یا افراد و همچنین در رابطه با هر فعالیتی معنای خاص خود را خواهد داشت
امکان آن چه از بحث کلیت و همچنین تاکید تعالیم اسلام بر تفکر ، تدبیر و تعقل در طبیعت و عناصر طبیعی به عنوان آیات الهی ، می توان استنتاج کرد، ارتباط توجه به طبیعت و عناصر طبیعی است. همچنین یکی از ارتباطات انسان با عالم وجود ارتباط انسان با طبیعت است.
فراهم بودن این ارتباط که با کثرت تاکید بر لزوم آن در تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی ما را از ذکر جزئیات آن بی نیاز می نماید، امر مهمی است که می تواند به عنوان یکی از طبیعت معیار های مسکن مطلوب مطرح شود.علاوه بر نیاز انسان به تماس با طبیعت هماهنگی محیط مصنوع و از جمله عمارت و مسکن - به عنوان مهمترین و بیشترین اثر معماری مستحدثه توسط انسان در زمین - با طبیعت - محیط ، عناصر ، سیما و مناظر ، مصالح ، زیبایی های طبیعی - ضرورتی انکار ناپذیر است
میانه که همان خط مشی در حد تعادل و اجتناب از افراط و تفریط است از کیفیاتی است که در به تعادل رساندن جامعه ایفای نقش می نماید. جنبه ای از روی میانه روی عبارت از اجتناب از اسراف و تبذیر است که در مقولاتی همچون انتخاب مصالح و شیوه های ساخت و تنوع فضای درونی مسکن و هر رآنچه که بتوان آن را به عنوان خروج از تعادل ذکر کرد، بروز می نماید.
علاوه بر آن میانه روی به معنای اجتناب از لغو و بطالت است که این اعراض و دوری به عنوان ویژگی مومنین ذکر شده است. جملگی اینها هوشیاری جامعه را در تقابل با موج ترویج مصرف گرای و مدگرایی رایج طلب می نماید که دنیای صنعتی و مادی گرای معاصر به شدت مبلغ و مروج آن است و به صورت اشکال، مصالح ، فضاها و روابطی ظاهر می شود که در تضاد با اقلیم و ارزش های فرهنگی جامعه و حتی اقتصاد خانواده ها است
احترام مرعی داشتن حقوق سایر آحاد جامعه از جمله همسایگان تاثیر بسزایی در شکل گیری مسکن مطلوب و ارتباط های مساکن مطلوب با یکدیگربه حقوق خواهد داشت. این به آن معناست که مساکن مطلوب در عین حالی که امکان ارتباط مناسب بین افراد خانواده فراهم می آورند از بروز مزاحمت های دیگران بصری، صوتی، روانی و امثال آن پیشگیری می کند
وحدت طبیعی است که تعبیر مسکن، منحصر به شکل داخلی بنای سکونت نبوده ، عواملی را نیز که در ارتباط با سکونت هستند - از جمله امکانات وجامعه خدمات شهری و حتی اثرات روانی اشکال، رنگ ها و تناسبات عمارت - در بر می گیرد. بنابراین می توان یکی از مظاهر مسکن مطلوب را در فقدان قطب بندی ها و تضاد بین خدمات در دسترس واحد های مسکونی و حتی محلات همجوار قلمداد کرد.
به عبارت دیگر بین محلات شهر - و درنتیجه بین اهالی آنها - نباید در دسترسی به امکانات عمومی تبعیضی وجود داشته باشد، وجود تبعیض و بی عدالتی در توزیع امکانات و در دسترس مردم به آنها عواملی مهم در جهت خدشه به وحدت جامعه و بروز تضاد و دوگانگی بین مردم خواهد بود و باالعکس رفع تبعیض و قطب بندی شهر و گرایش به سمت عدالت ، زمینه را برای تقویت وحدت و همبستگی جامعه فراهم خواهد نمود. مورد دیگری که در تقویت وحدت جامعه مهم است
توجه متعادل به هویت جمعی و هویت فردی جامعه و آحاد آن است که در این زمینه نیز رجحان هویت جمعی به هویت فردی امری است که مقوم وحدت و یکپارچگی جامعه خواهد شد
احترام خانواده کوچکترین واحد اجتماعی است که در ارتباط هایی با اعضاء خود و با جهان خارج دارد
