بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با مرور ادبیات تحقیق و مبانی نظری در حوزه رسانه ، جهانی شدن و جهانی سازی، دلایل اهمیت بررسی تغییرات فرهنگی پیام های کارتون های خارجی تلویزیون ایران در دنیای معاصر را برمی شمرد. این پژوهش لزوم اشراف نظری بیشتر ، درباره فرا واقعیت هایی که واقعیات زندگی ما را شکل می دهند، را در حد وسع بازبینی می کند و با اشاره به ابعاد جهانی شدن و ابعاد هویت ملی شامل ابعاد اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، دینی، فرهنگی و زبانی بیان می دارد لازم است تغییرات فرهنگی کارتون های خارجی تلویزیون مرتب بررسی شوند تا بدانیم پیوند با جهان را در کنار پاس داشت هویت ملی خود در فرآیند جهانی شدن تجربه می کنیم یا تحت نفوذ امپریالیسم فرهنگی و جهانی سازی هستیم.
واژگان اصلی: تلویزیون،کارتون خارجی، جهانی شدن، جهانی سازی
1.مقدمه
فرهنگ و ارتباطات، رابطه تنگاتنگی با هم دارند. رسانه های عامه پسند ، یعنی وسایل ارتباطی مانند تلویزیون ، روزنامه ها و مجله ها، از وجوه اصلی زندگی روزمره در مدرنیته متاخر به شمار می آیند؛ بنابراین فرهنگ معاصر، فرهنگی آکنده و اشباع شده از رسانه هاست - بنت، 1386به نقل از گیویان و کریمی، - 1391 رسانه های ارتباط جمعی، امروزه نقش بسیار مهمی در شکل دادن به ارزش ها و نگرش ها و تمایلات مردم در جامعه دارند. پیام های رسانه ای می توانند ارزش های جدیدی را ایجاد و تبلیغ کنند، کاربردهای آن را به نحو اغراق آمیز نشان دهند و محیطی فرهنگی برای به کارگیری آن توسط افراد جامعه فراهم کنند. - اینگلهارت، 1990 به نقل از الیاسی و همکاران، - 1390 رسانه ها به بازسازی فرهنگ، افکار و عقاید موجود در جامعه می پردازند و به آن ها استحکام می بخشند. - خانیکی، 1376 به
نقل از دهشیری، - 1388 رسانه اساسا درصدد تولید معناست و در پی آن است تا معنایی را انتقال دهد. رسانه کالای بدون معنا نیست. - سعید رضا عاملی به نقل از کاظمی، - 51 - 52 : 1387 رسانه عبارت از واسطه عینی و عملی در فرآیند یا فرآیندهای برقراری ارتباط است. کارکردهای رسانه عبارتند از : کارکرد آشکار - کارکرد پنهان. تلویزیون به عنوان یکی از وسایل ارتباط جمعی تاثیر شدید بر رفتارها ، فرهنگ ، سنت ، عادات و ارتباط جمعی دارد. - شیخان،؟ - رسانه ها می توانند خالق سبک های زندگی باشند. - رایان و ونت ورث،1999 به نقل از ارجمندی، - 83 :1387 تحت تاثیر رسانه های گروهی، هنجارها، ارزش ها و الگوهای اجتماعی بیش از پیش به درون خانواده راه می یابند. - محسنی، - 179- 180: 1386
بر اساس نظر اکثر نظریه پردازان، تلویزیون به عنوان »پرقدرت ترین… رسانه شناخته شده است. - اعزازی به نقل از ساروخانی وکروبی، - 1388 گفتمان تلویزیون پول رایجی است که نه فقط در خانواده معاوضه می شود، بلکه هم چنین نقش مهمی در اکثر تعامل های روزمره مردم ایفا می کند. ... مصرف فرهنگی تلویزیون به جای این که بدیل زندگی اجتماعی باشد، می تواند نقش بنیادی در توفیق زندگی اجتماعی ایفا کند. در برخی موقعیت ها، اگر نتوانیم با پول رایج گفتار درباره تلویزیون با دیگران داد و ستد کنیم - یعنی اگر برنامه های خاصی را ندیده باشیم - ، ممکن است در محل کار یا در تعامل با گروه همالان در وضعیت اجتماعی کاملا نامطلوبی قرار بگیریم. - استوری، - 49 : 1389
.2بیان مسئله:
ما در عصری زندگی می کنیم که کشورها با فرهنگ های متفاوت و خاص شان کمابیش در حال تجربه فرآیند جهانی شدن هستند. این موضوع حاکی از لزوم دقت نظر در تغییراتی است که پیرامون ما رخ می دهد چرا که خود در چگونگی ایجاد آن موثریم. از این رو پژوهش حاضر بر آن است که با مرور ادبیات تحقیق و مبانی نظری در حوزه رسانه - به ویژه کارتون های خارجی تلویزیونی - و جهانی شدن کمک کند تا با تاکید بر دلایل اهمیت بررسی تغییرات فرهنگی پیام های کارتون های خارجی تلویزیون ایران در دنیای معاصر، به اشراف نظری بیشتری درباره فرا واقعیت هایی که واقعیات زندگی ما را شکل می دهند، دست یابیم. بدانیم به کدامین سو در حرکت ایم؛ پیوند با جهان را در کنار پاس داشت هویت ملی خود در فرآیند جهانی شدن تجربه می کنیم یا تحت نفوذ امپریالیسم فرهنگی و اعمال جهانی سازی هستیم.
.3ضرورت پژوهش:
با توجه به اهمیت و نقش گسترده رسانه ها و به ویژه تلویزیون در زندگی کودکان ، و انس و اشتیاق ایشان به تماشای کارتون ها و انیمیشن ها ، و حضور پررنگ شخصیت های کارتونی در الگوپذیری ها ، شناخت و کسب آگاهی و طرز رفتار کودکان، به نظر می رسد بررسی توجه به این مضمون غیرقابل اجتناب است.توجه به مخاطبان کودک و نوجوان و پیام هایی که برای آن ها بسته بندی می شود نیز اهمیت این پژوهش را از لحاظ فرهنگی دوچندان می سازد. از آن جا که صنعت انیمیشن در ایران نوپا و تازه است مسئولان چاره ای جز پخش کارتون های خارجی ندارند - پور نوروز، - 5 : 1378، امید می رود نتایج این پژوهش بتواند مسئولان را در انتخاب و پخش کارتون های خارجی مناسب یاری رساند و دیگر مخاطبان موثر در پرورش و تربیت کودکان را نیز به اهمیت نقش و تاثیر کارتون در زندگی کودکان بیش از پیش آشنا و حساس نماید.
پیشینه پژوهش:
یاسمن حسنی - 1392 - ، در پژوهشی با عنوان »بررسی مفهوم واقعیت و وانمایی در انیمیشن بر اساس نظریات بودریار« اظهار می دارد از آن جا که طیف وسیعی از رویکردهای نظری در مواجهه با آثار هنری و فکری وجود دارد و نیاز به تاسیس نوعی نظام زیباشناسی موسع و در خور احساس می شود این پژوهش می کوشد پدیده انیمیشن به طور اعم و کارتون به نحو اخص را از میانه این طیف وسیع و چه بسا منشور رنگارنگ آرا و مناظر ، تنها از یک منظر خاص یعنی در چشم انداز نقد فرهنگی پسامدرنیستی آن را بفهمد و به پرسش بکشد. این بدان معناست که پدیده انیمیشن را به مثابه یک رسانه فرض کرده و آن را در متن نظام نمادین و از طریق نشانه شناختی- زبان شناختی و نیز نوعی تفسیر اجتماعی دلالت نشانه ها مورد باز اندیشی و نقد قرار دهیم.
این پژوهش نتیجه می گیرد که انیمیشن را از بسیاری جهات می توان در شمار رسانه ها آورد . هم از نگاه آموزش و پرورش ، هم از نظر سرگرمی و تفریح ، و هم از نظر اطلاع رسانی .ریحانه سادات علویان - 1391 - ، در پژوهشی با عنوان»مطالعه مصرف گرایی کودکان دختر ایرانی؛ امتداد انیمیشن ها در اتاق خواب کودکان« با تاکید بر جایگاه انیمیشن ها به توصیفی از ابعاد و چگونگی مصرف در میان کودکان دختر ایرانی پرداخته است. او در این پژوهش که با استفاده از روش مردم نگاری و استفاده از مصاحبه های عمیق صورت پذیرفته است اتاق خواب کودکان را به عنوان یک متن فرهنگی مورد بررسی قرار می دهد . یافته های این پژوهش نشان می دهد آن چه چرخه مصرف کودکان را همواره در گردش نگه می دارد، مصرف رسانه ای آن ها و در معنای خاصش انیمیشن ها است.
در حقیقت انیمیشن ها الگوهای مصرفی را در اختیار کودکان قرار می دهند و تا آن جا پیش می روند که نماد بیرونی مصرف را در خصوصی ترین فضای مربوط به کودکان یعنی اتاق خواب هایشان می توان مشاهده کرد. حریمی خصوصی که فردیت کودکان و خود واقعی آن ها را می توان در آن نظاره گر بود. در نتیجه این پژوهش آمده است خود واقعی کودکان تحت تاثیر انیمیشن ها و با مصرف است که شکل می گیرد.رضا اسماعیلی و حمید فهامی 1391 - - ، »رابطه مصرف کالاهای فرهنگی و رفتارهای اجتماعی شهروندان در شهر اصفهان« سنجیده اند. ایشان به این نتیجه رسیده اند که برنامه های تلویزیون، رادیو، اینترنت، نشریات و مطبوعات، تلفن همراه و فعالیتهای مذهبی اجتماعیصرفاً با هدف سرگرمی و تفنن مخاطب تولید نمی شود و در دل این سرگرمی می توان، هم آموزش مهارت های زندگی و الگوهای درست رفتار انسانی را نشانه شناسی کرد.
حشمت السادات معینی فر - - 1388، در پژوهشی با عنوان »بازنمایی کلیشه های جنسیتی در رسانه: مطالعه موردی صفحه حوادث روزنامه همشهری« بیان می دارد رسانه ها در کنار خانواده و آموزش و پرورش ، از جمله عوامل جامعه پذیر کردن افراد یک جامعه هستند. آن چه رسانه ها به نمایش می گذارند هم برگرفته از فرهنگ جامعه است و هم تاثیر گذار بر آن. تاثیر گذاری رسانه ها ، در مراحل و مواردی چشم گیر است ؛ به عنوان مثال افرادی که ارتباطات اجتماعی محدودتری دارند ، فرصت بیشتری را با رسانه هایی هم چون تلویزیون سپری می کنند و آن چه در آن می بینند علاوه بر جنبه تفریح و سرگرمی، جنبه آموزشی نیز دارد.
باقر ساروخانی و زهرا کروبی - - 1388، در پژوهشی مشترک »فرایند جهانی شدن و تأثیر آن بر نقش رسانه ها در حوزه فرهنگی ایران« با مطالعه موردی تلویزیون، به بررسی پدیده جهانی شدن و تأثیر آن بر نقش رسانه ها در حوزه فرهنگی ایران و تاثیر جهانی شدن بر نقش تلویزیون ایران در حوزه فرهنگ پرداخته و به این نتیجه رسیده اند که هر چند تلویزیون ایران در بسیاری از حوزه های فرهنگ الگوهای جهانی را ترویج می کند اما در کل در حوزه فرهنگ به طور سنتی عمل می نماید.یوسف احمدی - - 1388 در پژوهشی با عنوان »عاملیت تلویزیون در فرآیند جهانی شدن« ، به قدرت بیشتر و اثرگذاری بهتر تلویزیون در انتقال اطلاعات و آگاهی نسبت به دیگر رسانه ها می پردازد که منجر به ایجاد تغییرات بنیادین در امور اجتماعی، اخلاقی ، سیاسی اقتصادی شده است.
آزاده شمسی - - 1388 در مطالعه ای با عنوان »جهانی شدن و فرهنگ جوانان« نشان می دهد که جهانی شدن و جهانی گرایی به وسیله تکنولوژی های نوین ارتباطی و اطلاعاتی به عنوان روندی رو به رشد توانسته است نوعی شباهت فرهنگی را در عرصه جهانی شکل دهد.قاسم پورحسن درزی - - 1388 در پژوهش »خاص گرایی های فرهنگی و فرهنگ جهانی« به بررسی این مسئله می پردازد که آیا جهانی شدن موجب شمولیت و فراگیرتر شدن فرهنگ ها می شود یا فرهنگ جهانی، همه فرهنگ های خاص را طرد کرده و به کناری می نهد.نوشین کربلایی مهدی کاشانی - 1387 - در پژوهشی با عنوان »بررسی فیلم های پرمخاطب در سینمای انیمیشن 1990 تا «2005، به بررسی عناصر مهم و اصلی در سینمای انیمیشن می پردازد.
محمدسعید ذکایی و زهرا پورغلام آرانی - 1384 - با انجام پژوهشی با عنوان » خرده فرهنگ یا مصرف فرهنگی« در بین دختران دانش آموز شهر تهران، ظهور خرده فرهنگ ها و سبک های زندگی متنوع بین جوانان را حاصل نقش فرهنگ رسانه ای و فرهنگ عامه پسند جهانی در جامعه پذیری جوانان بر اثر تحولات چشم گیر در عرصه فناوری ارتباطات و رشد مصرف گرایی می دانند.احمد گل محمدی - 1381 - در رساله دکتری جهانی شدن، فرهنگ ، هویت ، به بحران هویت و معنا در اثر جهانی شدن می پردازد و خاص گرایی ها و بنیاد گرایی های فرهنگی را بازتاب نیازهای روانی افراد در بازسازی گریز ناپذیر هویت تشریح می کند.
ندا نجاتی نصر - - 1380، در پژوهشی با عنوان »بررسی رابطه انیمیشن های تلویزیونی و رفتار کودکان « به شناخت و بررسی تاثیر انیمیشن بر ساختار جامعه فردا از نظر فرهنگی ، اجتماعی، اقتصادی و ... می پردازد. وی کودکان را عاملان و واسطه بین دو متغیر یاد شده برمی شمارد. پژوهش گر با کشف آثار و شناسایی آن چه که محیط از جمله کارتون های تلویزیونی به کودک عرضه می کند در صدد کمک به ارتقا و شکوفایی ظرفیت ها و توانایی های کودکان به عنوان حافظ هویت ها و اصالت های این مرز و بوم است. پژوهش گر بررسی خود را با مطالعه ای پیمایشی و از طریق تکمیل پرسش نامه انجام داده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که کودک هر آن چه را می بیند قبول می کند و یاد می گیرد؛ در واقع کارتون همان تاثیری را بر کودک دارد که یک برنامه ویژه اخلاقی و تربیتی.
انیمیشن های تلویزیونی منعکس کننده تحولات کلی اخلاقی است و با بر جای گذاشتن اثرات آنی و ناچیز به ایجاد زمینه ای اجتماعی می انجامد که تجلی گاه ارزش های اجتماعی است. هم چنین معلوم شده است که کارتون ها بیش از آن که آگاهی کودکان را نسبت به مسایل افزایش دهند، سبب تغییر عادت و رفتارهای آنان به گونه ای که می خواهد می شوند.آراسته رزاقی 1380 - - ، در پژوهشی با عنوان » مقایسه طراحی انیمیشن در مکاتب دیزنی و زاگرب« به معرفی دو مکتب دیزنی و زاگرب و نمونه های محصولات این دو شرکت می پردازد. این رساله تجزیه و تحلیل طراحی و محتوای انیمیشن در دو مکتب
