بخشی از مقاله
چکیده
دولت الکترونیک ابتکار عمل جدیدي است که قصد دارد تا زمینه دسترسی شهروندان به خدمات عمومی را از طریق فناوري هاي نوین اطلاعاتی و ارتباطی فراهم سازد و روابط مدیریت دولتی و شهروندان را به گونه اي جدید پایه ریزي نماید. دولت الکترونیک مزایاي مهمی براي شهروندان ، مشاغل و دولت ها در سرتاسر جهان بوجود آورده است ، اگرچه این فناوري هنوز دوره نوجوانی خود را طی می کند ولی قابلیت هاي انعطاف پذیر اینترنت شامل پتانسیل بالاي آن براي کاستن فوق العاده هزینه ها ، افزایش سود ، گسترش موارد قابل دسترس و از بین بردن فاصله ها است.
دولت الکترونیک در حقیقت روش کلیدي براي دستیابی به بسیاري از اهداف مذکور است و دولت الکترونیک چیزي نیست جز سرعت دادن و کیفیت بخشیدن به خدمات رسانی مردم و صرفه جویی در هزینه هاي جاري کشور جهت ارتقا سطح تحرك اقتصادي و رفاه اجتماعی. آنچه در این مقاله می خوانید، علاوه بر تعاریفی از دولت الکترونیک، به طرح برخی از زوایاي دولت الکترونیک همچون آثار و پیامدهاي دولت الکترونیک که مهم ترین آن آثار اقتصادي- اداري است، فرایند استقرار دولت الکترونیک، باز آفرینی دولت در عصر اطلاعات، اصلاح الگوي مصرف در پرتو دولت الکترونیک، تجارب برخی کشورها در این زمینه و در نهایت ضعف هاي پیاده سازي آن در ایران پرداخته شده است.
مقدمه
شروع بکارگیري و گسترش دولت الکترونیکی غالبا در جهت انجام تغییرات در فرآیندهاي دولتی نظیر تمرکز زدایی، بهبود کارایی، اثربخشی و کاهش هزینه هاست. جوامع امروزي با سرعت شتابان به سوي بهره گیري از بسترها و ابزارهاي الکترونیکی پیش می روند. اینترنت و وب جهانی این امکان را فراهم کرده اند که بشر امروزي بتواند بسیاري از خزانه هاي اطلاعاتی خود را از طریق این بسترها فراهم کرده، در دسترس قرار دهد و نیز امور روزمره خود را انجام دهد.
مجموعه امکاناتی که امروزه از طریق این بسترها در دسترس است، مانند پست الکترونیکی، پروتکل هاي انتقال فایل، و قابلیت هاي فرامتنی و فراپیوندي و چند رسانه اي از یک سو، و پهناي باند زیاد و سرعت هاي بسیار بالایی که به کمک فناوریهاي نوین رایانه اي و ارتباطی قابل حصول است از سوي دیگر، به موسسات و دولت ها این امکان را می دهد که بتوانند بسیاري از اطلاعات و خدمات خود را از این طریق در دسترس مراجعان خود قرار دهند، سرعت ارائه خدمات خود را افزایش و هزینه هاي آن را کاهش دهند.
شکل رسمی حد نهایی این دستاوردها، پدیده اي است که امروزه با عنوان» دولت الکترونیک« 1 از آن یاد می شود. امروزه اکثر کشورها به ضرورت ارائه خدمات به شهروندان با استفاده از فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات و ایجاد دولت الکترونیک پی برده، در راه تشکیل آن گام برداشته اند. مزایاي فراوان حاصل از ایجاد دولت الکترونیک، به ویژه فواید اقتصادي و اجتماعی آن، دولت ها را ترغیب می کند که به این مهم بپردازند و در این راه سرمایه گذاري کنند. این امر در سالهاي اخیر به طور جدي در دستور کار دولتها قرار گرفته است و دولتمردان هوشمند، نیروهاي خود را در راه تحقق چنین شرایطی بسیج کرده اند و درصدد برآمده اند که فرایندهاي سیاسی ، اقتصادي و اجتماعی را با کمک فناوري نوین ارتباطات و اطلاعات اصلاح کرده و از این طریق به شیوه کارآمد تري به ارائه خدمات به شهروندان بپردازند.
تعاریف دولت الکترونیک
گسترش دولت الکترونیک غالباً در جهت انجام تغییرات در فرایندهاي دولتی نظیر تمرکز زدایی ، بهبود کارایی و اثر بخشی است . اصولاً تعریف واحدي درباره دولت الکترونیک وجود ندارد و این مسأله ناشی از ماهیت پویا و متغیر فناوري است . امروزه به استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات به منظور بهبود کارایی و اثر بخشی ، شفافیت اطلاعات و مقایسه پذیري مبادلات اطلاعاتی و پولی در درون دولت ، بین دولت و سازمانهاي تابعه آن، بین دولت و شهروندان و بین دولت و بخش خصوصی دولت الکترونیک اطلاق می شود - صفري و همکاران، . - 1382 در زیر به چند نمونه از تعاریفی که از دولت الکترونیک شده، اشاره می شود.
- گروه کاري انجمن روابط بین الملل اقیانوسیه در مقاله » رهیافت براي نیل به دولت الکترونیک در جهان در حال توسعه« دولت الکترونیک را به این صورت تعریف کرده است : » استفاده ازICT براي ایجاد یک دولت کارا و موثر ، با سهولت دستیابی به خدمات دولتی، دسترسی آزاد به اطلاعات براي عموم و همچنین ایجاد یک دولت پاسخگو به شهروندان2000 - « ، . - Dermott
- دولت الکترونیک عبارت است از ارائه خدمات و اطلاعات دولتی از طریق اینترنت یا سایر رسانه هاي الکترونیکی که در این صورت سیستم هاي ارایه خدمات و اطلاعات مبتنی بر اینترنت بر خلاف ساختار هاي سنتی که سلسله مراتبی، خطی و یک طرفه اند، حالتی غیر سلسله مراتبی و دوطرفه به خود گرفته و به صورت بیست و چهار ساعته و هفت روز در هفته به ارایه خدمات برخط می پردازند - . - West, 2004
- از نظر ریچارد هیکس1 از دانشگاه منچسترانگلیس، حتی کمترین استفاده از ابزار الکترونیک در خدمات دولتی ملاك ایجاد دولت الکترونیک است. هیکس می گوید:» دولت الکترونیک عبارت است از استفاده از فناوري هاي اطلاعاتی و ارتباطاتی براي بهبود فعالیت هاي سازمان هاي بخش دولتی.« وي ادامه می دهد: » برخی از تعاریف دولت الکترونیک را فقط به کاربردهاي اینترنتی، یا فقط به تعامل میان دولت و گروه هاي خارج از آن محدود می کنند، در حالی که تمام فناوري هاي دیجیتالی اطلاعاتی و ارتباطی و تمام فعالیت هاي بخش هاي دولتی در دولت الکترونیک گنجانده می شوند.«
- دولت الکترونیک را کاربرد فناوري ارتباطات و اطلاعات بوسیله دولت و موسسات بخش عمومی و تغییر روش تعامل دولت ها با شهروندانشان تعریف می کنند. بکارگیري دولت الکترونیک، افزایش کارایی و اثربخشی دولت را تضمین می کند و اساسا روابط دولت ها با عموم مردم دگرگون می سازد. بهبود در فناوري و ارتباطات نقشی کلیدي در افزایش استانداردهاي زندگی مردم ایفا می کنند . - Peacey, 2002 -
- دولت الکترونیکی به معناي استفاده دولتی از شبکه جهانی با هدف ارایه خدمات برخط به شهروندان و برقراري امکان تعامل الکترونیکی شهروندان با سازمان ها در سطوح مختلف دولت است - . - Born and Robins, 2003
