بخشی از مقاله
چکیده:
به موازات تحولات وسیع تکنولوژی ودنیای متغیراطلاعاتی، یکی از مهمترین مباحث در جامعه فراگیر فناوری و توسعه اطلاعاتی، مسئله دولت الکترونیک است. دولتی که درآن، کاربرد شبکه اینترنت توسط سازمانهای دولتی جهت ارائه خدمات و اطلاعات به مردم، شرکتها و سایر سازمانهای دولتی از الزامات انکارناپذیر آن محسوب شده و بدین ترتیب کلیه شهروندان، شرکتهای تجاری، سایر سازمانهای دولتی و کارمندان دولت را قادر میسازد تا از طریق یک وب سایت در شبکه اینترنت و بدون محدودیتهای مکانی و زمانی به اطلاعات و خدمات دولتی دسترسی پیدا کنند. در گذشته ای نه چندان دور برقراری هرگونه ارتباط کاری بین شهروندان و یا مدیران اداری با مؤسسات دولتی تنها از طریق حضور فیزیکی در ادارات دولتی یا دیگر سازمان های مربوطه میسر بوده است. امروزه با پیشرفت و گسترش فنآوریهای ارتباطات و اطلاعات، شهروندان می توانند خدمات و اطلاعات دولتی را به صورت Online، در هر قالب زمانی و مکانی دریافت نمایند.
در مقاله حاضر مبانی دولت الکترونیک و اهمیت ایجاد آن در عصر ارتباطات و فناوری اطلاعات مورد بررسی قرار گیرد، در همین راستا ابتدا به بیان تعابیر مختلفی که از دولت الکترونیک استناط می شود پرداخته، پیشینه بحث دولت الکترونیک بیان خواهد شد و بدنبال آن ضرورت ایجاد دولت الکترونیک، ابعاد آن، استراتژی استقرار، راهکارهای دولت الکترونیک در جهت ارتقاء سطح خدمات مطرح می شود و سپس نظریه "کارو" در زمینه تحقق دولت الکترونیک تشریح خواهد شد. در ادامه، پرتال - Portal - از مؤلفه های دولت الکترونیک مورد بحث قرار گرفته، تعریف، اهداف راه اندازی و خصوصیات یک پرتال دولتی بیان شده، ضمن برشمردن ویژگیهای دولت الکترونیک، یک نمونه موفق از ایجاد دولت الکترونیک در ژاپن ارائه می شود و در نهایت ابعاد مختلف تجربه ایران در زمینه دولت الکترونیک در سال های اخیر مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
کلمات کلیدی: دولت الکترونیک، شهروندان، تکنولوژی، دسترسی نامحدود، خدمات الکترونیکی
مقدمه
دولت الکترونیک استفاده سهل و آسان از فناوری اطلاعات به منظور توزیع خدمات دولتی به صورت مستقیم به شهروندان بدون هیچ گونه محدودیت زمانی و مکانی می باشد. دولت الکترونیک ظرفیتهای بالایی برای ایجاد ارتباطات الکترونیک بین دولت و شهروندان، دولت با بخش خصوصی و اجزای مختلف درون دولت دارد. هر حکومتی با توجه به شرایط خاص خود می تواند در هنگام تدوین استراتژی دولت الکترونیک مورد نظر خود، قلمرو نفوذ و گسترش این پدیده را تعریف کند. امروزه عوامل مختلفی دست در دست یکدیگر دادهاند تا دولتها را وادار به تجربه شکل جدید و در واقع اجتناب ناپذیری از اداره جامعه، سازگار با تحولات نوین جهانی در عرصه تکنولوژی و فناوری اطلاعات بکنند. در واقع دولت الکترونیک یک افق هدایتگرانه قدرتمند در جهت تحولی است که دولت ها و ادارات عمومی طی دهه های آینده دستخوش آن خواهند شد. این مسئله از چهار جنبه قابل تأمل است: دیدگاه شهروندان، دیدگاه فرآیندی - سازماندهی مجدد - ، دیدگاه مشارکتی، و دیدگاه دانش و آگاهی.
به نظر می رسد دولت الکترونیک ملاحظات درونی و بیرونی را با به عنوان یک رویکرد مقدس باهم ترکیب می کند.[12] المان های سیاستی و قوانین بخش عمومی، با بکارگیری دیدگاه های مشارکتی و دانش محور می تواند در جهت کنترل و هدایت مهندسی مجدد در بخش عمومی و تحقق دولت الکترونیک به طور مطلوبی مورد استفاده قرار گیرد. امروزه زندگی الکترونیکی دردولت الکترونیک، متأثر از سرعت قابل توجه عناصر این پدیده، چون ارتباطات و فناوری اطلاعات در کمتر از یک دهه، با بکارگیری راهبردهای مؤثر توانسته است دگرگونی های قابل توجهی را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و . . . موجب گردد.
تعریف دولت الکترونیک
دولت الکترونیک عبارت است از متحول کردن دولت و فرایند اداره کشور از طریق قابل دسترس تر، کارآمدتر و پاسخگوتر کردن آن و ارائه اطلاعات و خدمات به شهروندان و سایر نهادهای دولتی با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات Information & - ICT - - Communication Technology - .در واقع دولت الکترونیک به عنوان "مدل های اجرای هزینه مؤثر برای شهروندان، صنعت، کارمندان فدرال، و دیگر ووچرها به منظور کنترل و هدایت تعاملات تجاری .online مفهومی که استراتژی، مراحل، سازمان و تکنولوژی را یکپارچه می سازد" تعریف شده است. [14] اصولا تعریف واحدی درباره دولت الکترونیک وجود ندارد و این مسئله ناشی از ماهیت پویا و متغیر فناوری است . امروزه به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور بهبود کارایی و اثربخشی، شفافیت اطلاعات و مقایسه پذیری مبادلات اطلاعاتی و پولی در درون دولت، بین دولت و سازمانهای تابعه آن، بین دولت و شهروندان و بین دولت و بخش خصوصی، دولت الکترونیک اطلاق میشود [6]. دولت الکترونیک استفاده سهل و آسان از فناوری اطلاعات به منظور توزیع خدمات دولتی به صورت مستقیم به مشتری، به صورت 24 ساعته و 7 روز هفته میباشد.
جنبه دیگر دولت الکترونیک، تکنولوژی ای است که برای اتصال شهروندان به شبکه ارتباطی سازمان ها که یک سری از خدمات مرتبط با نیازکاربران را تأمین می کند، بکار می رود. در بخش های عمومی، غیرانتفاعی و خصوصی شبکه هایی برای ارائه خدماتی که به صورت مشارکتی عرضه می شود مثل مراقبت بهداشتی، رفاه، مسکن، توسعه اقتصادی، آموزش شغل و دستبابی به آن و دیگر خدمات همگانی سرمایه گذاری شده، وجود دارد.[13] از نگاه دیگر، دولت الکترونیک یک واژه عام است که برای مفاهیمی از قبیل خدمات الکترونیک، دموکراسی الکترونیک و از همه مهمتر، مدیریت/ نظارت الکترونیک مورد استفاده قرار میگیرد. این بکارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات - ICT - است که دسترسی به خدمات دولتی، و متقابلاً ارائه خدمات توسط دولت را در جهت انتفاع به شهروندان، شرکای تجاری دولت، بخشهای عمومی و بخشهای خصوصی افزایش می دهد. دولت الکترونیک فرایندهای جاری مبتنی بر کاغذ - بازی - را مکانیزه و دیجیتال نموده که این سرعت بخش روشهای جدید مدیریت می گردد. این سیستم، بین مقامات دولتی، بخش های خصوصی و شهروندان پل ارتباطی ایجاد مینماید. [16] مهمتر از همه، امکان اعمال یک کنترل اثربخش را برای دولت در جهت استفاده بهینه از سرمایه های اجتماعی، سیاسی، و اقتصادی در مسیر توسعه فراهم میسازد.
مدیریت/ نظارت الکترونیک در دولت الکترونیک، عبارت است از چگونگی ایجاد یکپارچگی و تعامل بین سیاستمداران، کارمندان، بنگاههای اقتصادی و مردم به منظور تسهیل امور و افزایش اثربخشی فعالیتها از شروع کار تا حصول نتیجه. [17] خدمات در دولت الکترونیک، به مفهوم تمرکزروی نیازهای شهروندان و بنگاههای اقتصادی و هدف آن ایجاد تعامل بین آنها و نهادهای
دولتی و کارکنان دولت، در شرایط آسان، دوستانه، شفاف، کم هزینه و اثربخش می باشد. این بدان معنی است که افراد قادر به تقاضا و تأمین خدمات مورد نظر خود از دولت بصورت الکترونیک بوده و از طریق اینترنت یا سایر مسیرهای مکانیزه بتوانند به خواسته خود دست یابند. این یک راهکار تأمین نیازهای روزافزون شهروندان در خدمات می باشد که با بهره گیری از امکانات پیشرفته داخلی و خارجیICT تعامل و یکپارچگی انواع سیستم های متداول جاری را فراهم می سازد.18]این[ امر لزوماً تغییر در سیستمها و روشها را مطرح می سازد تا ایجاد دسترسی به اطلاعات و خدمات به ساده ترین شکل فراهم گردد، و در نتیجه تنها متکی به کامپیوتر نباشد.
دولت الکترونیکی خدمات خود را در سادهترین حالت ممکن به کاربران عرضه میکند و در آن واحد به دولت امکان میدهد تا این خدمات را در ارزانترین حالت ممکن بهدست مشتریان خود برسانند. [8] نخستین مرحله از خدمات دولت الکترونیکی عرضه خطوط اینترنت بر روی رایانههای شخصی است . دولت ها در عصر جامعه اطلاعاتی می بایست برای برآورده کردن نیازها و انتظارات شهروندان خدمات و محصولات خود را به طور روزافزون کیفی تر و مطلوب تر نمایند. [11] دولت الکترونیک یا دولت دیجیتالی، به تعبیری دیگر، استفاده دولت از فنآوری اطلاعات برای جابجایی اطلاعات بین مردم، سازمانها، بازار و ارکان دیگر دولتی است که ممکن است توسط قوه قانونگذاری، قوه قضائیه یا قوه اجرایی به کار برده شود تا بهره وری داخلی را بهبود بخشد، خدمات عمومی را ارائه دهد، [4] یا روندهای دولتی مردم گرا را برای مردم فراهم کند.
تاریخچه دولت الکترونیک
روند ایجاد دولت الکترونیک بدین صورت بوده است که در طول نیمه دوم دهه 1990، بخش خصوصی آمریکا مسئول خلق خدمات الکترونیکی شد. وجود فناوری وب - WEB - ، به برانگیختن برخی اقدامات تجاری در شرکتها منجر گشت و لذا نتایج خوب و قابل سنجشی از این اقدامات حاصل شد. مهمتر از آن، این بود که کارکنان هرچه بیشتر اثربخش شدند به طوری که در بازده کاری آنها افزایش قابل ملاحظه ای پدید آمد. برای مثال، در سال 1999، میانگین بازده کاری هر ساعت فرد، پنج درصد افزایش پیدا کرد. 11]و[2 پی آمد چنین نتایج مطلوبی، استفاده از فناوری وب مورد توجه قرار گرفت و موجب تحولات عظیمی در عرصه مشاغل و ارتباطات گردید. زمانی که فناوری وب در اکثر بخشهای خصوصی به کار گرفته شد، دولت از این بابت عقب مانده بود.
لذا توجه دولت به این مسئله معطوف گشت که ارائه خدمات به شهروندان به صورت الکترونیک بسیار ساده تر خواهدبود. درنتیجه وینتون سرف - VINTON CERF - که به عنوان یکی از پدربزرگهای اینترنت مشهور است این پیشنهاد را به رهبران دولتی داد که لطفاً» از فناوری اطلاعات استفاده کنید. اجازه دهید که خدماتتان، بیشتر دردسترس باشد. همچنین، هرگز از فناوری وب نهراسید، اما همواره برای آن برنامه ریزی کنید[2].« لذا شهر گولدن به این نیاز استراتژیک پی برد و در ژوئیه 2001، برنامه ریزی استراتژیک برای دولت الکترونیک را تدوین کردند.
