بخشی از مقاله
چکیده
در این تح قیق رابطه اقلام تعهدی با سود و بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفته شده است. اقلام تعهدی یک ویژگی مهم حسابداری مالی است بنابراین مستند سازی و تحقیق در زمینه اقلام تعهدی یک هدف با ارزش برای محققان حسابداری مالی ا ست. از اهداف این تحقیق تشخیص ویژگی های متمایز اقلام تعهدی و رابطه آن با سود و بازده سهام است. بدین منظور اطلاعات 83 شرکت طی دوره زمانی 1391- 1383 بررسی شده است. رویکرد انتخابی برای آزمون فرضیات از نوع همبستگی و پس رویدادی است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که سطح بالای اقلام تعهدی باعث کاهش کیفیت سود و کیفیت اقلام تعهدی می شود بنابراین، اقلام تعهدی بیشتر به معنای کیفیت کمتر و پایداری کمتر سود است و بیانگر این است که افزایش اقلام تعهدی، بازده آتی پایدار را تضمین نمی کند.
کلید واژه ها: کیفیت اقلام تعهدی، کیفیت سود، پایداری سود، بازده سهام.
مقدمه
اقلام تعهدی مشکلات عدم تطابق و زمان بندی موجود در اقلام نقدی را حل می کنند. با این وجود در بسیاری موارد این اقلام توسط مدیریت دستکاری می شوند. نیاز به مفروضات و انتخاب های مجازی که برای شناسایی این اقلام وجود دارد، می تواند سبب بروز خطا در اندازه گیری آن ها شود، لذا این اقلام نسبت به اقلام نقدی پایداری کمتری دارند. انتظار می رود در شرکت های بزرگتر که اطلاعات بیشتری از آن ها موجود است به تفاوت میان اقلام نقدی و تعهدی توجه بیشتری شده و مکانیزم قیمت گذاری اقلام تعهدی صحیح تر باشد.در فرآیند اندازه گیری سود از سیستم حسابداری تعهدی استفاده می شود که در آن اقلام تعهدی شناخت جریان نقد را طی دوره تعدیل می کنند تا ارقام تعدیل شده، عملکرد واحد اقتصادی را بهتر اندازه گیری کنند. اقلام تعهدی مذکور بر مبنای برآوردهایی است که اگر این برآوردها اشتباه باشند، باید در دورهای بعدی در اقلام تعهدی آتی و سودهای آتی اصلاح شوند. خطا ی برآورد و اصلاحات بعدی آن، از مفید واقع شدن اقلام تعهدی - کیفیت اقلام تعهدی - می کاهد.
مبانی نظری پژوهش
بر اساس رویکرد تعهدی در صورت تحقق درآمدها و وقوع هزینه ه ا می توان سود را گزارش نمود. از آنجا که در مبنای تعهدی لزوماً شناسایی درآمدها و هزینه ها همراه با دریافت و پرداخت وجه نقد نبوده و در محاسبه سود نیز از پیش بینی ها و برآوردها استفاده می شود.اقلام تعهدی نقش اساسی در حل مشکلات عدم تطابق و زمانبندی موجود در اقلام نقدی را فراهم می کند. به عبارتی سیستم حسابداری تعهدی رویدادهای مالی را در زمان ایجاد بدون توجه به زمان دریافت و پرداخت وجه نقد مربوط شناسایی می کند. در صورتی که در یک سیستم حسابداری نقدی، ورود یا خروج وجه نقد ملاک شناسایی می باشد. - آلن وهمکاران [1] - 2009
استفاده از اقلام تعهدی، برای از بین بردن زمانبندی وتطابق و مشکلاتی که در حسابداری بر مبنای نقدی با آن مواجه هستیم نقش اساسی دارد. اگر اقلام تعهدی در انجام این مهم موفق شوند، پس در نتیجه اقلام تعهدی جریان نقد سال آتی را به وجود می آورند و باید ارتباطم ستقیم بین اقلام تعهدی سال جاری و تغییر در آمد سال جاری و سال آتی وجود داشته باشد. - دیچاو، [2] - 1994 میزان مربوط بودن سودهای جاری برای پیش بینی سودهای آتی، به پایداری سودها بستگی دارد. چنانچه سرمایه گذاران موفق به تشخیص اجزاء پایدار سود شوند،احتمالاً سودهای آتی را به خوبی پیش بینی خواهند کرد و چون سود گزارش شده مهمترین منبع اطلاعاتی پرداخت سود آتی شرکت محسوب می شود، بنابراین، با در اختیار داشتن این پیش بینی ها ممکن است میزان سود نقدی آتی خود را بهتر برآورد نمایند - اسلون، [3] - 1996
پرتفوی شرکتهایی با اقلام تعهدی زیاد، بازده های آینده کمی به دست می آورد. این موضوع به پایداری کمتر اقلام تعهدی در مقایسه با جزء نقدی سود مربوط می شود. که دلیل آن ذهنیت گرایی و قضاوت بیشتر در برآورد اقلام تعهدی است. بنابراین، زمانی که جزء تعهدی سود بیشتر است، سود در دوره های آینده کمتر پایدار می ماند. از طرفی بیشتر سرمایه گذاران بر سود شرکت متمرکز هستند و پایداری متفاوت اقلام تعهدی و جریانهای نقدی را درک نمی کنند. نادیده گرفتن این تفاوت سبب شده است که سرمایه گذاران درباره ارزیابی عملکرد آینده شرکتهای با اقلام تعهدی زیاد، بسیار خوشبین و درباره آینده شرکتهایی با اقلام تعهدی کم، بدبین باشند؛ لذا سهام شرکتها به گونه ای نادرست و غیرمنطقی ارزش گذاری می شود.
در دوره های آینده، به دلیل پایداری کمتر اقلام تعهدی، شرکتهایی با حجم زیاد اقلام تعهدی، بازده هایی کمتر از حد مورد انتظار و شرکتهایی با اقلام تعهدی کم، بازده هایی بیش از حد مورد انتظار کسب خواهند کرد. این دیدگاه به استدلال پایداری معروف است. - اسلون، [3] - 1996 اقلام تعهدی یک ویژگی مهم حسابداری مالی استبنابراین مستند سازی و تحقیق در زمینه اقلام تعهدی یک هدف با ارزش برای محققان حسابداری مالی است. با این حال تحقیقات در حسابداری تعهدی محدود است.با توجه به مطالب پیش گفته سوال اصلی این تحقیق این است که آیا اقلام تعهدی بر سود و بازده سهام اثر می گذارد یا خیر؟
پیشینه پژوهش
نوروش و همکاران [4] - 1385 - کیفیت اقلام تعهدی را با تاکید بر نقش خطای برآورد اقلام تعهدی مطالعه نموده اند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که سطح بالای اقلام تعهدی باعث کاهش کیفیت سود و کیفیت اقلام تعهدی می شود بنابراین، اقلام تعهدی بیشتر به معنای کیفیت کمتر و پایداری کمتر سود است.اگنوا [5] - 2008 - در پژوهش خود به بررسی رابطه بین کیفیت اقلام تعهدی با بازده سهام پرداخت و نشان داد که بین کیفیت اقلام تعهدی با بازده آتی سهام ارتباط منفی و معناداری وجود دارد.دیچو و دچو [5] - 2002 - نقش اقلام تعهدی را در جهت اندازه گیری بهتر عملکرد شرکت ها در یک سری زمانی بررسی کردند. نتیجه تحقیق آن ها نشان داد که به دلیل آن که اقلام تعهدی نیازمند مفروضات و پیش بینی جریان های نقدی آتی است، کیفیت اقلام تعهدی و سود با افزایش در خطای پیش بینی مقدار اقلام تعهدی کاهش می یابد.
ثقفی و کردستانی - - 1383 با بررسی 50 شرکت در بین سال های 70- 81 از سه تعریف برای اندازه گیری کیفیت سود شرکت ها استفاده کردند، رابطه جریان نقدی عملیاتی و سود و اجزای سود، قابلیت پیش بینی سود و پایداری سود های گزارش شده آن ها بر مبنای تعریف اول نشان دادند که واکنش بازار به افزایش سود نقدی شرکت ها برخلاف پیش بینی مثبت است. بر مبنای تعریف دوم از کیفیت سود واکنش بازار به کاهش سود نقدی شرکت ها مطابق با پیش بینی مثبت و بر مبنای تعریف سوم بازده غیر عادی - انباشته - سهام با افزایش - کاهش - سود نقدی و سود غیر منتظره افزایش - کاهش - می یابد.
روش پژوهش
برای تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات از نرم افزار Spss و نرم افزار اقتصاد سنجی Eeviews استفاده شده است. روش تحقیق حاضر از نوع همبستگی و پس رویدادی است و از لحاظ هدف، کاربردی و جزء تحقیقات تجربی حسابداری است.
جامعه آماری و نمونه
در این تحقیق جامعه آماری شامل کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران می باشد. نمونه نیز شامل 83 شرکت انتخابی برای یک دوره ی 9 ساله از سال 1383 تا سال 1391 می باشد.
فرضیه های تحقیق
فرضیه اول: اقلام تعهدی با بازده آتی سهام رابطه منفی دارد.
فرضیه دوم: اقلام تعهدی با سود آتی رابطه منفی دارد.
RET معادل بازده یکساله سهام است که از نرم افزار ره آورد نوین استخراج شده است. CF معادل جریان های نقدی عملیاتی است. ACC معادل اقلام تعهدی که از رابطه ]جمع دارایی ها / - تغییر در بدهیهای جاری - تغییر در دارایی های جاری غیر نقد - [ و BM معادل نسبت ارزش بازار است که از رابطه ]ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام در ابتدای دوره / ارزش بازار حقوق صاحبان سهام در ابتدای دوره[ و SIZE معادل اندازه شرکت است که از لگاریتم طبیعی ارزش بازار حقوق صاحبان سهام و MOM معادل بازده انباشته دوم هر سال که از تفاضل - بازده انباشته 29 اسفند - بازده انباشته 31 شهریور - بدست آمده است.
