بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
نقش اقلام تعهدی غیراختیاری بر روی هزینه بدهی و هزینه حقوق صاحبان سهام شرکت ها
چکیده
تحقیق حاضر به بررسی یکی از اجزای اقﻻم تعهدی (که تفاوت بین سود حسابداری و جریانهای نقدی عملیاتی تعریف شده است) یعنی اقﻻم تعهدی غیراختیاری(ذاتی) برروی (هزینه بدهی و حقوق صاحبان سهام) پرداخته است. هدف از پژوهش تعیین این موضوع است که آیا اقﻻم تعهدی غیر اختیاری نقش قابل مﻻحظهای در هزینه بدهی و هزینه حقوق صاحبان سهام دارد ؟برای اندازهگیری کیفیت اقﻻم تعهدی ابتدا کل اقﻻم تعهدی تشکیل دهنده سود به وسیله مدل دی چو و دایچو اندازهگیری شد. سپس برای ارزیابی کیفیت اقﻻم تعهدی از مدل فرانسیس و همکاران((2005 استفاده گردید. فرضیات تحقیق بر مبنای یک نمونه آماری متشکل از 131شرکت طی یک دوره 4 ساله بین سالهای 1388و1391 با استفاده از الگوی رگرسیون خطی چندگانه و با استفاده از نرم افزار SPPS مورد آزمون قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان میدهدکه کیفیت اقﻻم تعهدی غیراختیاری(ذاتی) با هزینه بدهی و هزینه حقوق صاحبان سهام رابطه معناداری وجود دارد.
.1 مقدمه
سود حسابداری و اجزای مربوط به آن از جمله اطﻻعاتی محسوب میشود که در هنگام تصمیم گیری افراد مورد توجه قرار می گیرد. این رقم بر مبنای اقﻻم تعهدی شناسایی میشود. براساس رویکرد تعهدی در صورت تحقق درآمدها و وقوع هزینه ها میتوان سود را گزارش کرد. در مبنای تعهدی لزوماً شناساسی درآمدها و هزینه ها همراه با پرداخت و دریافت وجه نقد نمی-باشد.[1 ] ریسک سود کل، عامل تعیین کننده مهمی برای تعیین هزینه سرمایه است. اما وقتی سودهای گزارش شده، هموارسازی میشوند، ممکن است سود کل، مخاطره آمیزی عملیات را پنهان کند . در چنین مواردی، تفکیک سود به ا- جزای آن، کمک بهتری به ارزیابیهای سرمایهگذاران میکند. بنابراین، در این پژوهش، به نقش ریسک اقﻻم تعهدی و اقﻻم تعهدی اختیاری و غیر اختیاری به عنوان جزء سود در برآورد هزینه سرمایه در گردش است که از دو بخش تشکیل شده است: -1 هزینه تأمین مالی از محل بدهیهای بلند مدت با بهره -2 هزینه تأمین مالی از محل حقوق صاحبان سهام. در این تحقیق سعی شده است که کیفیت اقﻻم تعهدی را بر هزینه سرمایه یعنی هزینه بدهی و هزینه حقوق صاحبان سهام بررسی شود و به این نتیجه برسد که آیا رابطهای بین آنها وجود دارد یا خیر.
.2 مبنای نظری و پیشینه تحقیق
کاپﻻند توانایی نسبی در کاهش و یا افزایش سود گزارش شده توسط مدیران را به عنوان دستکاری در حسابها معرفی می-کند. عناوینی مانند: حداکثرکنندگان، حداقل کنندگان، و یا هموار کنندگان، به طور تلویحی به افرادی اطﻻق میشود که به دستکاری حسابها اقدام میکنند.[2] سود حسابداری بر اساس مبنای تعهدی شناسایی میشود. معموﻻً استفاده از مبنای تعهدی موجب متفاوت شدن میزان سود عملیاتی گزارش شده با خالص جریانهای نقدی حاصل از عملیات و گزارش یک سری اقﻻم تعهدی در صورتهای مالی میشود قمستی از سود حسابدار ی نقدی میباشد. یعنی وجه نقد حاصﻻز عملیات شرکت،(جریان وجه نقد) در داخل این سود قرار دارد، و قسمتی از آن را اقﻻم تعهدی تفاوت بین سود و جریانهای نقدی تشکیل میدهند. بخش تعهدی سود به مراتب از بخش نقدی آن دارای اهمیت بیشتری در ارزیابی عملکرد شرکت میباشد. وجه نقد به دست آمده در طی یک دوره مالی، اطﻻعات مربوطی به حساب نمیآید، چون وجه نقد شناسایی شده مشکﻻت،(زمانبندی و تطابق) دارد که میتواند منجر به اندازهگیری غیر صحیح عملکرد شرکت شود.[3] اجزای تشکیل دهنده هزینه سرمایه: الف) هزینه بدهی: هزینهای که شرکت برای تأمین وجوه از طریق أخذ وام و یا انتشار اوراق قرضه بلند مدت متحمل میشود هزینه بدهی نامیده میشود. ب) هزینه حقوق صاحبان سهام: هزینه حقوق صاحبان سهام متشکل از هزینه سهام عادی، سهام ممتاز و سود انباشته میباشد و معموﻻ نرخ بازدهی که سرمایهگذاران از شرکت مطالبه میکنندبرای فهم بیشتر مطالب و درک آن، ﻻزم به ذکر است که هزینه سود انباشته معادل هزینه سهام عادی موجود است. زیرا انتظار سرمایه-گذاران از یک واحد تجاری تا حد بسیار زیادی تابع حقوق صاحبان سهام است. بدیهی است که هر چه میزان حقوق صاحبان سهام بیشتر باشد سود مورد انتظار سرمایهگذاران بیشتر و بالعکس هر چه میزان حقوق صاحبان سهام کمتر باشد سود مورد انتظار سرمایهگذاران کاهش مییابد. تغییر انتظار افراد، ناشی از تاثیری است که این مبالغ در قیمت سهام میگذارد، سود انباشته اثر خود را بر روی قیمت سهام به صورت نرخ رشد که حاصل ضرب نرخ بازده است میباشد.[4]
پیشینه تحقیق
رسائیان و حسینی((1387 رابطه بین کیفیت اقﻻم تعهدی غیر اختیاری و هزینه سرمایه را بررسی نموده و نشان دادند که هزینه سرمایه شرکتها تحت تاثیرکیفیت اقﻻم تعهدی غیراختیاری قرار نمیگیرند. .[5] فرانسیس و دیگران ( (2005 با بررسی نحوه قیمتگذاری کیفیت اقﻻم تعهدی به عنوان ریسک اطﻻعات مربوط به سود نشان دادند که هرچه کیفیت اقﻻم تعهدی (که انحراف معیارخطای رگرسیونی مربوط به اقﻻم تعهدی جاری و جریانهای نقدی تعریف میشود) پایینترباشد، هزینه بدهی و سرمایه آن شرکتها باﻻتر میرود.[6] فیلیپ گری و همکاران (2009) نشان دادند که هیچ شاهدی مبنی بر اینکه شرکتهایی با کیفیت اقﻻم تعهدی پایینتر، هزینه سرمایه باﻻتر دارند ،وجود ندارد.[7] ایسلی و اوهارا (2004) نشان دادن که ریسک اطﻻعات غیر قابل تنوع است و شرکتهایی با ریسک اطﻻعات باﻻتر هزینه سرمایه باﻻتری دارند.[6] مشایخی و همکاران((1384 به بررسی رابطه اقﻻم تعهدی اختیاری و وجوه نقد حاصل از عملیات در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند نتایج تحقیق بیانگر رابطه منفی و معنی دار بین دو متغیر می باشد.[2] رحمانی و فﻻح نژاد((1389 با بررسی تاثیر اقﻻم تعهدی غیر اختیاری رو هزینه سرمایه نشان دادند که بین آنها رابطه معناداری وجود دارد.[8]
فرضیات پژوهش
با توجه به مبانی نظری ارائه شده فرضیات تحقیق به صورت زیر تدوین میشوند.
-1 بین کیفیت اقﻻم تعهدی غیر اختیاری و هزینه بدهی و هزینه حقوق صاحبان سهام رابطه وجود دارد
1 -1 بین کیفیت اقﻻم تعهدی غیر اختیاری و هزینه بدهی شرکتها رابطه وجود دارد.
2 -1 بین کیفیت اقﻻم تعهدی غیر اختیاری و هزینه حقوق صاحبان سهام شرکتها رابطه وجود دارد.
.3 متغیرهای پژوهش کیفیت اقﻻم تعهدی غیر اختیاریٌ (متغیرمستقل):
اقﻻم تعهدی هستند که مدیریت قادر به دستکاری آنها نمیباشد. دراین تحقیق متغیر کیفیت اقﻻم تعهدی غیر اختیاری متغیر مستقل و هزینه بدهی و حقوق صاحبان سهام متغیر وابسته می-باشد که برای اندازهگیری کیفیت اقﻻم تعهدی، ابتدا اول باید کل اقﻻم تعهدی تشکیل دهنده سود را محاسبه کنیم. براساس - این مدل ارقام تعهدی دیچو و دایچو [9](2002)، که سود عملیاتی برابر است با جریانهای نقدی و اقﻻم تعهدی مربوطه که از رابطه زیر به دست می آید.
=E سود عملیاتی شرکت i درسالt
=CFO جریان وجه نقد حاصل از عملیات شرکت i درسالt
=TCA کل اقﻻم تعهدی شرکت i درسالt
در این تحقیق جهت ارزیابی کیفیت اقﻻم تعهدی از مدل فرانسیس و دیگران(( 2005 استفاده شده است
=TCA j,t کل اقﻻم تعهدی شرکتj درسالt
= CFO j,t جریان وجه نقد حاصل از عملیات شرکت j درسال
t = تغییردرآمد ناشی از فروش شرکت j بین سالهای
t-1 = خالص داراییهای ثابت مشهود شرکت j درسالt
در الگوی فوق برای حذف اثر اندازه شرکتها، تمامی متغیرها بر حسب میانگین کل داراییهای شرکت طی سال t وt-1 استاندارد شده اند.
در این تحقیق بعد از اینکه انحراف معیار باقیماندههای رابطه ( (2 طی 3 سال گذشته به عنوان نماگری برای کیفیت اقﻻم تعهدی((AQ به دست آمد. حال با استفاده از مدل رگرسیونی دیچو((2002، AQ به دست آمده از معادله ( (2 به2جزء غیراختیاری(ذاتی) و اختیاری تفکیک میشود. که در اینجا کیفیت جزء غیر اختیاری هدف تحقیق ماست.
از آن جا که ، نشان دهنده خطای برآوردی اقﻻم تعهدی نسبت به جریانهای نقدی میباشد، مقادیر بزرگتر(کوچکتر) InnateAQ نشان دهنده کیفیت ضعیف تر(بهتر) اقﻻم تعهدی میباشد.
مدل 1DD تأثیر4 عامل ذاتی را بر کیفیت اقﻻم تعهدی بسیار با اهمیت میداند. این مدل به شکل زیر تعریف شده است.[9]
اندازه شرکت است که توسط لگاریتمی از مجموعه داراییهای شرکت، محاسبه میگردد.
انحراف معیار جریان وجه نقد حاصل از عملیات شرکت.
= انحراف معیار درآمد ناشی از فروش.
= فراوانی شناسایی زیان (تعداد سالهایی که شرکت در3سال گذشته زیان عملیاتی کرده است.
حال ضرایب رابطه ( (3 برای برآورد بخش ذاتی(غیراختیاری) کیفیت اقﻻم تعهدی، به کار گرفته میشود که فرمول آن در رابطه ( (4 نشان داده شده است.
با محاسبه کیفیت اقﻻم تعهدی و تفکیک آن متغیرهای مستقل این تحقیق،کیفیت اقﻻم تعهدی غیر اختیاری به دست میآید.
متغیروابسته تحقیق
هزینه بدهی:2 از نسبت هزینه بهره شرکت در سال t+1 به متوسط بدهیهای بهره دار (بدهیهای بلند مدت) حاصل میشود. برای اعمال تأثیر مالیات بر عددی که از این طریق به دست میآید، عدد حاصل را در (1-t) ضرب میکنیم. عدد نهایی هزینه موثر جزء بدهی میباشد.[10]
نرخ مالیات بر عملیات شرکتها 25درصد میباشد ولی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار معادل 10 درصد از نرخ فوق را به عنوان معافیت مالیاتی استفاده میکنند که نهایتاً نرخ مالیات برابر %22/5 خواهد بود.
اگر تنها تاثیر متغیر مستقل (اقﻻم تعهدی) بر هزینه بدهی آزمون شود ممکن است که نتایج اغراق آمیز گردد. زیرا سایر عوامل موثر بر هزینه بدهی مدنظر قرار نگرفته است. از این رو عواملی نظیر: اهرم مالی، اندازه شرکت، بازده داراییها، نسبت پوشش هزینه بهره و تغییر پذیری سود راکه برروی هزینه بدهی تأثیر گذار هستند نیز در نظر گرفته شده است. اضافه نمودن این متغیرها به همراه متغیر مستقل تحقیق (اقﻻم تعهدی) سبب افزایش قدرت توصیفی معادله رگرسیون میشود. جهت آزمون تاثیر کیفیت اقﻻم تعهدی غیراختیاری( ذاتی) مقادیر مربوط به آن در رگرسیون زیر قرار داده شده است.
= Levragei,t اهرم مالی شرکت i در سال t (بدهیهای بهره دار بر مجموع داراییها).
= Size i,t اندازه شرکت i در سال )tلگاریتم کل داراییها در مبنای (10
= ROAi,t بازده کل داراییها شرکت i در سال t (سود خالص تقسیم بر کل دارایی).
= Int covi,t نسبت پوشش هزینه بهره شرکت i در سال t (سود عملیاتی تقسیم بر هزینه بهره).
= δ(NIBE)I,t انحراف معیار سود خالص تقسیم بر میانگین داراییها طی 3سال گذشته
= InnateAQ j,t t کیفیت اقﻻم تعهدی غیر اختیاری شرکت i در سال t = ε i,t خطای استاندارد
هزینه حقوق صاحبان سهام:1 هزینه حقوق صاحبان سهام معادل نسبت سود خالص به ارزش بازار حقوق صاحبان سهام شرکت فرض شده است. حال صورت و مخرج کسر بر تعداد سهام تقسیم گردیده که نسبت به دست آمده نسبت میباشد.[10]
برای برقراری ارتباط بین متغیر هزینه حقوق صاحبان سهام و کیفیت اقﻻم تعهدی غیر اختیاری، از مدل رگرسیونی زیر استفاده خواهد شد جهت دستیابی به نتایج واقعیتر، سایر عوامل کنترلی موثر بر هزینه حقوق صاحبان سهام مانند رشد شرکت، ریسک سیستماتیک، به همراه AQ وارد مدل رگرسیونی هزینه حقوق صاحبان سهام میشود.
برای آزمون میزان تأثیر جزء کیفیت اقﻻم تعهدی غیر اختیاری بر روی هزینه حقوق صاحبان سهام، مقادیر مربوط به آن در رگرسیون زیر قرار داده میشود.
= CostEquity j,t هزینه حقوق صاحبان سهام شرکت i در سال t
= Growth j,t رشد شرکت i در سال t (لگاریتم یک به اضافه متوسط رشد در ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام در طی مدت 3سال گذشته).
= Beta i,t ریسک سیستماتیک شرکت است که مبتنی بر مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای میباشد. بقیه متغیرها در الگوی هزینه بدهی توضیح داده شده است.
.4 دوره زمانی تحقیق، جامعه و نمونه آماری
جامعه آماری تحقیق کلیه شرکتهای غیرمالی تولیدی پذیرفته شده درسازمان بورس اوراق بهادارتهران از سال 1388 تا پایان سال مالی 1391هجری شمسی میباشد. نمونههای مورد مطالعه در این تحقیق با استفاده از روش غربالگیری و با توجه به معیارهای زیر انتخاب میگردد:
-1 شرکتها قبل از سال 1386 عضو بورس بوده و برای دوره زمانی 1386 الی 1392 صورت های مالی تهیه و به بورس ارائه نموده باشد و اطﻻعات مربوط به متغیرهای انتخاب شده در این پژوهش را دارا باشند.
-2 در طول دوره مورد نظر، سهام آنها به طور فعال در بورس معامله شده باشد.
-3 به منظور افزایش قابلیت مقایسه شرکت های مورد بررسی، دوره مالی آنها باید منتهی به29 اسفند ماه باشد و در دوره مورد مطالعه تغییر دوره مالی نداشته باشند.
-4 جزء شرکتهای واسطهگری مالی سرمایهگذاری، هلدینگ، لیزینگ و بانک ها و بیمهها به دلیل متفاوت بودن عملکرد آنها، نباشند، جزء شرکتهای تولیدی باشد.
-5 شرکتها طی سالهای1386 تا 1392 سال مالی خود را تغییر نداده باشند. -6 نبایستی معامﻻت آنها بیش از 3 ماه دچار وقفه شده باشد.
قلمرو زمانی پژوهش حاضر به دلیل نیاز به داده های سالt - 1 و t - 2 و t+1 به سال های 1388 تا 1391 تقلیل یافته است.
1 - 4 روشهای آماری برای انجام تحقیق
از آنجا که در این تحقیق رابطه بین دو متغیر کیفت اقﻻم تعهدی و هزینه سرمایه مورد بررسی قرار میگیرد، لذا یک تحقیق از نوع همبستگی و به شکل مقطعی است. برای تحلیل کلیت الگوی رگرسیونی از آماره f و برای معنا داری ضرایب پارامترهای الگوی رگرسیونی از آماره t استفاده میشود. برای بررسی و آزمون فرضیه ها و تجزیه تحلیل نهایی با استفاده از تحلیل رگرسیونی و آزمون فیشر و با استفاده از نرم افزار SPPS انجام میشود.
.5 یافته های پژوهش
1 - 5 آمارتوصیفی
به منظور شناخت بهتر ماهیت جامعهای که در پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است و آشنایی بیشتر با متغیرهای پژوهش، قبل از تجزیه و تحلیل دادههای آماری، ﻻزم است این دادهها توصیف شود.
با توجه به نگاره ( (1 آمارتوصیفی متعلق به هزینه حقوق صاحبان سهام که مبین آن است که حداقل نرخ هزینه تامین پول از مالکان به طور رقابتی- 1/76 کمتراز میانه صنعت و حداکثرآن 1/74 بیشتر از میانه صنعت می باشد، به طوری که میانگین آن 0/14 است . یعنی اینکه شرکتهای پذیرفته شده در بورس در هرصنعت به طور متوسط 0/14 هزینه تهیه پول ازمالکان خود را بیشتر از میانه همان صنعت توانستهاند تهیه کنند. در حالی که شرکتهایی کمتر از میانه صنعت، هزینه حقوق صاحبان سهام داشته اند یعنی توانستهاند از مالکان خود در مقایسه با شرکتهای هم صنعت پول ارزانتر فراهم آورند. در آمار توصیفی مشخص گردید که حداقل شرکتهایی وجود دارند که 1/76 ارزانتر از میانه هزینه حقوق صاحبان سهام همان صنعت پول از مالکان خود تهیه نموده اند. البته شرکتهایی هم در نمونه تحقیق وجود دارند که با ناکارآمدی مواجه بودند ونسبت به میانه
