بخشی از مقاله
چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین سبکهای فرزند پروری والدین، باورهای غیر منطقی و رضایت زناشویی با مهارتهای اجتماعی دانشآموزان دختر دبیرستانی در سال تحصیلی 93-94 بوده است. طرح پژوهش از نوع همبستگی بود. ابزار اندازه گیری، -1 پرسشنامه سبک های فرزندپروری بامریند، -2 باورهای غیر منطقی جونز، -3 رضایت زناشویی انریچ -4 مهارتهای اجتماعی ماتسون میباشد. جامعه پژوهش 150 نفر از والدین و فرزندان آن ها با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده بودند تکمیل و بررسی شد.
تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسسون و رگرسیون چند گانه نشان داد که سبک فرزند پروری مقتدرانه والدین با مهارتهای اجتماعی دانش آموزان ارتباط مثبت معنیداری یافت شد و بین سبک فرزند پروی مستبدانه والدین با مهارتهای اجتماعی دانشآموزان ارتباط منفی معنیداری یافت شد. بین سبک فرزندپروری سهل گیرانه والدین با مهارت های اجتماعی ارتباط منفی معنا داری وجود دارد. بین باورهای غیر منطقی والدین با مهارتهای اجتماعی دانشآموزان رابطه منفی معناداری بود. همچنین بین رضایت زناشویی با مهارتهای اجتماعی دانش آموزان رابطه مثبت معناداری بود.
مقدمه
به نحوه ارتباط و طرز برخورد والدین نسبت به فرزندان و احساسات و علائق آن ها نسبت به یکدیگر و چگونگی دخالت یا عدم دخالت آن ها در کارهای مهم و همکاری با آنان،اطلاق می گردد و شامل سه شیوه مقتدرانه،مستبدانه و سهل گیرانه می باشد - شریعتمداری، . - 1364 به عبارت دیگر روش هایی که والدین با فرزندان خود اعمال می کنند که اثر بسیار محسوسی بر رشد فردی و شخصیتی و اجتماعی آنان دارد - آخوندی، . - 1380 باورهایی هستند که الگوهای ذهنی و رفتاری فرد را تشکیل میدهند و عامل تعیین کننده نحوه تعبیر و تفسیر و معنا بخشی به رویدادهای زندگی هستند که دارای خصوصیات زیر هستند:.1حقیقت ندارند و با واقعیات منطبق نیستند..2باید و الزام برای فرد میآورند..3 تعادل روانی فرد را از بین میبرند و زندگیاش را آشفته میکنند..4از ایجاد تعادل جلوگیری میکنند.
.5مانع مقابله مسئله مدار و موفقیتآمیز با حوادث تحریککننده میگردند - جکسون ، . - 2012باورهای غیر منطقی شامل شناختهای مزاحم و تحملات خود بیانگر منفی هستند که افراد تجربه میکنند و متناسب با هر موقعیتی افراد قادرند ا فهرستی از افکار خودکار منفی را بیان کنند.افراد افسرده،افکار منفی غیر منطقی بیشتری را تجربه می کنند ،رضایت زناشویی عبارت است از توانایی برآورده ساختن مطالبات و خواستههای ازدواج از جمله تشریک افکار،توحه به فردیت شریک زندگی،ابراز آزادانه احساسات،وضوح نقش ها و رضایتمندی حسی دو جانبه ؛ به نقل از ارجلو، - 1387گرشام - 1981 - به نقل از طرفی - 1389 - مهارتهای اجتماعی را رفتارهایی میدانند که احتمال دریافت تقویت را به حداکثر می رسانند و احتمال تنبیه موکول به رفتار اجتماعی فرد را کاهش میدهند.
از نظر او مهارتهای اجتماعی، رفتارهایی هستند که در موقعیتهای معین،پیامدهای اجتماعی مهم را پیش بینی می کنند.خواجه پور و عطار - 1386 - نشان داد که بین شیوه فرزند پروری مستبدانه با هویت سردرگم و فرزندپروری قاطع و اطمینان بخش با هویت پیشرفته نوجوانان رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد.همچنین نوجوانان والدین سهل گیر هویت زود رسی داشتند.حسینی فرد - 1381 - ، نشان داد :مادران دانش آموزان مبتلا به اختلالات روانی بیشتر از شیوه های آزادگذاری یا استبدادی در پرورش فرزندان خود بهره می گیرند؛ در حالی که مادران دانش آموزان بدون اختلال،از شیوه های اقتدار منطقی بهره می گیرند.
مومنی و امیری - - 2008، به این نتیجه رسیدند که بین سبک های فرزند پروری مقتدرانه و اطمینان بخش والدین با بروز علایم بی اشتهایی روانی دختران رابطه منفی و معنی دار بین سبک فرزند پروری مستبدانه ی والدین با بروز علایم بی اشتهایی روانی در این آزمونی ها رابطه مثبت معنی دار وجود دارد. همچنین در این پژوهش رابطه ای معنی دار بین سبک فرزند پروری سهل گیرانه با بروز علایم بی اشتهایی روانی مشاهده شد.زرین کلک و طباطبایی - - 1391 به این نتیجه رسیدند که شیوه فرزند پروری مقتدرانه و سبکهای دلبستگی ایمن پیشبینی کننده مناسب تجربیات معنوی و اعمال مذهبی در بزرگسالان است.
نادری اثر - 1387 - در پژوهشی به این نتیجه رسید که برقراری ارتباط منطقی با فرزندان و عدم وجود رفتارهای دیکتاتوری والدین رابطه مستقیمی با خلاقیت فرزندان دارد.یعقوبی - 1389 - به بررسی رابطه اضطراب و افسردگی با رضایت زناشویی پرداخت،نتایج نشان داد که هر دو متغییر رابطه منفی با رضایت زناشویی دارند.بدین معنا که هرچند زوجین دارای اضطراب و سطح افسردگی بیشتری باشند از رضایت زناشویی کمتری برخوردارند.کیخای فرزانه - 1390 - به این نتیجه رسیدند که آموزش گروهی ابراز وجود باعث کاهش اضطراب اجتماعی و افزایش پیشرفت تحصیلی و مهارت های اجتماعی در دانش آموزان شد.
ابزارهای گرد آوری اطلاعات
الف - پرسشنامه سبک های فرزند پروری بامریند
دیانا بامریند از دانشگاه کالیفرنیا در سال 1973، مجموعه بررسی هایی را انجام داد که طی آن الگوهایی از شیوههای فرزند ه به پروری والدین،مشخص شد.وی ابتدا برای اجرای مطالعات خود،پرسشنامه هایی را طراحی کرد که به نام خود او معرفی شد.این ابزار اقتباسی است از نظریه اقتدار والدین که بر اساس نظریه بامریند از سه الگوی آزاد گذاری آمرانه و اقتدار منطقی والدین جهت بررسی الگوهای نفوذ و شیوه های فرزند پروری ساخته شده است.این پرسشنامه دارای 30 سوال است که 10 سوال آن به شیوه آزادگذاری مطلق،10 سوال به شیوه آمرانه و 10 سوال دیگر به شیوه اقتدار منطقی والدین به امر پرورش فرزند مربوط می شود.
در این پرسشنامه به منظور اندازه گیری شیوه های فرزند پروری والدین از پرسشنامه دایانا بامریند استفاده شده است که حاوی 30 سوال در 5 مقیاس است که سه شیوه فرزند پروری مقتدرانه،مستبدانه و سهل گیرانه را می سنجد.در این پرسشنامه 30 جمله ای ،10 جمله به شیوه مقتدرانه، 10 جمله به شیوه مستبدانه و 10 جمله به شیوه سهل گیرانه اختصاص داد. برادبوری - 1991 - با استفاده از روش بازآزمای پایایی %18 را برای شیوه سهل گیرانه،%86 برای شیوه مستبدانه و %78 برای شیوه مقتدرانه به دست آورده است.
برادبوری برای بررسی بیشترین میزان اعتبار پرسشنامه از روش اعتبار افتراقی استفاده کرده است و نشان داد که مستبد بودن مادران رابطه معکوس با سهل گیری - -%38 - و رفتار مقتدرانه - -%48 - دارد همچنین ضریب آلفای کرونباخ - %72 - به دست آمده است. تنکابی - 1379 - ضریب آلفای کرونباخ را برابر هر یک از خرده مقیاس های پرسشنامه شیوه های فرزند پروری را برای سهل گیرانه - 66% برای مستبدانه 77% و سبک مقتدرانه %73 محاسبه نمود و با توجه به میزان بالای پایایی این آزمون نتیجه گرفت که یافته های این پرسشنامه قدرت تعمیم پذیری دارد.
ب - پرسشنامه باورهای غیر منطقی جونز
برای اندازه گیری باورهای غیر منطقی افراد نمونه در این پژوهش از پرسشنامه باورهای غیر منطقی جونز - 1986 - استفاده شد. آزمون باورهای غیر منطقی بر اساس نظریه رفتار درمانی عقلانی - عاطفی الیس ساخته شده است. این ابزار یکی از پرکاربردترین ابزار اندازه گیری باورهای غیر منطقی در جهان است که دارای فرم بلند 100 - ماده ای - و فرم کوتاه 40 - ماده ای - می باشد که در این پژوهش از فرم بلند استفاده گردید . پرسشنامه باورهای غیر منطقی از ده قسمت یکی شامل صد عبارت ساخته شده است. هر قسمت مربوط به یکی از باورهای غیرمنطقی می باشند.
ج - پرسشنامه رضایت زناشویی انریچ
نسخه اصلی آزمون دارای 115 سوال می باشد که شامل ابعاد و موضوعات شخصیتی، ارتباطات حل تعارض مسایل مالی، اوقات فراغت، روابط جنسی، تربیت فرزند، ارتباط با خانواده اصلی و دوستان، نقش های همسری و جهت گیری مذهبی و معنوی می باشند که 12 مقیاس را می سنجد. در اینجا پژوهش از فرم کوتاه شده 47 سوال استفاده شده است.برای نمره گذاری در فرم 47 سوالی نمرات فرد در تمامی 47 ماده مطابق امتیازات درج شده در داخل جدول پرسشنامه جمع شده و نمرات رضایت کلی را تشکیل می دهد. این نمره، نمره خام است. درجه بندی سوالات به صورت کاملا موافق تا کاملا مخالف در 5 درجه تنظیم شده است که امتیاز 1 تا 5 به آن ها داده می شودکه در دسته ای از سوالات کاملا موافق دارای امتیاز 5 می باشد و در بقیه سوالات به صورت عکس امتیاز داده می شودالسون - 1998 - اعتبار فرم 47 سوالی با استفاده از روش ضریب آلفا % 92 گزارش کرده اند.
در کشور ما اولین بار سلیمانیان - 1370 - همبستگی درونی آزمون را برای فرم بلند %9 و برای فرم کوتاه %95 محاسبه و گزارش کرده است. در یک پژوهش مهدویان - 1386 - پایایی از انریچ و با روش بازآزمایی به فاصله یک هفته - برای مردان %93 و برای زنان %94 و برای مردان و زنان - %94 به دست آورد و ضریب آلفا در فرم 47 سوالی پژوهش سلیمانیان - 1370 - %95 به دست آمده است. حیدری ارجلو - 1387 - یرای اعتباریابی پرسشنامه رضایت زناشویی آن را با نمرات استرس همبسته کرد و یک رابطه منفی معنا دار آر منفی %30 در سطح یک هزارم به دست آورد که نشان دهنده ی همبستگ مطلوب این پرسشنامه است.
همچنین برای پایایی پرسشنامه رضایت زناشویی از دو روش آلفای کرونباخ و تنصیف استفاده کرد که برای کل پرسشنامه به ترتیب برابر %95 و %95 که بیانگر ضرایب پایایی مطلوب پرسشنامه یاد شده می باشد.مقیاس سنجش مهارت های اجتماعی ماتسون که توسط ماتسون و همکاران در سال 1983 برای سنجش مهارت های اجتماعی افراد 4 تا 18 ساله تدوین گردیده است. این مقیاس دارای 62 عبارت است که مهارت های اجتماعی کودکان را توصیف می کند.هر عبارت ار اساس یک شاخص 5 درجه ای از نوع مقیاس لیکرت با دامنه ای از نمره 1 - هرگز / هیچوقت - تا نمره 5 - همیشه - مشخص شده است.
برای این مقیاس 5 خرده مقیاس فرعی در قالب پنج عامل جداگانه به شرح زیر تعریف شده است : عامل اول مهارت های اجتماعی مناسب است که رفتارهای اجتماعی از قبیل داشتن ارتباط دیداری،خوب شنیدن،مودب بودن،اشتیاق به تمایل با دیگران و به کاربردن نام دیگران را شامل می شود. گویه 59-56-55-50 -46-44-43-37-40-34-32-31-24-23-20-16-13-12 -10-9 عامل اول را ندازه گیری می کند.عامل دوم، رفتارهای غیر اجتماعی که رفتارهای مانند خرده گرفتن بر دیگران،دروغ گفتن،کتک کاری،ایجاد صداهای نابهنجار و زیر قول زدن را شامل می شود.
گویه هایی شماره -17-14-11-7-2 -62-61-60-53-41-39-30-29-22-21-19 عامل دوم را اندازه گیری می کند.عامل سوم، کنترل خشم و تکانشی عمل کردن است که رفتارهایی از قبیل به آسانی عصبانی شدن یا یک دندگی و لجبازی را شامل می شود. گویه های شماره -6-5 -4 -3و 35 عامل سوم را اندازه گیری می کنند.عامل چهارم،عزت نفس و اطمینان زیاد به خود داشتن و رفتارهایی از قبیل به خود نازیدنو به دیگران پز دادن،تظاهر به دانستن همه چیز و خود را برتر از دیگران دیدن است. گویه شماره 58-57-36-33-8 عامل چهارم را اندازه گیری می کنند.عامل پنجم،رابطه با همسالان و گوشه گیر بودن،خنداندن دیگران،قدرت طلبی و برتر بودن را اندازه می گیرد.
