بخشی از مقاله
چکیده
امروزه دیدگاه جدیدي در علوم وابسته به سلامت و روانشناسی در حال شکل گیري و گسترش است. در این دیدگاه تمرکز روي بهزیستی و جنبه هاي مثبت روانشناختی و شناسایی عوامل مؤثر بر آنهاست. تحقیقات متعدد حاکی از این است که یکی از تأثیرگذار ترین عوامل بر بهزیستی روانشناختی فرزندان، خانواده است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بی ثباتی پدر و مادر و عزت نفس فرزندان با بهزیستی روانشناختی آنان انجام شد به همین منظور تعداد237 دانشجوي دختر و پسر - میانگین سنی 25/2 و اتحراف استاندارد - 5/2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت به شیوه نمونه گیري خوشهاي چندمرحلهاي انتخاب شدند و با استفاده از مقیاسهاي بی ثباتی پدر و مادر یوشیزومی و مورایس - - 2006، عزت نفس روزنبرگ - - 1965 و بهزیستی روانشناختی ریف - - 1989 که همگی از روایی و پایایی بالایی برخوردار بودند، مورد ارزیابی قرار گرفته اند.
لازم به ذکر است که از بین ابعاد بهزیستی روانشناختی بعد پذیرش خود، هدفمندي و رشد خود انتخاب شدند. نتایج پژوهش حاکی از رابطه منفی و معنادار بین بی ثباتی پدر و مادر و ابعاد خود پذیري و رشد خود و رابطه مثبت و معنادار بین عزت نفس و خود پذیري، هدفمندي و رشد خود بود. نتایج رگرسیون چند گانه به شیوه همزمان نیز نشان داد که بی ثباتی پدر و مادر و عزت نفس در مجموع %41 از واریانس خود پذیري و %21 از واریانس هدفمندي و %11 از واریانس رشد خود را تبیین می کند .
نتایج نحلیل هاي جانبی که در برگیرنده مقایسه دختران و پسران از نظر سه بعد بهزیستی روانشناختی بود، نشان داد که تنها در بعد رشد خود تفاوت معنا داري به نفع پسران وجود دارد .همچنین نتایج تحلیل واریانس یک طرفه حاکی از این بود که با در نظر گرفتن میزان تحصیلات، از نظر بی ثباتی تفاوت معنی داري بین پدران و مادران - به تفکیک - وجود دارد. نتایج آزمون تعقیبی حاکی از این بود که تفاوت بین والدین با تحصیلات کمتر از دیپلم و پدر و مادران که تحصیلات آنها در سطح کارشناسی است معنادار است.
مقدمه
براي مدت هاي طولانی علم روانشناسی بر شناسایی و درمان اختلالات روانی متمرکز بود. اما در سالهاي اخیر شاخهاي از روانشناسی تحت عنوان روانشناسی مثبت شکل گرفت. این شاخه جدید به جاي تمرکز بر ناتوانیها و درمان، بر ویژگیهاي مثبت مثل شادمانی، امید و بهزیستی روانی متمرکز گردید. در این دیدگاه سلامت بک مفهوم چند بعدي است که علاوه بر بیمار و ناتوان نبودن، احساس شادکامی و بهزیستی را نیز در بر می گیرد - ریف، . - 1989 مدل ریف از مهم ترین مدل ها درز مینه بهزیستی روانشناختی است دراین دیدگاه بهزیستی به معناي تلاش جهت دستیابی یه مراتب بالاتر است و ملاك هایی که به عنوان شاخص زندگی خوب معرفی می شود شامل پذیرش خود، هدفمندي، رشد شخصی، داشتن ارتباط مثبت با دیگران، تسلط بر محیط و خود مختاري است - ریف،. - 1995 نقطه اشتراك اغلب پژوهشها در زمینه بهزیستی روانی این است که کیفیت ارتباط والد-فرزند یکی از جنبه هاي مهم بهداشت روانی فرزندان است.
در دهه ي 1950 بالبی به آثار جدایی کودك از مادر پرداخت - بالبی،. - 1982 آنیس ورث - - 1989 معتقد بود ارتباط والد– فرزندي باثبات موجب می شود، کودك دوري از مادر را در زمان طولانی تر وبا استرس کمتر تحمل کند. پارکر ، تاپلینگ و براون نیز - 1979 - اعلام کردند. ارتباط والد فرزندي را میتوان در دو اصل خلاصه کرد: -1 مراقبت -2 حمایت افراطی .تحقیقات نشان می دهد ترکیبی از مراقبت ضعیف و حمایت افراطی با اسکیزوفرنی - ویلینگر و همکاران، - 2002، افسردگی - پارکر، - 1979، اضطراب - پارکر، - 1981 و خودکشی - یاماگوچی و همکاران، - 2000 مرتبط است. علیرغم اهمیت نظریه پارکر و تاپلینگ می توان گفت که در پژوهش هاي آنها یک موضوع بسیار مهم نادیده گرفته شده است و آن موضوع این است که بسیاري از روانکاوان و یا روانشناسان با لینی معتقدند یکی از ویژگیهاي والدینی که از کودکان سوء استفاده می کنند بی ثباتی آنها است - هلفر و همکاران،. - 1997
همچنین سردرگمی ناشی از بی ثباتی والدین می تواند تأثیرات نا خوشایندي روي فرآیند جامعه پذیري فرزند داشته باشد - بلیزارد،. - 2003 یکی دیگر از سازه هایی در ادبیات پژوهش ارتباط تنگاتنگی با بهزیستی روانی دارد عزت نفس است. این سازه یکی از معروف ترین سازه ها در حوزه ي روانشناسی است. در دیدگاههاي مختلف عزت نفس تعاریف متفاوتی را به خود اختصاص داده است تا جایی که در حال حاضر بیش از 200 ابزار براي اندازه گیري این سازه ساخته شده است - شف و مزن،. - 2004 در این پژوهش منظور از عزت نفس احساس عمومی فرد در مورد میزان ارزشمندي خودش است.
برخی از نظریه پزردازان معتقدند عزت نفس بشدت تحت تأثیر پذیرش یا عدم پذیرش دیگران است - کراکر،2002 ؛کرنیس. - 2003 در نتیجه میزان ارزشی که فرد براي خودش قائل است بشدن تحت تأثیر دیدگاه دیگران است. از طرفی بسیاري از تحقیقات نشان می دهد عزت نفس ضعیف با عواطف منفی ، اضطراب و افسردگی مرتبط است - کی سروریان،. - 1996 با توجه به اهمیت خانواده از یک سو و تأثیري که دیدگاه فرد در زمینه میزان ارزشمندي او بر بهزیستی روانی او دارد هدف از پژوهش حاضر، تبیین رابطه ي بی ثباتی پدر و مادر و عزت نفس با بهزیستی روانشناختی فرزندان است.
فرضیه ها:
-1بی ثباتی پدر و مادر و عزت نفس با یهزیستی روانشناختی فرزندان رابطه اي معنادار دارد .
-2 بی ثباتی پدر و مادر و عزت نفس قدرت پیش بینی معنی داري براي بهزیستی روانشناختی فرزندان دارند .
روش
جامعه پژهش حاضر شامل کلیه دانشجویان دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه آزا د مرودشت بودند و نمونه شامل 237 - دختر و پسر - که به شیوه نمونه گیري خوشه اي انتخاب شدند. ابزارها :
-1 مقیاس بی ثباتی پدر و مادر : یوشیزومی و مورایس - 2006 - ، این مقیاس داراي 12 آیتم براي پدر و مادر است و سازندگان آن روایی و پایایی مطلوبی براي این مقیاس گزارش کرده اند در پژوهش حاضر نیز ضریب پایایی براي بی ثباتی پدر/89 و ضریب پایایی بی ثباتی مادر /90 بدست آمد .
-2 مقیاس عزت نفس روزنبرگ: - 1965 - این مقیاس 10 آیتم دارد و به احساس کلی فرد در مورد خودش را اندازه گیري می کند این مقیاس متداول ترین مقیاس در پژوهش هاي سراسر جهان است و روایی و پایایی مطلوبی براي آن گزارش شده است - بلاسکویچ و ترماکا ، -3. - 1991 مقیاس بهزیستی رانشناختی ریف: - - 1989 این مقیاس شامل خرده مقیاس هاي پذیرش خود، تسلط محیطی، روابط مثبت با دیگران، هدفمندي، رشد شخصی و استقلال را ارزیابی می کند. لازم به ذکر است در پژوهش حاضر از سه خرده مقیاس پذیرش خود، هدفمندي و رشد شخصی استفاده شده است. روایی و پایایی این مقیاس در پژوهش شکري مطلوب - - 1380 گزارش شده است.
نتایج نشان می دهد متغیرهاي پیش بین در مجموع 41 درصد از واریانس رشد خود،21 درصد از واریانس هدفمندي و 12 درصد از واریانس رشد شخصی را تبیین می کنند.بی ثباتی مادر پیش بینی کننده منفی رشد خود و عزت نفس پیش بینی کننده مثبت هر سه خرده مقیاس بهزیستی روانشناختی است. یافته هاي جانبی: نتایج تحلیل هاي جانبی که با استفاده از تی مستقل انجام شد نشان داد که تنها در بعد رشد شخصی تفاوت معنا داري به نفع پسران وجود دارد - - t=3/1 همچنین نتایج تحلیل واریانس یک طرفه حاکی از این بود که با در نظر گرفتن میزان تحصیلات، از نظر بی ثباتی تفاوت معنی داري بین پدران و مادران - به تفکیک - وجود دارد. نتایج آزمون تعقیبی حاکی از این بود که تفاوت بین والدین با تحصیلات کمتر از دیپلم و پدر و مادران که تحصیلات آنها در سطح کارشناسی است معنادار است.
بحث و نتیجه گیري
نتایج این پژوهش نشان دهنده رابطه منفی و معنادار بین بی ثباتی پدر ومادر وابعاد بهزیستی روانشناختی فرزندان وهمچنین رابطه مثبت و معنادار بین عزت نفس و ابعاد بهزیستی روانشناختی بود همچنین نتایج نشان داد که متغیر هاي پیش بین داراي قدرت پیش بینی معنادار براي ابعاد بهزیستی روانشناختی هستند. در تبیین یافته ها می توان گفت که یکی از مشخصه هاي بارز والدین بی ثبات ارتباط غیر قابل پیش بینی با فرزندان است که این مساله می تواند موجب بروز اشکال در فرایند ایجاد تصوري روشن وبا ثبات از خود دردوران کودکی می گردد و از آنجا که بسیاري از نظریه پردازان معتقدند خود پنداره با ثبات، مبناي شکل گیري ارزیابی هاي مثبت از خود است وتنها در صورتی که فرد ارزیابی مثبت از خود داشته باشد می تواند به مهم ترین شاخص بهزیستی روانشناختی یعنی پذیرش خود دست یابد، زندگی خود را هدفمند سازد و به رشد و تعالی برسد.
زمانی که والدین در شیوه هاي تربیتی و تعامل با کودك با ثبات نباشند زمینه را براي عدم شناخت صحیح فرزندان از خودشان را فراهم می کنند.در تبیین نتایج به دست آمده در زمینه ارتباط عزت نفس و ابعاد بهزیستی روانشناختی می توان گفت که با توجه به تاثیر زیادي که عزت نفس بر ابعاد شناحتی و عاطفی انسان دارد - کروکر ، - 2002 و رابطه نیرو مندي که بین عزت نفس و رضایت از زندگی است - روزنبرگ و همکاران 1995 - همچنین نقش مهمی که عزت نفس در پیش بینی سلامت ، کیفیت زندگی و شادکامی دارد یافته هاي پژوهش حاضر دور از انتظار نبود و می توان گفت با توجه به این که عزت نفس به معناي احساس کلی فرد در ارتباط با خود او است هر چه فرد ارزیابی مثبت تري از خودش داشته باشد احتمال پذیرش خود ، هدفمندي در زندگی و رشد شخصی افزایش می یابد.
