بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مباحثی که در قرآن و روایات بر آن تأکید شده مسئله رسالت و وظائف پدر و مادر در قبال فرزندان است. این موضوع به طور ویژه در دعای 25 صحیفه سجادیه منعکس شده است. امام سجاد - ع - در این ادعیه، احسان، اطاعت، محبت و نرم خویی، معرفی الگوی صحیح، اصلاح تغذیه ی سالم روحی، آموزش اخلاق درست و تعلیم و تربیت صحیح در حق فرزندان را از خداوند خواستار است. این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی با تکیه بر این دعا و با استشهاد به آیات و روایات به تبیین و تحلیل رسالت و وظائف پدر و مادر در قبال فرزندان می پردازد. نتیجه شناخت این گونه ادعیه، می تواند الگویی مناسب را در اختتیار مربیان و والدین در شیوه های تربیتی قرار دهد.
مقدمه
امام علی بن الحسین زین العابدین علیه السلام در طول تاریخ حیات طیبه خویش، از راه ها و روش های مختلف از جمله از شیوه نیایش برای تبیین شریعت و هدایت و ارشاد مردم استفاده کرده و وظایف انسان ها را بازگو نمود. این تعالیم در کتب مختلفی مانند رساله حقوق، صحیفه سجادیه، تحف العقول گرد آوری شده است. صحیفه کاملهسجّادیّه که به القابی همچون » الدعاء الکامل«، »دعاء الصحیفه« و »الصحیفه الکامله« موسوم گشته، نخستین نیایش نامه مکتوب جهان اسلام سوّمین کتابمقدّس شیعیان و ششمین کتابی است که در اسلام تألیف یافته است. علامه ابن شهرآشوب مازندرانی، صحیفه را ششمین کتاب عالم اسلام دانسته و از آن با عنوان »الصحیفه الکامله« نام میبرد.
مراجعه تاریخی به عصر و زمانه ای که آن حضرت در آن می زیسته اند و دعاهای گران سنگ صحیفه سجّادیّه را در آن دوران القاء فرموده اند، به خوبی نشان می دهد که دین و معرفت دینی در آن دوره با خطری بزرگ و آفتی سترگ مواجه بوده است. »جمود فرهنگی« و »رکود علمی« حاصل از سیطره زیانبار بنیامیّه برامّت اسلامی، چنان فضای تاریکی را پدید آورده بود - حسینی جلالی، 1418 ه، ص - 596 - 711 که تنها، یک حرکت اجتهادی فکری و اندیشگی جدید و یک جنبش علمی و فرهنگی نوپدید، می توانست آن فضای جامد و راکد را درهم بشکند و به بازگشایی آفاق ذهنی و فکری مسلمانان بیانجامد.
بدین ترتیبسیّد ساجدان - ع - نقشه ی رهایی از سلطه سنگین و ظالمانه فکری و فرهنگی امویان را طراحی و با تأسیس مدرسه علمی و دینی، آن حرکت علمی دینی شگفت را پایه گذاری کرد. صدور چنین کتابی، همگان را بر آن داشت تا در حراست از آن بکوشند. چنان که امام صادق - ع - تلاش در راه صیانت از صحیفهسجّادیّه را از فرزند خود خواست و در هنگام تحویل صحیفه بهمحمّد و ابراهیم از آنان پیمان گرفت که آن را از مدینه خارج نکنند؛ چرا که فتنه ها در پیش است.
زید بن علی نیز به فرزندش یحیی، دستور به حفظ و حراست از صحیفه را داده بود. از این رو عالمان بی شماری در طول تاریختشیّع، باتبعیّت ازائمّه اطهار علیهم السلام و اعاظم مذهب، بر حفظ و حراست و استنساخ و تکثیر نسخ صحیفهسجّادیّه و همچنیندقّت نظر وتأمّل و شرح و تفسیر این کتاب ارزشمند،شخصاً اهتمام ورزیده اند. - مجلسی، 1403، ج 107، ص 213 211 ؛ج 108، ص - 132 از زمره نیایش ها و مباحث مطروحه در صحیفه، توصیه به رسالت و مسولیت و رابطه والدین با فرزندان است.
صدور یک دعای مستقل و طولانی با عبارات ظریف و دقیق و شامل جنبه های گوناگون مادی و معنوی، برای فرزند از سوی امام سجاد - ع - ، خود شاهدی قوی بر جایگاه و اهمیت فرزند و بیانگر لزوم توجه به موقعیت آنان در حیات فردی و اجتماعی است؛ زیرا مهمترین رابطهای که ممکن است بین دو انسان تحقق پیدا کند، رابطه فرزند با پدر و مادر است و نمایانگر وابستگی وجود فرزند به وجود والدین او است. در این نیایش حضرت امام زین العابدین - ع - تربیت فرزندان را در سه ساحت تربیت بدنی، دینی و اخلاقی درخواست کرد که خود روش تربیتی آموزنده ای را برای والدین و مربیان می باشد.
به والدین می آموزد نسبت به تربیت بدنی، دینی و اخلاقی فرزند دغدغه داشته باشند و تمام همت خود را در این زمینه برای فرزندانشان خرج کنند. البته این حق دو سویه است و حق پدر و مادر چنان بزرگ است که همانندی در سایر افراد جامعه ندارد و اصل حقوق والدین در جای دیگر یافت نمیشود از این روست که وظایف و تکالیف فرزند نسبت به پدر و مادر در جای دیگری نظیر ندارد - .« مصباح یزدی، محمدتقی، 1378 ، ج 3، ص - 53 تبیین و بازگویی حقوق والدین بر فرزندان مجالی دیگری را می طلبد و این نوشتار تنها در پی واکاوی رسالت و مسولیت والدین در قبال فرزندان و جایگاه فرزند در آموزه های صحیفه سجادیه با استشهاد به آیات و روایات است.
