بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی پدر و مادر با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر پایه دوازدهم مقطع متوسطه شهرستان ایذهدر سال تحصیلی 1394-1395 بود، جامعه آماری شامل 200 نفر از دانش آموزان بودند که به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش، پرسشنامه های ویژگیهای شخصیتی نتو، ویژگی های جمعیت شناختی و میزان معدل دانش آموزان بودند، نتایج نشان داد که : - بین"روان نژندی و عملکرد تحصیلی"، "بازبودن و عملکرد تحصیلی"، "دلپذیر بودن و عملکرد تحصیلی"رابطه معنی داری وجود ندارد. - بین"روان نژندی و عملکرد تحصیلی" و "برونگرایی و عملکرد تحصیلی"، "بازبودن و عملکرد تحصیلی"،"دلپذیربودن و عملکرد تحصیلی"،"وجدانی بودن و عملکرد تحصیلی" پدران رابطه معنی داری وجود ندارد - . - بین" روان نژندی و عملکرد تحصیلی"و "برونگرایی و عملکرد تحصیلی"،"دلپذیربودن و عملکرد تحصیلی" - رابطه معنی داری وجود ندارد. همچنین بین "بازبودن و عملکرد تحصیلی"، "وجدانی بودن و عملکرد تحصیلی"مادران رابطه معنی داری وجود دارد - .تایج رگرسیون نشان داد از بین متغیر های پیش بین، تنها ویژگیهای شخصیتی وجدانی بودن مادرپیش بینی کننده برای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر می باشند.
کلیدواژگان :ویژگی های شخصیتی ،پدر، مادر ، عملکرد تحصیلی.
-1مقدمه
کودک در مسیر رشد از افرادی بسیاری اثر میپذیرد و تحت تأثیر دیده ها و شنیده های بسیاری قرار میگیرد. همهاآنهاییرکهردر اطراف او هستند از جمله پدر، مادر و معلم همه به نحوی در او اثر گذارند مدل و الگوی کودک اند. از میان تمامی عوامل آموزشی و تربیتی ،نقش معلم به عنوان مهمترین عامل نظام تعلیم وتربیت ،جایگاه و اهمیت بسزایی دارد. معلم در رشد و پرورش دانش آموزان ،نقش بسیار مهمی را ایفا میکند. تمامی فعالیتهای معلم، مانند شناخت فرآیند رشد کودکان و نوجوانان، شیوههای تدریس و علاقهمندی به رشته تدریس خود، از عواملی هستند که در آموزش و پرورش دانشآموزان، دخالت زیادی دارند. دانش آموزان هر جامعه به عنوان قشر سازنده، کارآمد و آینده سازان هر کشور، گروهی هستند که بخش عمده برنامه ریزی و بودجه هر کشور را به خود اختصاص می دهند. آنان از هوشمندترین و مستعدترین اقشار جامعه می باشند، لذا توجه به ابعاد روان شناختی آنها در جهت بهبود عملکرد تحصیلی1 از اهمیت ویژه ای برخوردار است - حیدری و کوشان، . - 1391عملکرد تحصیلی از مسایل مهمی است که محور بسیاری از پژوهش های آموزشی و روان شناسی قرار دارد - نایمی و وانیوماکی1، 1990؛ موسو موس2، 1990؛ براون و کراس3، - 2002 متخصصان تعلیم و تربیت به مطالعه عوامل موثر بر عملکرد تحصیلی، طی سه دهه اخیر، بیش از پیش توجه کرده اند - هتی و تیمپرلی4، . - 2007توجه به این امر چیزی است که در تمام دنیا در راس برنامه های توسعه آموزشی مدنظر قرار می گیرد - لیندمن و دوک5، . - 2001
مساله عملکرد تحصیلی در مدارس از جمله مسائلی است که ذهن رهبران و مدیران و وزرات آموزش و پرورش و در نتیجه محققان را به خود جلب کرده است. این که چه عواملی بر پیشرفت و موفقیت تحصیلی دانش آموزان تاثیر می گذارد، یا سهم و مشارکت هر عامل چه اندازه است، همواره از حیطه های مورد علاقه پژوهشگران تربیتی و حتی روان شناسان تربیتی بوده است. عوامل مختلفی می توانند بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان اثر گذاشته و موجب افت یا ارتقاء آن شوند پیشبرد وضعیت تحصیلی از یک طرف مستلزم شناخت استعدادها و قابلیت های دانش آموزان بوده و از جانب دیگر منوط به کاهش موانعی است که بر سر راه عملکرد این افراد قرار گرفته و موجب افت یا تضعیف آن می گردد - شکرکن، هاشمی شیخ شبانی و نجاریان، . - 1384 ارزشیابی مداوم و مستمر وضعیت تحصیلی دانش آموزان در طول تحصیل و بررسی عوامل مرتبط با آن یکی از ارکان ضروری و اجتناب ناپذیر بهبود کیفیت نظام آموزشی به ویژه در مدارس می باشد. این امر در تدوین برنامه آموزشی بهتر، ارتقاء کیفیت آموزشی و نهایتاً در اصلاح و بهبود کارایی مسئولین مربوطه تاثیر بسزایی دارد.
از آنجا که هر نظام تربیتی به جهت حصول بهترین شرایط و نتایج و رفع کمبودها و موانع در سراسر فرایندهای آموزشی و پرورشی و استفاده بهینه از درون دادها، همواره مورد ارزیابی متخصصان قرار می گیرد و در نهایت محصول نظامهای آموزشی و پرورشی نیز دانش آموختگانی هستند که واجد برخی از ویژگی ها شده اند، عملکرد تحصیلی می تواند یکی از مهمترین و عینی ترین معیارها برای بررسی و ارزیابی کارآیی نظامهای تربیتی باشد - مهرافروز و شهرآرای، . - 1391 شخصیت6 در زبان انگلیسی از واژه لاتین پرسونا7 اقتباس شده است و در اصل اشاره به نقابهایی دارد که توسط هنرپیشگان تئاتر در نمایشهای یونان باستان به صورت زده میشد و در عین حال در بردارنده نقش آنان نیز بوده است. گاه، کلمه شخصیت به منظور توصیف بارزترین ویژگی شخص به کار میرود. مثلا گفته میشود فلانکس شخصیت پرخاشگر و یا شخصیت خجالتی دارد. ولی، روانشناسان در بحث از ابعاد شخصیت، بیش از هر چیز به تفاوتهای فردی توجه دارند، یعنی ویژگیهایی که یک فرد را از افراد دیگر متمایز میکند - پروین8، 2001، ترجمه کدیور و جوادی، . - 1386
شخصیت، یک مفهوم انتزاعی است و نظریهپردازان مختلف تعاریف نسبتاً متفاوتی برای آن ذکر کردهاند، اما به نظر میآید اکثر آنها در این مورد اتفاق نظر دارند که شخصیت هر فرد، منحصر به خود اوست. بنابراین، شخصیت را میتوان از این زاویهای که مردم چگونه با هم متفاوت هستند و یا اینکه در چه چیزهایی به هم شباهت دارند، مورد مطالعه قرار داد. از آنجایی که ویژگیهای شخصیت 9پایه و مبنای روانشناسی است و روانشناسی علم جوانی است، شناخت شخصیت افراد میتواند وسیلهای برای درک ماهیت آدمی و همچنین، برای پیشبینی رفتار انسانها باشد - شاهنظری و قادری، . - 1384 خانواده یکی از ارکان اصلی جامعه بشمار میرود. دستیابی به جامعه سالم آشکارا در گرو سلامت خانواده و تحقق خانواده سالم مشروط به برخورداری افراد آن از سلامت روانی و برقراری روابط مطلوب با یکدیگر است. از اینرو سالمسازی روابط اعضای خانواده بیشک، تاثیر مثبتی را در جامعه بدنبال خواهد داشت.
بطور کلی عملکرد تحصیلی دانش آموزان تحت تاثیر عوامل متعددی است و یکی از این عوامل خانواده و به خصوص نقش پدر و مادر می باشد. والدین به عنوان یکی از ارکان در نقش پذیری اجتماعی- فردی و شناختی دانش آموزان نقش مهمی را ایفا می نماید. خانواده نخستین نهاد زندگی اجتماعی دانش آموزان است که در شکل گیری عادتها و اندیشه های اجتماعی و هوش و خلاقیت کودک و نوجوان نقش بسیار مهمی دارد. در خانواده هایی که پدر و مادر رفتارهای محبت آمیز دارند و از ویژگیهای شخصیتی سالم برخوردارند معمولا کودکان نیز با همانند سازی با والدین تحت تأثیر ویژگیهای شخصیتی والدین قرار گرفته و رشد می یابندبه عبارت دیگر، می توان گفتدر کسب موفقیت کودکان مخصوصا موفقیت تحصیلی جنبه های شخصیتی و روانشناختی والدین می تواند بسیار با اهمیت باشد - محبی نورالدین وند،. - 1390امروزه بدون شک توجه به امر تعلیم و تربیت مهمترین عامل پیشرفت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه است و تعلیم و تربیت عهدهدار ایجاد زمینه مناسب جهت انتقال فرهنگ توسعه استعداد و تواناییهای دانشآموزان است که در آینده بتوانند نقش مؤثری در جامعه ایفا کنند. تعالی و پیشرفت هر جامعهای مستلزم داشتن افراد سالم و با نشاط است و روابط سالم با دیگران میتواند موجب تکامل و رشد شخصیت شود - هوولندر1، . - 2000 بر این مبنا هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی پدر و مادر با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر پایه دوازدهم مقطع متوسطه شهرستان ایذه می باشد.
-2 روش
-2-1روش پژوهش، جامعه ی آماری، نمونه و روش نمونهگیری: جامعه آماری این پژوهش، شامل 475 نفر از دانش آموزان دختر پایه دوازدهم مقطع متوسطه شهرستان در سال تحصیلی 1394-95 می باشند که بر اساس جدول مورگان 200 نفر انتخاب شدند می باشد. نمونه آماری در این پژوهش شامل 200 نفر از دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان ایذه که در سال تحصیلی 1394-95 مشغول به تحصیل می باشند و به روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند. به این ترتیب که از بین مدارس اداره آموزش و پرورش شهرن ایذه 10 مدرسه انتخاب شد و از بین مدارس 2 کلاس بصورت تصادفی انتخاب شدند و از بین هر کلاس از روی لیست اسامی 10 به صورت تصادفی انتخاب شدند. و پرسشنامه ها بین معلمین توزیع شد و آنها از دانش آموزان خواستند که پرسشنامه ها را تکمیل نمایند.
-3ابزار سنجش
-3-1پرسشنامه شخصیت نئو فرم کوتاه 60 - سؤالی - :
مککری و کاستا - 1985؛ به نقل از طبیبی، - 1389 پرسشنامهای تحت عنوان نئو - NEO - برای اولین بار با 185 سوال تدوین کردند. در ادامه این دو پژوهشگر با بررسیهایی که انجام دادند توانستند دو پرسشنامه با تعداد سوالات 240 و 60 سوال را برای اندازهگیری ویژگیهای شخصیتی افراد تهیه کنند، این پرسشنامه در جوامع مختلف به کار رفته است و به عنوان ابزار مناسبی برای اندازهگیری ویژگیهای شخصیتی افراد به حساب میآید. در این پژوهش به منظور بررسی ویژگیهای شخصیتی از فرم کوتاه آزمون نئو - NEO - که دارای 60 سوال میباشد، استفاده شده است. این آزمون پنج مورد از ویژگیهای شخصیتی افراد را مورد سنجش قرار میدهد که این ویژگیها عبارتند از: رواننژندگرایی - A - ، برونگرایی - E - ، باز بودن به تجربه - O - ، توافق - A - و وجدانی بودن . - C - هر کدام از این ویژگیهایی در این آزمون با 12 مورد سوال مورد سنجش قرار میگیرند. شیوه پاسخدهی به این پرسشنامه به این صورت میباشد که آزمودنی جواب را در یک طیف 5 درجهای از نوع لیکرت - کاملاً مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم و کاملاً موافقم - انتخاب میکند .
نمرهگذاری این آزمون براساس 0 - ، 1، 2، 3، - 4 میباشد و حداقل و حداکثر نمره هر فرد در هر یک از خرده مقیاسها 0 و 48 میباشد، این آزمون برای افراد بالای 17 سال مناسب میباشد. مککری و کاستا - 2004 - در تحقیقی که برای تجدید نظر در پرسشنامه - NEO-FFI - بر روی 1924 نفر افراد بزرگسال انجام دادند. ضرایب همبستگی این آزمون را با آزمون 240 سوالیبرای پنج ویژگی شخصیتی: رواننژندگرایی، برونگرایی، باز بودن، توافقپذیری و وجدانی بودن به ترتیب 0/83، 0/83، 0/91، 0/76 و 0/86 گزارش کردهاند. حقیقی و دیگران - 1382 ؛ به نقل از طبیبی، - 1389 در تحقیقی که بر روی 400 نفر از افراد هنرمند و غیرهنرمند شهر اهواز انجام دادند.
برای تعیین اعتبار فرم 240 سوالی آزمون نئو از آزمون شخصیتی آیزنک استفاده کرده است و ضرایب همبستگی این آزمون را با آزمون آیزنک از -0/34 تا +0/55 گزارش کردهاند. کیامهر - - 1381 پس از هنجاریابی این آزمون بر روی دانشجویان شهر تهران، ضرایب همبستگی این آزمون را با آزمون نئو فرم 240 سوالی آن برای پنج عامل N، E، O، Aو Cبه ترتیب 0/75، 0/91، 0/71، 0/78، 0/75 گزارش کرده است. مککری و کاستا - 2004 - در تحقیقی که برای تجدید نظر در پرسشنامه - NEO-FFI - بر روی 1942 نفر افراد بزرگسال انجام دادند. ضریب آلفای کرونباخ را برای پنج عامل رواننژندگرایی، برونگرایی، باز بودن، توافقپذیری و وجدانیبودن را به ترتیب 0/86، 0/80، 0/75، 0/69، 0/79 گزارش کردند. کیامهر - 1381 - پایایی این آزمون را با روش بازآزمایی - اجرای مجدد بر روی 336 نفر - برای پنج
