بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی تاثیر تمرکز مالکیت بر ریسک سیستماتیک، ریسک مطلوب و ریسک نامطلوب بر روی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. پس از جمع آوری اطلاعات نظری به کمک روش کتابخانه ای، با استفاده از داده های 118شرکت موجود در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی بین سالهای 1389 تا 1393 به بررسی این موضوع پرداخته شده است. تحقیق حاضر از نوع توصیفی همبستگی، از لحاظ هدف کاربردی و از نظر بعد زمانی، پس رویدادی بوده و آزمون فرضیهها با استفاده از روشهای آماری توصیفی و استنباطی بهوسیله نرمافزار Eviewes8 انجام گرفته است.نتایج پژوهش نشان داد که رابطه معناداری بین تمرکز مالکیت و ریسک سیستماتیک ،ریسک مطلوب و ریسک نامطلوب وجود دارد.
کلیدواژهها: مالکیت ، ریسک سیستماتیک ،ریسک مطلوب ، ریسک نامطلوب
.1 مقدمه و بیان مسئله
بورس اوراق بهادار با متمرکز کردن سرمایه و تخصیص بهینه آنها در راستای افزایش تولید و اهداف توسعه اقتصادی و اجتماعی آثار انکارناپذیری را بر متغیرهای کلان اقتصادی برجا می گذارد. بنابراین، وجود بازار بورس یکی از علائم توسعه اقتصادی است و فعال بودن آن سبب سهولت تأمین مالی شرکت ها، هدایت سرمایه های کوچک سرمایه داران خرد در مسیر تولید و جلوگیری از راکد ماندن احتمالی سرمایه های کوچک و کسب درآمد برای عموم و سایر مزایای مربوط به بازار بورس است. - اسدی و صدرانیا، - 1394 بنابراین، باید گفت که رشد اقتصادی و افزایش رفاه عمومی در بلند مدت بدون توجه به سرمایه گذاری و عوامل مهم موجود در محیط سرمایه گذاری، که بر آن تاثیر می گذارد، امکان پذیر نیست. یکی از عوامل مهم و اثر گذار بر تصمیم گیری در ارتباط با سرمایه گذاری در داخل یک کشور، میزان ریسک آن است.
بنابراین سرمایه گذاران در تصمیم گیری سرمایه گذاری به ریسک توجه زیادی دارند. از سوی دیگر این تصور وجود دارد که ساختار مالکیت شرکت ها ممکن است به تغییر رفتار شرکت ها منجر شود. این موضوع از فعالیت های نظارتی که سرمایه گذاران مختلف در این ساختار انجام می دهند، نشات می گیرد. - جنکینز و همکاران، - 2006 نوع و میزان مالکیت با توجه به تاثیری که بر محیط نظارتی شرکت، شفافیت گزارش مالی، عدم تقارن اطلاعاتی، ارزش شرکت و تغییر رفتار شرکت دارد، بر ریسک سرمایه گذاری تاثیر گذار است. - سجادی و همکاران، - 1392 با افزایش اندازه شرکت ها ساختار مالکیت پراکنده تر می گردد و حضور مدیران در عرصه ی مالکیت افزایش و به طبع آن مساله ی نمایندگی از اهمیت بیشتری برخوردار می گردد.
هرچه تعداد سهامداران عمده در ترکیب مالکیت شرکت بیشتر باشد، باعث تسهیم نظارت و کنترل میان سهامداران عمده می شود و تضاد منافع میان آنها کاهش می یابد، بنابراین بازده حقوق صاحبان سهام شرکت نیز افزایش می یابد. - موسوی و هنربخش، - 1389 نظریه نمایندگی نشان می دهد که ساختار مالکیت بر توانایی مالکان در تاثیرگذاشتن در ریسک پذیری شرکت تاثیر می گذارد. - جنسن و مک لین، - 1976 نظریه نمایندگی فرض می کند که مدیران ریسک گریز بوده و سهامداران دارای ریسک خنثی هستند. زیرا آنها می توانند به ریسک های ویژه تنوع ببخشند. مالکان و مدیران به طور کلی ترجیحات ریسک متفاوتی دارند. بر اساس این مدل، انگیزه کاهش ریسک پدید خواهد آمد. در شرکتهایی که توسط مالکان کنترل می شوند در آنها سهامداران برای ریسک پذیری بیشتر انگیزه دارند.
بنابراین انتظار می رود که شرکتهایی با سهامداران بزرگ و مالکیت متمرکز در مقایسه با شرکتهایی که دارای مالکیت پراکنده می باشند، ریسک پذیرتر باشند. - پالیگوروا، - 2010 در ادبیات مالی، ریسک به عنوان احتمال اختلاف بین بازده واقعی و بازده مورد انتظار تعریف شده و به دو دسته تقسیم می شود.دسته اول :شامل ریسک هایی است که به عوامل داخلی شرکت مربوط هستند مانند ریسک مدیریت، ریسک نقدینگی، ریسک ناتوانی در پرداخت بدهی ها و غیره که به آن ها ریسک غیرسیستماتیک گفته می شود .دسته دوم :شامل ریسک هایی است که خاص یک یا چند شرکت نبوده بلکه مربوط به شرایط کلی بازار نظیر شرایط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و غیره می باشد و تحت عنوان ریسک سیستماتیک شناخته می شود. از آن جایی که ریسک سیستماتیک غیر قابل کنترل و کاهش ناپذیر می باشد، در تصمیمگیری مدیران شرکت ها و سرمایه گذاران می تواند نقش به سزایی داشته باشد . - بحرینی و همکاران، - 1392
برای اندازه گیری و کمی نمودن ریسک تاکنون معیارهای گوناگونی مانند دامنه تغییرات ، دامنه میان چارکی ، واریانس، انحراف معیار، انحراف مطلق از میانگین و نیمه واریانس ارائه شده است . یکی از رایج ترین این معیارها واریانس1 و بتا2است . بتا نشان دهنده حساسیت نوسانات اوراق بهادار در ازای نوسانات بازده پرتفوی بازار بوده و از حاصل تقسیم کوواریانس بازده اوراق بهادار - دارای های ریسکی - با بازده پرتفوی بازار بر واریانس بازده پرتفوی بدست می آید. - کشوری، - 1391 سازمان های امروزی به منظور کاهش تضاد میان سهامداران و مدیریت بر جداسازی مالکیت از مدیریت تأکید دارند، لذا با افزایش تعداد سهامداران و به ویژه سهامداران عمده، سعی می کنند بر تصمیم گیری های مدیریت نظارت داشته باشند. - محمد آزادی و یارمحمدی،. - 1394
کورو - 2002 - اعتقاد داشت وقتی که سهامداران عمده درصد مناسبی از سهام را در اختیار داشته باشند، می توانند سیاست های خود را بر شرکت تحمیل و منافع خصوصی را جذب نمایند .هرگاه حقوق کلیه سهامداران به طور یکسان رعایت نشود، تمرکز مالکیت در درست عده ای از سهامداران عمده افزایش می یابد. لوپز و وسینته - 2010 - معتقدند که فرصت های رشد در توانایی سهامداران عمده برای سلب مالکیت وجوه از سهامداران اقلیت، تأثیر گذار است. مالکیت نهادی می تواند مشکلات کارگزاری را به دلیل توانایی برخورداری از مزیت صرفه اقتصادی و تنوع بخشی حل و فصل نمایند. لذا به نظر می رسد که مالکان نهادی، در مقام سهامداران شرکتها، هم علت و هم چاره یا راه حل مشکل نمایندگی را بازنمایی می کنند . وجودشان در مقام سهامداران باعث جدایی مالکیت و کنترل می شود، در حالی که درگیری فزاینده شان در شرکتهای و متمرکز کردن مالکیت، راهی برای نظارت بر مدیریت شرکت به دست می دهد. - مرادزاده فرد و همکاران،. - 1391
نظارت سهامداران عمده ممکن است تأثیر ویژه ای روی جنبه های مختلف رفتاری شرکت، مانند سودآوری، عملکرد شرکت، سیاستهای سرمایه گذاری و انتخاب سیاستهای اجرایی و مالی داشته باشد .در خصوص تأثیرهای مفید سهامداران عمده روی مشکلات مربوط به انتقال نمایندگی بین مالکان و مدیران مطالعات زیادی وجود دارد .در واقع مالکان عمده قادر به کاهش این مشکلات می باشند .به علت مقدار سرمایه گذاریشان آنها دارای انگیزه بهتری برای نظارت بر مدیریت و قدرت بیشتری جهت انجام تصمیمات اثرگذار نسبت به سهامداران جزء و مالکان پراکنده می باشند.مهمترین عامل اثرگذار در کنترل و اداره شرکتها، ترکیب مالکیت، به خصوص میزان تمرکز مالکیت سهام شرکتهای در دست سهامداران عمده می باشد.
در ایران این تمرکز مالکیتعمدتاً در همان اولین سطح از سهامداران عمده وجود دارد و در اکثر موارد نیازی به بررسی سطوح دوم و سوم و ... سهامدار عمده نیست. - ساروکلائی و بحرینی، - 1392 به گفته هیل و سنل - 1989 - هنگامی که سهامداران متمرکز هستند، اغلب غلبه بر اطلاعات نامتقارن برای سهامداران منفردنسبتاًآسانتر می شود و در نتیجه، هماهنگی عملیات و تقاضای اطلاعات از سطح مدیریت به آسانی صورت می پذیرد .این تفکر توسط دنرو و کیم - 2002 - حمایت شده است آنها در واقع با بکار گیری این دیدگاه جنسن و مک لینگ - 1976 - مبنی بر اینکه» کسی از خودش سرقت نمی کند« فرضیه اینکه مؤسسین با مالکیت بالاتر کمتر منحرف می شوند را توسعه دادند.
تمرکز مالکیت عبارت است از چگونگی توزیع سهام بین سهامداران شرکت های مختلف، هرچه مقدار سهامداران کمتر باشد، مالکیت متمرکز تر خواهد بود. - علی نژاد ساروکلائی و بحرینی، - 1392 لذا با توجه به اهمیت میزان تمرکز مالکیت به واسطه نقشی که می تواند در نظارت و کنترل مدیریت و کاهش هزینه های نمایندگی داشته باشد. باید در تصمیم گیری های سرمایه گذاری و مالی مورد توجه قرار گیرد. - سجادی و همکاران، - 1392 با توجه به موارد فوق این سوال مطرح می شود که مالکیت و تمرکز آن چه اثری بر انواع ریسک های سیستماتیک ، مطلوب ونامطلوب در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارند؟
