بخشی از مقاله
چکیده
کمیته حسابرسی به عنوان یکی از مکانیزم های کلیدی راهبری شرکتی می تواند منجر به بهبود کیفیت افشای شرکت ها شود و بر عملکرد مالی تاثیر بگذارد. بررسی عملکرد مالی شرکت ها از مهمترین موضوعات مورد توجه مدیران، سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و سایر اشخاص ذینفع محسوب می شود و نتایج حاصل از آن مبنای بسیاری از تصمیم گیری ها در داخل و خارج از شرکت است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر تخصص رئیس و اعضای کمیته حسابرسی بر شفافیت گزارشگری مالی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. به این ترتیب 68 شرکت به عنوان نمونه به روش حذف سیستماتیک طی سالهای 1390 لغایت 1394 انتخاب شد. برای آزمون فرضیهها از روش رگرسیون چندمتغیره و نرم افزار Eviews استفاده شد. نتایج پژوهش نشان میدهد که تخصص رئیس کمیته حسابرسی بر شفافیت گزارش های مالی تاثیر دارد. همچنین، تخصص اعضا کمیته حسابرسی در صنعت بر شفافیت گزارش های مالی تاثیر دارد. بر اساس نتایج این پژوهش، دوره تصدی حسابرس در صنعت بر شفافیت گزارش های مالی تاثیر ندارد.
واژههای کلیدی: کیفیت حسابرسی، تمرکز مالکیت، اهرم مالی، عملکرد شرکت، Q توبین
-1 مقدمه
کیفیت حسابرسی، یکی از موضوعات با اهمیت در حوزه حسابرسی و بازار سرمایه است. به منظور شناخت مفاهیم و ابعاد مختلف کیفیت حسابرسی، مطالعات گوناگونی انجام شده است تا رابطه بینکیفیت حسابرسی و دیگر متغیرهای آن کشف شود. این پژوهش ها نشان می دهد که عواملی مانند معقول بودن حق الزحمه حسابرسی، تعویض ادواری حسابرسان، تشکیل کمیته حسابرسی در شرکت ها، محدودیت ارتباط با صاحب کاران، ادغام موسسات کوچک تر و تشکیل موسسات حسابرسی بزرگ تر، پاسخگو کردن حسابرسان، تخصص گرایی حسابرسان، رتبه بندی موسسات حسابرسی، وجود قوانینی حمایتی از حسابرسان و موارد دیگر منجر به تقویت کیفیت حسابرسی می شود. [1] ویژگی کمیته حسابرسی از قبیل استقلال، اندازه، تعداد جلسات و مهارت اعضا کمیته برای اثر بخشی کمیته حسابرسی اهمیت زیادی دارند.
نتایج مطالعات پیشین نشان می دهد که ویژگی های واقعی کمیته حسابرسی برای اثر بخش بودن کمیته در انجام وظایفش حیاتی است [2]، [3]، [4]، [5]، [6] اثربخشی کمیته حسابرسی از عوامل زیادی نشات می گیرد که مهمترین آنها اندازه،تخصص، تجربه و مدت دوره تصدی اعضای کمیته حسابرسی می باشد [7]، [3]، [8]، [9]، [10] و [11]دی آنجلوکیفیت حسابرسی را به صورت احتمال کشف و گزارش تحریف با اهمیت در ارائه منصفانه اطلاعات حسابداری تعریف نموده است. طبق این تعریف، استقلال و صلاحیت3دو ویژگی اصلی در کیفیت حسابرسی می باشد و هنگامی که هزینه های نمایندگی به دلیل عدم تمرکز مالکیت و عدم وجود نظارت موثر توسط مالکان افزایش می یابد، تقاضا برای حسابرسی های با کیفیت بالاتر افزایش می یابد. [12]، [13]، مطالعات قبلی حاکی از آن بود که تمرکز مالیت بر کیفیت حسابرسی تاثیرگذار است. [14]
نکته حائز اهمیت در مورد شرکت هایی که دارای اهرم مالی بالا می باشند این است که، اگر این شرکت ها قادر به پرداخت تعهدهای ناشی از تامین مالی برون سازمانی خود نباشند، هم در معرض ریسک ورشکستگی قرار خواهند گرفت و هم امکان دستیابی به منابع تامین مالی از طریق اعتباردهندگان جدید را در آینده نخواهند داشت. این در حالیست که برای تداوم فعالیت و سودآوری آتی وجود وجه نقد کافی برای شرکت ها امری ضروری است[15] و . [16] تاثیر خالص اهرم مالی بر عملکرد شرکت نتیجه ای از اثرات گوناگون می باشد. اگر درماندگی مالی - که اغلب نسبت بدهی نشانگر آن است - ، پر هزینه تر و با اهمیت تر از نقش انضباطی بدهی باشد، شرکت هایی که بدهی بیشتری دارند، مشکلات عملکردی بیشتری خواهند داشت. در مقابل اگر درماندگی مالی شرکت را مجبور سازد که کارایی و بهره وری عملیات خود را به سطحی بالاتر از هزینه های درماندگی مالی گسترش دهد، آنگاه شرکت هایی که بدهی های بیشتری دارند، عملکرد بهتری خواهند داشت.
[17] و [18] به بررسی رابطه بین تجربه حسابرسی و هزینه حسابرسی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند نتایج پژوهش آنان نشان داد بین اهرم مالی و هزینه های حسابرسی رابطه معکوس وجود دارد.یکی از معیارهای ارزیابی نسبتQ توبین است که به عنوان تکنیکی مهم جهت ارزیابی عملکرد مالی مطرح شده است. [19] بنابراین در تحقیق حاضر جهت ارزیابی عملکرد مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از نسبتQ توبین استفاده می گردد. با توجه به اهمیت موضوع ارزیابی عملکرد مالی برای سهامداران، سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان جهت اتخاذ تصمیم و سیاستگذاری های آتی، لذا مساله اصلی تحقیق آن است که آیا تمرکز مالکیت، اهرم مالی بر عملکرد مالی شرکت ها تاثیر دارد؟
-2کیفیت حسابرسی
حسابرسی می تواند یکی از راه های جلوگیری و کاهش انحرافات در گزارش های مالی باشد و مانع از کاهش سود می شود، زیرا سود گزارش شده در صورت های مالی حسابرسی شده دارای محتوای اطلاعاتی و کیفیت بالا است. حسابرسی صرفه اقتصادی فعالیت های اداری در انطباق با اصول و رویه های مدیریتی سالم و سیاست های مدیریتی است و حسابرسی کارایی در مورد استفاده از منابع انسانی و مالی و سایر منابع، شامل ارزیابی سیستمهای اطلاعاتی، سنجه های عملکرد و روشهای نظارتی و ضوابطی است که توسط واحدهای حسابرسی شده برای رفع کاستی های شناسایی شده به کار می روند. [20]
کیفیت حسابرسی کماکان به رغم اینکه فلسفه های متفاوتی بابت چگونگی تأثیر پیشرفت فناوری در حرفه حسابرسی وجود دارد، به عنوان یک موضوع اساسی مطرح است و حسابرسیهای باکیفیت، متمرکز و اثربخش باید در راستای روش مدیریت داده ها و عملیات واحد تجاری باشند [21].یک تعریف متداول از کیفیت حسابرسی به وسیلهی [22]دی آنجلو - 1981 - 4 ارائه شده است. او کیفیت حسابرسی را ارزیابی و استنباط بازار از احتمال توانایی حسابرس در کشف تحریفهای با اهمیت در صورتهای مالی و یا سیستم حسابداری صاحبکار و گزارش تحریفهای با اهمیت کشف شده، تعریف کرده است. احتمال اینکه حسابرس تحریفهای با اهمیت را کشف کند، به شایستگی حسابرس و احتمال اینکه حسابرس تحریفهای با اهمیت کشف شده را گزارش کند، به عنوان استقلال حسابرس تعبیر شده است. در این تعریف، کشف نقص، کیفیت حسابرسی را در قالب دانش و توانایی حسابرس اندازهگیری می-کند، در حالی که گزارش آن بستگی به انگیزههای حسابرس برای افشاگری دارد.
با وجود این که تعریف دی آنجلو برای حسابرسی صورتهای مالی مناسب است، اما میتواند سایر انواع حسابرسیها را نیز در بر گیرد [23] .در این تحقیق، به منظور ارزیابی کیفیت حسابرسی از سه شاخص اندازهی موسسهی حسابرسی، تخصص حسابرس در صنعت و تداوم انتخاب حسابرس استفاده شده است.کفیت حسابرسی، مفهوم پیچیده ای است .تعاریف گوناگونی از این مفهوم ارائه شده است، ولی این تعاریف از جامعیت و قابلیت پذیرش همگانی برخوردار نیستند .کیفیت حسابرسی دارای سه جنبه اساسی براساس فرآیند حسابرسی است .این سه جنبه شامل ورودی، خروجی و عوامل محیطی است .ورودی های موثر بر یکفیت حسابرسی شامل استانداردهای حسابرسی، ویژگی های فردی - مانند توانایی، تجربه، ارز شهای اخلاقی و طرز تفکر حسابرس - ، روش شناسی صحیح فرآیندهای حسابرسی، اثربخشی ابزارهای مورد استفاده و فنون کافی است .خروجی های موثر بر کفیت حسابرسی، گزارش حسابرسی و ارتباطات حسابرس است. عوامل محیطی نیز شامل قوانین و مقررات و حاکمیت شرکتی است. [24] و. [11]
از آنجا که کیفیت حسابرسی قبل یا در حین انجام حسابرسی غیر قابل مشاهده است، شاخصهای مختلفی برای نشان دادن کیفیت حسابرسی در تحقیقات معرفی شدهاند. مهمترین شاخص کمی اندازهگیری کیفیت حسابرس، اندازه حسابرس است که این دو با هم رابطه مستقیم دارند، به طوری که هر چه اندازه حسابرس بزرگتر باشد، کیفیت حسابرسی هم بالاتر خواهد بود. منظور از اندازه حسابرس، حسن شهرت حسابرس - نام تجاری - است. در نتیجه حسن شهرت حسابرس، اعتبار اطلاعات صورتهای مالی افزایش یافته و لذا کیفیت حسابرسی بالاتر خواهد بود [25] و [26] از شاخصهای کاربردی دیگر برای کیفیت حسابرسی، میتوان به نوع گزارش حسابرسی اشاره نمود. دیآنجلو کیفیت حسابرسی را به صورت احتمال کشف و گزارش انحرافات با اهمیت در صورتهای مالی تعریف میکند. این تعریف دو عامل را در کیفیت حسابرسی دخیل میداند.کیفیت حسابرسی تابعی از توانایی کشف بااهمیت است که به صورت توانایی و صلاحیت حسابرس مطرح میگردد و تمایل حسابرس به گزارش این انحرافات که به استقلال حسابرس مربوط مرتیط میباشد . [22] محققانی چون [28] [27] از انتشار گزارش غیر مقبول به عنوان شاخصی برای کیفیت حسابرسی یا استقلال حسابرس استفاده کردهاند.
1؛ - 2 اندازهی موسسهی حسابرسی
از دیدگاه حسابرسان، اندازهی مؤسسهی حسابرسی یکی از ویژگیهایی است که بر کیفیت حسابرسی اثر دارد. [22] معتقد است که مؤسسات حسابرسی بزرگتر، خدمات حسابرسی با کیفیت بالاتر ارایه میکنند، زیرا علاقهمند هستند که شهرت بهتری در بازار کار به دست آورند و به دلیل اینکه تعداد مشتریان آنان زیاد است، نگران از دست دادن مشتریان خود نیستند. تصور بر این است که چنین مؤسساتی به دلیل دسترسی به منابع و امکانات بیشتر برای آموزش حسابرسان خود و انجام آزمونهای مختلف، خدمات حسابرسی را با کیفیت بالاتری ارایه میکنند.[7] بیان می کنند که بین مالکیت خارجی و هیئت مدیره و اندازه موسسه حسابرسی به انتصاب یک حسابرس به طور مثبت رابطه وجود دارد، در حالی که با مالکیت دولتی، استقلال هیئت مدیره و دوگانگی مدیر عامل، یک همبستگی منفی نشان می دهد.
2؛ - 2 تخصص حسابرس در صنعت
تحقیقات اخیر بیانگر این است که بین نوع صنعت مورد تخصص حسابرس و کیفیت گزارش حسابرسی رابطه مثبتی وجود دارد. به بیان دیگر، حسابرسانی که در صنعت مورد نظر تخصص دارند به دلیل داشتن توانایی بیشتر در شناسایی و برخورد با مشکلات ویژه آن صنعت میتوانند حسابرسی را با کیفیت بالاتری انجام دهند. افزون بر این، هر قدر مؤسسهی حسابرسی تجربه
