بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف تعیین میزان رابطه دینداری با بهزیستی روانشناختی در سالمندان شهرستان بهبهان در سال 1392 انجام شده که جامعه آماری آن 10387 نفر، نمونه مورد بررسی 220 نفر و به شیوه گلوله برفی انتخاب شد و روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی استفاده شد. برای جمعآوری دادهها از پرسشنامههای بهزیستی روانشناختی ریف، دینداری کلاک و استارک استفاده شد. یافتههای تحقیق نشان داد که؛ بین دینداری با بهزیستی روانشناختی سالمندان رابطه مثبت معنیداری وجود دارد. بین مؤلفههای اعتقادی، مناسکی، تجربی و پیامدی با بهزیستی روانشناختی سالمندان رابطه مثبت معنیداری وجود دارد. همچنین تحلیل رگرسیون چند متغیری به شیوه گام بهگام نشان داد که دینداری، بهزیستی روانشناختی را پیشبینی میکند. تحلیل رگرسیون چند متغیری به شیوه گامبهگام در مورد مؤلفههای دینداری نشان داد که مؤلفه اعتقادی، مناسکی، تجربی و پیامدی، بهزیستی روان شناختی را پیش بینی میکنند.
مقدمه
امروزه سالمندی1 یک بیماری محسوب نمی شود بلکه به عنوان گذر از مرحله ای به مرحله جدیدی از زندگی تلقی می گردد. پیری واقعیتی اجتناب ناپذیر است. با پذیرش این دیدگاه که پیریزمانِ پختگی و کمال آدمی است نه زمان تسلیم شدن، سالمندی معنای زیبایی به خود خواهد گرفت. پیامد جوامعی که شرایط زندگی و مراقبت های بهداشتی و درمانی بهبود و طول عمر و امید به زندگی افزایش می یابند، پدیده سالمندی است. پدیده افزایش جمعیت سالمندان یکی از مهم ترین چالشهای اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی قرن بیست و یکم به شمار می رود - سارویماکی و استنبوک هالت2، . - 2013 یکی از مفاهیم مهم در بافت کیفیت زندگی و رویکرد روانشناسی مثبت، مفهوم بهزیستی روانشناختی3 می باشد.
برای اولین بار در سال 1980 داینر4 اصطلاح بهزیستی روانشناختی و ساختارهای مرتبط با آن را به صورت روشمند در حوزه روانشناسی بررسی کرد و آن را جایگزین و مترادف شادمانی قرار داد. داینر مطابق با دیدگاه سیکزنت میهالی5 ، در تعریف بهزیستی به تئوری فعالیت اشاره دارد و آن را همانند کارکردی از شخصیت و نگرشهای کلی نسبت به محیط و شرایط میداند. بهزیستی روانشناختی دارای دو جزء شناختی و عاطفی است.
بعد شناختی بهزیستی، یعنی ارزیابی شناختی افراد از میزان رضایت از زندگی و بعد عاطفی یعنی برخورداری از حداکثر عاطفه مثبت و حداقل عاطفه منفی. مؤلفههای شناختی و عاطفی بهزیستی، به همدیگر وابسته و میزان این همبستگی از 0/8 تا 1 در نوسان است - اید و لارسون6، . - 2011 در همین رابطه نتایج پژوهش مداحی، صمدزاده و کیخای فرزانه - 1390 - نشان داد که همبستگی بین جهت گیری مذهبی و بهزیستی روانشناختی از نظر آماری معنی دار است.
ضمن این که بدری و ضرابی یام - 1389 - در تحقیقی نشان دادند که؛ جهت گیری مذهبی تبیین کننده احساس سلامت ذهنی دانشجویان است. دین و دینداری7 از مهمترین مفاهیم تاریخ بشری است که در تمام جوامع و در همه مراحل تاریخی زندگی بشری نقش مهم و موثری ایفا نموده است. تجربه تاریخی زندگی بشر، به خصوص در دوران مدرن حیات انسان به خوبی نشان داده است که دین جزیی جدا نشدنی از وجود نسل بشر بوده است.
از اینرو، در تمامی نقاط جهان و در تمامی طول تاریخ بشر همواره سخن از دین بوده است. حتی در جهان معاصر، که هجمه به دین و پیروان ادیان، به ویژه ادیان توحیدی فراوان گشته است نیز دین شناسی و مطالعه در مورد آن همچنان محوریت خود را حفظ کرده است - کاظمی و فرجی، . - 1388 نتایج تحقیق رحیمی - - 1389 حاکی از این است که؛ همبستگی مثبت و معنی داری بین بهزیستی روانشناختی و دو عامل جهت گیری مذهبی و حمایت اجتماعی وجود دارد. همچنین پارسایی - 1390 - در تحقیقی نشان داد که؛ بین اعتقادات مذهبی با بهزیستی روانشناختی و سبکهای مقابله مسأله دار و هیجان مدار رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. در این تحقیق بین اعتقادات مذهبی و سبک مقابله غیرمؤثر رابطه معنی داری یافت نشد. بر همین اساس تحقیق حاضر در پی بررسی رابطه دینداری با بهزیستی روانشناختی در سالمندان بود.
روش پژوهش
روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه سالمندان شهرستان بهبهان می باشد. مرکز آمار ایران در سال 1390جمعیت افراد بالای 65 سال را 5/78 درصد کل جمعیت گزارش کرده است. با توجه به اینکه جمعیت شهرستان بهبهان در همین سال 179703 نفر گزارش شده است، جمعیت سالمندان این شهرستان 10387 نفر برآورد می شود. بر این اساس حجم نمونه پژوهش 220 نفر بود. که بصورت هدفمند - گلوله برفی - انتخاب شدند.
ابزارهای پژوهش
در این پژوهش به منظور اندازه گیری متغیرهای مورد نظر از مقیاس بهزیستی روانشناختی ریف - 1989 - 1 و مقیاس دینداری کلاک و استارک1965 - 2؛ به نقل از آهنکوب نژاد، - 1388 استفاده شده است. پرسشنامه بهزیستی روانشناختی: در پژوهش حاضر برای سنجش بهزیستی روانشناختی، از مقیاس بهزیستی روانشناختی ریف - 1989 - استفاده می شود. این مقیاس از 54 سؤال در طیف 6 درجه ای لیکرت کاملاً - مخالف تاکاملاً موافق - ساخته شده است. حداقل و حداکثر نمره آزمودنی در مقیاس بهزیستی روانشناختی به ترتیب 84 و 324 خواهد بود .
نمرات بالاتر نشان دهنده بهزیستی روانشناختی بالاتر در هر یک از خرده مقیاس است. ضریب پایایی این ابزار با استفاده از روش آلفای کرونباخ به وسیله ریف و کیس بین 0/83 تا 0/91 گزارش شده است همچنین پایایی این مقیاس با استفاده از روش آلفای کرونباخ توسط خدابخش و کیانی 0/85 - 1392 - به دست آمده است. زنجانی طبسی - 1383 - برای بررسی روایی محتوایی این پرسشنامه خرده مقیاس های آن را با هم همبسته نمود که ضرایب همبستگی به دست آمده بین خرده مقیاس های آن نشان دهنده روایینسبتاً مطلوب این پرسشنامه می باشد. همه ی ضرایب همبستگی به دست آمده بین مقیاس های فرعی پرسشنامه بهزیستی روانشناختی در سطح p<0/01 معنی دار هستند. این نتایج نشان می دهند که پرسشنامه بهزیستی روانشناختی از روایی محتوایی لازم برخوردار است. در این تحقیق ضریب پایایی ابزار با استفاده از روش آلفای کرونباخ 0/80 محاسبه شده است.
پرسشنامه دینداری: در پژوهش حاضر برای سنجش دینداری از مقیاس دینداری کلاک و استارک - 1965 - استفاده میشود. این مقیاس دارای 26 سؤال و در طیف 5درجه ای لیکرت - کاملاً مخالف، مخالف، بینابین، موافق و کاملاً موافق - ساخته شده است. سراج زاده - 1374 - با استفاده از روش آلفای کرونباخ، ضریب پایایی بُعد اعتقادی را /81،0بُعد تجربی /75،0بُعد پیامدی 0/72و بُعد مناسکی را 0/83 محاسبه کرده است. وی همچنین ضریب آلفای کرونباخ کلی پرسشنامه را 0/83 محاسبه کرده است. در این تحقیق ضریب پایایی کلی ابزار با استفاده از روش آلفای کرونباخ 0/77 همچنین ضریب پایایی بُعد اعتقادی /80،0بُعد تجربی /91،0بُعد پیامدی 0/78و بُعد مناسکی 0/88 محاسبه شده است.
