بخشی از مقاله
چکیده :
رفتارشهروندی سازمانی ، به عنوان رفتاری که از محیط روانی و اجتماعی در انجام وظایف روی می دهد، تعریف می شود. در رویکرد سیستمی، بین سلامت ، موقعیت های اجتماعی و بروز رفتارهای گوناگون ارتباط دیده می شود. مدیران هرسازمانی در تلاش هستند که تا با ادراک نیروی انسانی وپیش بینی واکنش های ایشان، ضمن نفوذ بر رفتار اعضاء ازاین قابلیت برای نیل به اهداف سازمان استفاده نمایند. در این میان مطالعه دقیق و جامع رفتارشهروندی سازمانی،در گرو شناخت سلامت عمومی افراد است و از متغیرهای مهم و همبسته با رفتارشهروندی سازمانی محسوب می گردد.
اهداف تحقیق : هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه سلامت عمومی با رفتارشهروندی سازمانی در زنان شاغل شهرستان اندیمشک بود.
روش تحقیق : پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش را کلیه زنان شاغل شهراندیمشک در سال - 1395 - تشکیل می دادند که از این میان - 150 - نفر زن شاغل به عنوان نمونه آماری و به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات، از پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ - فرم28سئوالی - و پرسشنامه رفتارشهروندی سازمانی اورگان و کانوسکی استفاده شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده بوسیله نرم افزار آماری spss - نسخه - 21 صورت گرفت وشامل ضریب همبستگی چندگانه، رگرسیون چند متغیره و ضریب همبستگی پیرسون بود.
یافته های تحقیق : تحلیل داده های پژوهش نشان داد که بین سلامت عمومی با رفتارشهروندی سازمانی زنان رابطه معنی داری وجود دارد. بین مولفه های سلامت عمومی - عملکرد اجتماعی، عملکرد جسمانی،اضطراب و افسردگی - و رفتارشهروندی سازمانی زنان شاغل رابطه چندگانه معنی داری وجود دارد. تحلیل رگرسیون گام به گام نیز نشان داد که مولفه عملکرد اجتماعی سلامت عمومی، بهترین پیش بین رفتارشهروندی سازمانی زنان شاغل است.
همچنین، بین مولفه عملکرد اجتماعی سلامت عمومی با رفتارشهروندی سازمانی زنان رابطه معنی داری وجود دارد. بین مولفه عملکرد جسمانی سلامت عمومی با رفتارشهروندی سازمانی زنان رابطه معنی داری وجود دارد. بین مولفه اضطراب و بیخوابی سلامت عمومی با رفتارشهروندی سازمانی زنان رابطه معنی داری وجود دارد. بین مولفه افسردگی سلامت عمومی با رفتارشهروندی سازمانی زنان رابطه معنی داری وجود دارد.
نتیجه گیری : سلامت عمومی و مولفه های آن، می توانند رفتارشهروندی سازمانی زنان شاغل را تبیین نماید. نتایج بدست آمده، اهمیت و نقش سلامت عمومی کارکنان و پرداختن به آن را در محیط های سازمانی به منظور بروز رفتارشهروندی سازمانی مطلوب ، نشان می دهد.
مقدمه :
بررسی رفتار1 فردی در محیط کار توجه محققان را در یک دهه گذشته تا حد زیادی به خود مطعوف داشته است - مقیمی. - 21 :1384 رفتارهای متفاوتی از افراد در سازمان مشاهده می شود، از نگاه سازمانی، برخی مطلوب و برخی نامطلوب انگاشته میشوند. مدیران سازمانها در تلاشاند تا با ادراک نیروی انسانی و پیشبینی واکنشهای ایشان، ضمن نفوذ بر رفتار اعضاء از این قابلیت برای نیل به اهداف سازمان استفاده نمایند - رحمانی، یزدانی، قلیزاده . - 2: 1388
برخی از این رفتارهای نامطلوب، رفتارهایی هستند که هدف آنها صدمه زدن به اعضای سازمان و یا سازمان است. این اعمال مضر شامل اجتناب ازکار، انجام کارها به صورت ناقص، پرخاشگری فیزیکی، مخالفتهای شفاهی، خرابکاری و دزدی هستند .شناسایی این رفتارها کمک بسیاری به مدیران در برطرف نمودن موانع پیش روی بهبود عملکرد مینماید - شائمی، محمودی. - 7-6 : 1388 از طرف دیگر، رفتارهای مطلوب رفتارهایی از قبیل وجدان کاری، حس نوع دوستی، جوانمردی و گذشت و وقت شناسی هستند که باعث بهبود اثربخشی، کارایی و بهره وری کلی سازمان میشود - داناییفرد، ابراهیمی بلوطبازه - 2 :1388 در ابتدا اورگان - 1988 - 1 رفتار شهروندی سازمانی2 را به عنوان رفتاری که به طور رسمی پاداشی برای آن به وسیله سازمان در نظر گرفته نشده است تعریف کرد اما در عین حال در صدد جلب کمک و همکاری در جهت اثربخشی سازمانی است.
مدتی بعد اورگان - 1997 - تعریف رفتار شهروندی سازمانی را به عنوان رفتاری وسعت داد که از محیط روانی و اجتماعی که در انجام وظایف روی میدهد حمایت میکند - گنجی نیا و همکاران، . - 95 :1389 رفتارشهروندیسازمانی به عنوان وضعیت مطلوب دیده میشود، چون که چنین رفتاری از یک طرف منابع موجود و در دسترس را افزایش میدهد و از طرف دیگر نیاز به مکانیزمهای کنترل رسمی و پرهزینه را میکاهد - ابیلی، شاطری، یوزباشی، فرجی ده سرخی - 4 :1388 بر طبق نظراورگان - 1988 - ، رفتار شهروندی سازمانی به یک مجموعه رفتارهای جهانی به نمایش گذاشته شده از سوی کارکنان اطلاق میشود که حمایتی و اختیاری بوده و فراتر از نیازهای نرمال و طبیعی شغلی پیش میرود .
کلمه اختیاری بر طبق نظر اورگان - 1988 - به این معنی است که این رفتار، یک نیاز برای توصیف رسمی شغل نمیباشد. رفتار شهروندی سازمانی یک موضوع انتخابی فردی است و قصور در نشان دادن چنین رفتاری به طور کلی دلیلی برای جریمه در نظر نمیگیرد. چیزی که مهم است آن است که این مثالها به توصیف رفتارهایی میپردازند که برای سازمان مفید هستند و هنوز آنها رفتارهایی هستند که به عنوان بخشی از عناصر اصلی شغل در نظر گرفته نمیشوند. - گنجی نیا و همکاران، . - 106 : 1389
بولینو و تورنلی - 2003 - 3 اعتقاد دارند که رفتارهای شهروندی به طور کلی دارای دو حالت عمومی هستند: آنها به طور مستقیم قابل تقویت نیستند ؛ به عنوان نمونه ، آنها از جنبه فنی نیستند که به عنوان بخشی از شغل افراد باشند و هم چنین آنها ناشی از تلاشهای ویژه و فوق العاده هستند که سازمانها برای دستیابی به موفقیت، از کارکنانشان انتظار دارند - گنجی نیا و همکاران، . - 106 : 1389شهروند خوب سازمانی یک تفکر و ایده است و مشتمل بر رفتارهای متنوع کارکنان نظیر، پذیرش و بعهده گرفتن وظایف و مسئولیتهای اضافی، پیروی از مقررات و رویه های سازمان، حفظ و توسعه نگرش مثبت، شکیبایی و تحمل نارضایتی و مشکلات در سرکار میباشد.
بر پایه و اساس تئوریها و نظریه های سازمانی مسلماً رفتار شهروندی سازمانی به رقابت و عملکرد سازمان کمک میکند، به علاوه رغبت و تمایل به رفتار شهروندی به علت رقابت های روز افزون جهانی، اهمیت نوآوری، انعطاف پذیری، بهره وری و پاسخگویی به شرایط بیرونی پیوسته در حال افزایش است - . - zareei and etl, 2006 :3 از طرفی، یکی از عرصه های تحول زندگی اجتماعی در عصرجدید، تغییرات و تحولات درزندگی زنان است.
این تغییرات و تحولات خود دامنه وسیعی را از تغییر باورها و انگاره های اجتماعی درباره زنان تا تغییر تقش های فردی، خانوداگی و اجتماعی دربرمی گیرد. اشتغال زنان اما در میان این تحولات، اهمیت و نقش ویژه ای دارد. یکی از وجوه اهمیت موضوع اشتغال زنان، تاثیرات عینی و مشهود آن در عرصه اجتماعی ازیک سوی و عرصه های فردی از سوی دیگر است.این ویژگی مهم موجب شده است اشتغال زنان به مقوله ای تبدیل گردد که ابعاد اقتصادی، فرهنگی ، اجتماعی و حتی سیاسی دارد و از ضرورت های جامعه مدرن محسوب می شود - زعفرانچی، . - 19 :1388 درواقع شغل و کاربخش عمده ای از زندگی اجتماعی را تشکیل می دهند.
شغل از طریق فراهم آوردن زمینه مشارکت کارکنان در گروه های کاری، در برآورده نمودن نیازهای اجتماعی انسان ایفا می کند. سلامت شرط ضروری برای ایفای نقش های اجتماعی است و انسان ها در صورتی می توانند فعالیت داشته باشند که از سلامت برخوردار باشند. منظور از سلامت روان درجه ای از تعادل است که فرد در مواجهه با مشکلات اجتماعی و سازگاری اجتماعی با محیط پیرامون خود ، بین رفتارهای خویش برقرار می کند و رفتارمنطقی نشان می دهد و شامل ناسازگاری جسمی، اضطراب و بیخوابی، سوء عملکرد اجتماعی و افسردگی شدید است.
گرچه مطالعه سلامت روانی و عوامل مرتبط با آن برای همه افراد ، گروه ها، سازمان ها و جوامع از اهمیت بالایی برخوردار است با این حال توجه به این میئله در برخی محیط ها و موقعیت ها ضروری تر به نظر می رسد - قدم پور، . - 96 :1394 پرداختن به جنبه های مختلف اشتغال زنان و مطالعه متغیرهای سازمانی مختلف از جمله رفتارشهروندی سازمانی و عوامل مرتبط باآن در این جامعه آماری می تواند در کنار برنامه ریزی های کوتاه و بلندمدت اشتغال آنان به محققان و برنامه ریزان حیطه های مختلف از جمله مدیریت و روانشناسی یاری فراوانی رساند.
ادبیات تحقیق:
مفهوم رفتار شهروندی سازمانی اولین بار توسط ارگان و همکاران وی در سال - 1983 - مطرح گردید. تحقیقات اولیه ای که در زمینه رفتار شهروندی سازمانی انجام گرفت بیشتر برای شناسایی مسئولیتها و یا رفتارهایی بود که کارکنان در سازمان داشتند، اما اغلب آنها نادیده گرفته می شد. این رفتارها با وجود این که در ارزیابیهای سنتی عملکرد شغلی به طور ناقص اندازه گیری میشدند و یا حتی گاهی اوقات مورد غفلت قرار میگرفتند، اما در بهبود اثربخشی سازمانی مؤثر بودند . - Bienstock et al., - 2003:360 - رفتار شهروندی سازمانی رفتاریست که به وسیله شکل دادن به محیط اجتماعی و روانشناختی به عملکرد سازمانی کمک می نماید .
عملکرد سازمانی شامل وظایفی می شود که در فهرست شرح وظایف کارمند آمده است ، در حالی که رفتار شهروندی سازمانی در بر گیرنده رفتارهایی مثل داوطلب شدن برای انجام کارهایی که جزء وظایف فرد نیست ، کمک به سایر کارکنان در انجام وظایفشان و تعریف و تمجید از سازمان در مقابل افراد برون سازمانی می شود . لذا کارکنان معتقدند که آزادی عمل بیشتری در بروز رفتار شهروندی سازمانی ، در مقایسه با عملکرد شغلی دارند.
