بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این تحقیق تعیین رابطه تعهد سازمانی و توانمندی با رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان اموزش و پرورش شهرستان مرودشت می باشد.تحقیق حاضر از نوع تحقیق توصیفی از نوع همبستگی می باشد. که در این پژوهش رابطه متغیرهای توانمندسازی، تعهد سازمانی و رفتار شهروندی مورد مطالعه قرار گرفته است.جامعه آماری این تحقیق شامل تمامی کارکنان اموزش و پرورش شهرستان مرودشت می باشد. که در سال - 1389 - افراد مشغول به کار - 140 - نفر می باشد. جهت نمونه گیری از بین افراد جامعه؛ با توجه به جدول مورگان، تعداد 104 نفر به روش نمونهگیری طبقه ای انتخاب می شوند.ابزار اندازه گیری در این پزوهش پرسشنامه شامل سه پرسشنامه
الف - رفتارشهروندی سازمانی ب - تعهد سازمانی ج - توانمندی کارکنان می باشد.
برای اندازه گیری و تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده میشود که درسطح آمار استنباطی از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده میشود.که پس از تجزیه و تحلیل داده ها نتایج نشان داد که بین تعهد سازمانی و توانمند سازی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان اموزش و پرورش شهرستان مرودشت رابطه معناداری وجود دارد.همچنین متغیر تعهد سازمانی و توانمند سازی پیش بینی کننده متغیر رفتار شهروندی سازمانی می باشد.
کلید واژه ها : رفتار شهروندی سازمانی ،تعهد سازمانی ، توانمندی کارکنان
مقدمه
چالش های محی طی ع صر حا ضر از ن ظر پی شرفت سر یع ف ناوری، ا فزایش انت ظارات مشتریان، ضرورت انعطاف پذیری سازمان ها را به جستجوی راهی برای تداوم بقای خودوادار کرده ا ست. در ا ین م یان توانمند سازی به عنوان عامل نجات بخش و ابزاریشناخته شده ظ هور کرده ا ست و به ی کی از داغ ترین مبا حث روز م بدل گشته که میتواند موفقیت سازمان را تضمین کند - جلیلی،. - 1389از نظر هال - 2007 - تغییرات محی کار، سازمان ها را مجبور کرده که برای بقای خود در دنیای متلاطم امروز در سیستم مدیریت خود بازنگری کنند و »تواناسازی کارکنان« موضوع اصلی مربوط به عملکردهای رهبری و مدیریت شده و برای سازمان ها این امکان را فراهم ساخته که رقابتی تر شوند. بنابراین موضوع توانمندسازی از مدت ها ق بل به ع نوان بخ شی از ز بان تو سعه سازمانی و مدیریت مصطلح گردید.
ا ما این که آیا در تمام سازمان ها به یک مفهوم واحد به کار می رود و زبان مشترکی در این خصوص وجود دارد، مشکلی است که گریبان گیر بسیاری از سازمان های ایرانی شده است و غالب سازمان ها در امر توسعه و استفاده از مهمترین منبع یعنی نیروی فکری کارکنان، ضعیف عمل می کنند و افراد اغلب به خاطر از دست ندادن شغل مجبور شده اند که نیروی فکر خود را هنگام ورود به کار، تحویل دهند و هنگام مراجعت به منزل مجدداً تحویل بگیرند - اردستانی،. - 1387مفهوم رفتار شهروندی1 سازمانی اولین بار توس بیتمن و ارگان 2 در اوایل دهه 1980 میلادی به دنیای علم ارائه شد. تحقیقات اولیه ای که در زمینه رفتار شهروندی سازمانی ان جام گر فت بی شتر برای شنا سایی م سئولیتها و یا رفتار هایی بود که کارکنان در سازمان داشتند، اما اغلب نادیده گرفته می شد.
این رفتارها با وجود اینکه در ارزیابیهای سنتی عملکرد شغلی به طور ناقص اندازهگیری میشدند و یا حتی گاهی اوقات مورد غفلت میگرفتند، اما در بهبود اثر بخشی سازمانی موثر بودند - بینستوک3، . - 2003این اعمال - رفتار شهروندی سازمانی - که در محل کار اتفاق می افتند را این گو نه تعر یف می کنند: »مجمو عه ای از رفتار های داوطلبا نه و اخت یاری که بخ شی از
و ظایف ر سمی فرد نی ستند، ا ما با ا ین و جود تو س وی ان جام و با عث به بود موثروظایف و نقشهای سازمان میشوند.« با توجه به این تعریف از انسان به عنوان شهروند سازمانی انتظار می رود پیش از الزامات نقش خود و فراتر از وظایف رسمی،در خدمت اهداف سازمان فعالیت کند. به عبارت دیگر ساختار رفتار شهروندی سازمانی به دنبال شناسایی، اداره و ارزیابی رفتارهای فرانقش کارکنانی است که در سازمان فعال یت می کن ند و در ا ثر ا ین رفتار های آ نان اثربخ شی سازمانی به بود می یابد - کنیلا،. - 1383
متغیر دیگری که در رفتار سازمانی اهمیت ویژه ای دارد و به طور مستمر مورد توجه دانشمندان و محققان قرار گرفته است، »تعهد سازمانی1«می باشد. لذا در دهه گذ شته جای گاه مه می در تحقی قات رف تار سازمانی به خود اخت صاص داده ا ست و آن عبارتست از حالتی که فرد سازمان را معرف خود میداند و آرزو میکند که در عضویت آن سازمان بما ند. واژه تع هد سازمانی همچ نان که وا یت2 تعر یف کرده ا ست، م عین کننده سه عرصه مهم از احساس یا رفتار مربوط به فردی است که در سازمان مشغول به کار است. این سه عرصه مهم رفتاری عبارتند از: اعتقاد به سازمان و پذیرش اهداف و ارزشهایش، تمایل به عضویت در سازمان و تمایل به انجام سعی و تلاش برای سازمان ورای آنچه که در قراردادش با سازمان درج گردیده است - کنیلا،. - 1383لذا موارد فوق پژوه شگر را بر آن دا شت تا در ج هت تحل یل م سائل و ارا ئه راهکارهای مناسب، جهت ارتقای فعالیت های مربوط این تحقیق را انجام دهد. همچنین مح قق پی پا سخ به ا ین سئوال ا ست که آ یا بین توانم ندی و تع هد سازمانی و رف تار شهروندی سازمانی رابطه وجود دارد.
فرضیه ها
فرضیه اول: بین تعهد سازمانی و توانمند سازی با رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان اموزش و پرورش شهرستان مرودشت رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه دوم: بین تعهد سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان اموزش و پرورش شهرستان مرودشت رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه سوم: بین توانمند سازی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان اموزش و پرورش شهرستان مرودشت رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه چهارم: تعهد سازمانی می تواند رفتار شهروندی سازمانی را پیش بینی نمایند.
روش شناسی تحقیق
تحقیق حاضر از نوع تحقیق توصیفی از نوع همبستگی می باشد. که در این پژوهش رابطه متغیرهای توانمندسازی، تعهد سازمانی و رفتار شهروندی مورد مطالعه قرار گرفته است.جامعه آماری این تحقیق شامل تمامی کارکنان اموزش و پرورش شهرستان مرودشت می باشد. که در سال - 1389 - افراد مشغول به کار - 104 - نفر می باشد. جهت نمونه گیری از بین افراد جامعه؛ با توجه به جدول مورگان، تعداد 104 نفر به روش نمونهگیری طبقه ای انتخاب شدند.
ابزار اندازه گیری
ا بزار ا ندازه گ یری در ا ین پزوهش پرس شنامه شامل سه پرس شنامه ا لف - رف تار شهروندی سازمانی ب - تعهد سازمانی ج - توانمندی کارکنان می باشد.
الف - پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی
این پرسش نامه که برای سنجش رفتار مدنی کارکنان مورد استفاده قرار گرفتهاست ، توس پودساکف ، مکنزی ، مورمن و نییر در سال - - 1999ساخته شده است و برایاولین بار توس شُکر کن و نعامی - - 1380 ترجمه و مورد استفاده قرار گرفت . این پرسش نامه حاوی - - 58 ماده میباشد و توس کارکنان تکمیل می گردد . در مقابل هرماده 5 گزینه کاملاً موافقم ، موافقم ، نظری ندارم ، مخالفم و کاملاً مخالفم وجوددارد و مدیران در هر جمله یکی از گزینه ها را انتخاب میکنند . این پرسش نامه10حیطه مربوط به رفتار مدنی را می سنجد که تعداد و ماده های هر حیطه عبارت اند از : وظیفه شناسی - 5 ماده - ، ادب و مهربانی - 5 ماده - ، نوع دوستی 3 - ماده - مردانگی - 6 ماده - که همهی ماده های این حیطه به طور معکوس نوشته شدهاند - وفضیلت - 5 ماده - . وفاداری 7 - ماده که 4 ماده به صورت معکوس نمره گذاری شده است - ، پیروی از مقررات - 10 ماده که 3 ماده به صورت معکوس نمره گذاری شده است - مشارکت اجتماعی 5 - ماده که 2 ماده به صورت معکوس نمره گذاری شده است - ،مشارکت حمایتی 7 - ماده که 1 ماده به صورت معکوس نمره گذاری شده است - و مشارکتکنشی 5 - ماده که 4 ماده به صورت معکوس نمره گذاری شده است - . پودساکف ، مکنزی، مورمن و نییر - 1990 - ضرایب پایایی حیطههای مختلف را به روش آلفای کرونباخ بهدست آوردند. که برای : وفاداری 0/84 پیروی0/88 مشارکت اجتماعی 0/68مشارکتحمایتی0/86 مشارکت کنشی0/75 وفاداری 0/84 ،پیروی از مقررات 0/88 ، مشارکتاجتماعی 0/68 ، مشارکت حمایتی 0/86 و مشارکت کنشی75 0/ - مرادی، . - 1386
ب - پرسشنامه تعهد سازمانی - ماودی، استیرس -
برای سنجش تعهد سازمانی از پرسشنامه 24 سؤالی مرکب از سه نوع تعهد به شرح: تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد هنجاری - مطابق فرم سنجش ضمیمه - استفاده شده است. در این پرسشنامه به ترتیب هشت سؤال، یعنی یک تا هشت مربوط به سنجش تعهد عاطفی و هشت سؤال، یعنی سؤالات نه تا شانزده مربوط به سنجش تعهد مستمر و هشت سؤال، یعنی سؤالات هفده تا بیست و چهار مربوط به سنجش تعهد هنجاری است.این پرسشنامه توس مایر و آلن - 1984 - و آلن و مایر - 1990 - ساخته شده است وامتیازبندی سؤال ها بر اساس معیار هفت درجه ای - کاملاً مخالف، بسیار مخالف، مخالف، موافق، بسیار موافق و کاملاً موافق - انجام می پذیرد. کاملاً مخالف امتیاز یک، بسیار مخالف امتیاز دو و به همین ترتیب تا کاملاً موافق که امتیاز هفت می گیرد.
ج - پرسشنامه توانمندی
پرسشنامه توانمندسازی بر پایه مبانی نظری توس امیر اردستانی - - 1387 تهیه شده است، این پرسشنامه با 30 سؤال از طریق طیف 5 گزینه ای لیکرت - خیلی کم، کم،تا حدی، زیاد، خیلی زیاد - میزان اهمیت متغیرهای 4 گانه تعریف شده در مبانی نظری را از دیدگاه اساتید و صاحبنظران علم مدیریت با در نظر گرفتن شرای محیطیو فرهنگ سازمانی مورد بررسی قرار داده است. بخش اول سؤالات پرسشنامه جهت تعیین مشخصات فردی پاسخگویان گنجانیده شد که در آن پاسخگویان اطلاعات مربوط به پست، میزان تحصیلات، جنسیت و میزان سابقه کار خود را ارائه نمودند. در بخش دوم سؤالات تلاش شد که گویه ها برگردان مفاهیم عینی و مشخص در تنظیم گویه های مدنظر قرار گیرد.
روایی و پایایی
بهمنظور سنجش روایی بخشهای مختلف پرسشنامه، پس از تهیه پرسشنامه های تعهد سازمانی و توانمندی کارکنان این پرسشنامه ها جهت انجام روایی صوری و
ظاهری و یا محتوی به تایید نظر استادان راهنما و مشاور و دانشجویان کارشناسی ارشد و استادان بخش مدیریت آموزشی دانشگاه رسید و صاحب نظران ابزار پژوهش رابر اساس اهداف مورد نظر ارزیابی نمودند. جهت سنجش پایایی کلیه ابزار پژوهش از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید، نتایج حاصله توس اردستانی 1387 جهت پرسشنامه توانمندی کارکنان 0/88 وتعهد سازمانی 0/95 گزارش شده است.
روایی و پایایی توسط محقق
اعتبار آزمون.، برای بدست آوردن اعتبار مقیاس آزمون از اعتبار محتوا استفاده شد. در سنجش اعتبار محتوا، آزمون تکثیر و به 10نفر از متخصصان تعلیم و تربیت دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت و سازمان آموزش و پرورش داده شد و نظرات جمع آوری گردید. در اکثر سؤال ها توافق لازم وجود داشت. برای اندازه گیری پایایی از ضریب آلفای کرونباخ برای سه پرسشنامه استفاده گردید که نتایج آلفای کرونباخ پرسشنامه ها در جداول زیر گزارش شده است .
