بخشی از مقاله
-1 مقدمه
در اقتصاد ایران درآمدهای نفتی به عنوان یکی از مهمترین عوامل موثر بر رفتار عاملین اقتصادی شناخته شده است. حتی از نظر صاحبنظران اقتصادی، اقتصاد ایران اقتصادی تک محصولی متکی به درآمدهای نفتی است و این وابستگی شدید باعث شده تا در شرایط نوسان درآمدهای نفتی ضربات جبران ناپذیری بر پیکره اقتصاد کشور وارد شود.
این مسئله با توجه به دخالت ناچیز کشورهای عضو اپک در تعیین قیمت نفت و برونزا بودن آن در اقتصاد کشور از اهمیت بیشتری برخوردار است. مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی در کشور ما دارای اهمیت ویژه ای است بطوریکه بر اساس آمار و ارقام موجود درصد بالایی از درآمدهای مالیاتی از اشخاص حقوقی وصول نمی شود. از جمله اشخاص حقوقی, شرکتهای پذیرفته شده دربورس است که نقش پویایی در جهت تحرکات اقتصادی و اجتماعی و ایجاد اشتغال و تأمین مواد اولیه در جامعه ایفاء می نماید به طوری که هر گونه تغییر یا اصلاح غیر منطقی میتواند نقش مخربی را به دنبال داشته باشد.
بررسی و مطالعه در مورد هزینه ها و نحوه رسیدگی به آنها و نیز معافیتهای مقرر در قوانین و مقررات مالیاتی می تواند در جهت ایفای نقش مالیات بعنوان محور اصلاحات مالیاتی به خدمت گرفته شود. تعیین درآمد مشمول مالیات شرکتها برای محاسبه مالیات غالبا مشکل است برای اصلاح قوانین مالیاتی درکشورما تدابیری اندیشیده شود که تشخیص مالیات به سوی خودتشخیصی - تشخیص مالیات توسط مودی - سوق داده شود. متاسفانه عواملی برسرراه وجوددارند که باید رفع شود. مهمترین وبزرگ ترین این عوامل اختلاف بین مالیات ابرازی ومالیات قطعی می باشد. به همین جهت بایددلایل وموارد این اختلاف مشخص گردد. بدین جهت دراین پژوهش سعی برآن است تا تاثیرویژگی های غیرمالی شرکتی - سازوکارهای حاکمیت شرکتی - بر اختلاف بین مالیات ابرازی وقطعی مشخص گردد.
-2 چارچوب نظری بین متغیرهای تحقیق:
با پیشرفت صنعتی شدن و گسترش تجارت بنگاههای اقتصادی در چارچوب قانونی شرکت ها ایجادشدند و به فعالیت پرداختند. در بسیاری از نظامهای اقتصادی، دولتها مالیات خاصی بنام مالیات بر شرکتهابرقرار کردند. مالیات بر شرکتها بطور عمده مالیات برسود است. در کشورایران نیز مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی از جمله شرکتها به استناد ماده 105 ق.م.م اخذ می گردد و بخش قابل توجهی از درآمدهای مالیاتی را تشکیل می دهد .
از آنجایی که اشخاص حقوقی در قیاس با اشخاص حقیقی، دفاتر و اسناد معتبری برای تهیه صورت های مالی نگه داری می کنند، توجه به شیوه های محاسبه و تعیین و وصول مالیات آنان ضروری است، اما ممکن است به دلایلی بین مالیات ابرازی و مالیات قطعی اشخاص حقوقی تفاوتی به وجود بیاید که این تفاوت ضمن نارضایتی این اشخاص باعث تعویق و طولانی شدن زمان اخذ مالیات شده و وقت سازمان مالیاتی صرف حل آن شود که در نهایت باعث افزایش هزینه های وصول نیز خواهد شد.
آگاهی از جنبه های مختلف این اختلافات و شناسایی عوامل مؤثر بر تفاوت های مزبور، می تواند دانش مؤدیان مالیاتی، حسابداران رسمی و مدیران مالی را در مورد این تفاوت ها و روش های تعدیل آنها افزایش داده و به همان نسبت فاصله بین مالیات ابرازی و مالیات قطعی را کم نموده و از مشکلات سازمان امور مالیاتی نیز بکاهد. دراین پژوهش سعی شده است تا به بررسی تاثیر ویژگی های غیر مالی شرکتی - سازوکارهای حاکمیت شرکتی - براختلاف مالیات ابرازی وقطعی شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران پرداخته شود.
-3 پیشینه تحقیق
بای ودیگرانٌ - - 2004 به بررسی رابطه بین حاکمیت شرکتی وارزش بازار شرکت های بورسی درچین پرداختند. یافته های تحقیق آنها نشان داد که مالکیت دولتی با ارزش بازار شرکت رایطه منفی و معنی داری دارد.
دسایی، دایک و زینگالسٍ - 2007 - ، در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که نرخ های مالیاتی بالا، باعث بدتر شدن سیستم های حاکمیت شرکتی می شود و برعکس، نرخ های پایین مالیاتی باعث بهبودسیستم های حاکمیت شرکتی شده، افزایش درآمدهای مالیاتی را در پی خواهد داشت.
سارتوریَ - 2008 - ، نشان داد که واکنش های بین حاکمیت شرکتی و مالیات به صورت متقابل بوده، درحقیقت، از یک سو، قواعد حاکمیت شرکتی تاثیرات ساختاری در برآورده کردن تعهدات مالیاتی شرکت ها دارد و از سوی دیگر، طرح های مالیاتی - از دیدگاه دولت - و ارتباط دادن آنها به استراتژی های مالیاتی - ازدیدگاه شرکت - می تواند تاثیر بسزایی در ایجاد یک حاکمیت شرکتی پویا داشته باشد
وانگ ودیگران ُ - - 2009 درتحقیق خود به بررسی تاثیر ویژگی های حاکمیت شرکتی برعملکرد شرکتهای چینی پرداختند. آنها درتحقیق خود از دو رویکرد حاکمیت شرکتی استفاده کردند. ابتدا به بررسی تاثیر هریک از ویژگی های حاکمیت شرکتی بر عملکرد شرکت ها پرداختند وسپس به بررسی تاثیر تمام ویژگی های حاکمیت شرکتی بر عملکرد شرکت ها پرداختند . نتایج تحقیق آنها نشان داد که شرکت های با داشتن رژیم حاکمیت شرکتی بهتر دارای عملکرد بهتر وارزش بالاتری هستند. هم چنین بین تمرکز مالکیت، سرمایه گذاران نهادی، مالکیت دولتی با عملکرد وارزش بازار رابطه مثبت ومعنی داری وجود دارد.
قالیباف اصل و رضایی - 6831 - به بررسی تاثیر ترکیب هیأت مدیره بر عملکرد شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران پرداختند و 72 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی دوره زمانی 6831-6831برای این تحقیق انتخاب کردند و نسبت اعضای غیرموظف در هیأت مدیره، به عنوان متغیر مستقل وعملکرد شرکت به عنوان متغیر وابسته از طریق معیارهای نرخ بازده حقوق صاحبان سهام، حاشیه سود خالص، حاشیه سود ناخالص، متوسط رشد فروش و متوسط رشد سود خالص اندازه گیری کردند نتایج آزمون نشان داد که بین نسبت اعضای غیرموظف و هیچ یک از معیارهای عملکرد، رابطه معناداری وجود ندارد.
ایزدی نیا و رساییان - 1388 - ، رابطه ساختار سرمایه و مالیات شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسی قرار دارند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق به صورت مقطعی و ترکیبی بیانگر عدم وجود رابطه معنادار بین ساختار سرمایه و مالیات شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بود. همچنین نتایج حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق با استفاده از مدل با وقفه توزیعی به روش رگرسیون ترکیبی نیز بیانگر وجود رابطه معنی دار بسیار کم اهمیت بین ساختار سرمایه و مالیات شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد
باباجانی و عبدی - 1389 - ، به بررسی رابطه بین حاکمیت شرکتی و سود مشمول مالیات شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. این ارزیابی از طریق بررسی رابطه بین برخی از معیارهای مهم حاکمیت شرکتی با درصد اختلاف بین سود مشمول مالیات ابرازی و قطعی صورت گرفت. افراد مزبور با در نظر گرفتن 82 شرکت به عنوان نمونه به این نتیجه رسیدند که تفاوت معناداری بین میانگین درصد اختلاف سود مشمول مالیات ابرازی و قطعی در شرکت هایی که معیارهای حاکمیت شرکتی را دارا هستند، با گروه شرکت هایی که فاقد معیارهای مزبور هستند، وجودندارد. این در حالی بود که در هر دو گروه شرکت ها، درصد اختلاف بین سود مشمول مالیات ابرازی وقطعی معنادار بوده است.
عرب مازار و همکاران - 1390 - ، به تبیین رابطه بین شفافیت گزارشگری مالی با گزارشگری مالیاتی در ایران پرداختند. نتایج تحقیق آنها بیانگر وجود یک رابطه مثبت بین گزارشگری مالیاتی و شفافیت گزارشگری مالی بوده است به طوری که در صورت تهیه گزارشگری مالیاتی به ضمیمه گزارشگری مالی، شفافیت گزارشگری مالی تا حدود زیادی تأمین خواهد شد.
-4 روش تحقیق
روش تحقیق حاضر از نوع همبستگی و از نوع علی پس رویدادی است. این تحقیق مبتنی براطلاعات واقعی صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده و با روش استقرایی به کل جامعه آماری قابل تعمیم است. همچنین این تحقیق ازنظر هدف ازنوع کاربردی محسوب می شود.
-5 قلمرو زمانی ومکانی تحقیق
قلمرو مکانی این تحقیق، شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و قلمرو زمانی آن یک دوره 7 ساله از سال 1384 تا 1390 تعیین شده است.
-6 جامعه و نمونه آماری
جامعه آماری تحقیق حاضر، کلیه 349 شرکتی بوده است که تا سال 1383 در بورس پذیرفته شده اند. بازه زمانی تحقیق حاضر از سال1384 تا 1390 بوده و نمونه آماری نیز شامل یکصد و پنجاه شرکت بوده است که بر اساس معیارهای زیر انتخاب شده اند:
- 1 تحقیق برای شرکت های غیر مالی انجام می شود و لذا بانک ها و کلیه شرکت های سرمایه گذاری و هلدینگ - مادر - از نمونه حذف میشوند.
- 2 شرکت هایی در نمونه نهایی قرار می گیرند که بیش از سه ماه وقفه معاملاتی متوالی در طول سال نداشته باشند. بنابراین، شرکتی که درآن سال دارای بیش از سه ماه وقفه معاملاتی است به طور کامل از نمونه حذف می شود.
- 3 سال مالی همه شرکتها منتهی به 12/29 باشد.
-4 داده های مورد نظر برای متغیرهای تحقیق در دسترس باشد.
پس از طی این مراحل تمامی شرکت های باقی مانده مورد بررسی قرار می گیرد.
