مقاله رابطه کمال گرایی مادران با اختلالات رفتاری عاطفی - کودکان

بخشی از مقاله

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین کمالگرایی مادران با اختلالات رفتاري وعاطفی در کودکان، اجراء شده است. گروه نمونه به حجم 86نفر از مادران - مراکز پیش دبستانی نواحی هفت گانه مشهد - با روش نمونه گیري مرحله اي تصادفی انتخاب شدند. ابزارهاي پژوهش، شاخص کمالگرایی هیل و همکاران و پرسشنامه مرضی کودکان - - CSI-4 براي اختلالات رفتاري- عاطفی کودکان بودند. آزمودنیها ابتدا به پرسشنامه کمالگرایی والدین پاسخ دادند و سپس پرسشنامه اختلالات رفتاري– عاطفی کودکان را تکمیل کردند. نتایج نشان داد که بین میزان سطوح کمالگرایی مادران و اختلالات رفتاري– عاطفی کودکان در سطح - - P<%5براي اختلال هاي ODD ، تیک و هراس همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد و همچنین بین نمره کلی کمال گرایی و اختلال اضطرابی و افسردگی نیز همبستگی مثبت و مستقیم وجود دارد که این همبستگی از لحاظ آماري معنادار نمی باشد. یافته ها نشان می دهد که اختلال هایی که داراي همبستگی مثبت ومعنادار هستند، نسبت به کیفیت توقعات مادران و به طورکلی تعاملات والد-کودك حساس هستند. اختلالهایی که همبستگی معناداري ندارند، این اختلالها بیشتر مبناي زیست شناختی و عصب شناختی دارند، یعنی عوامل درونی کودك و نه عوامل خانوادگی، در ایجاد این اختلال ها نقش دارند.

کلید واژه ها: کمال گرایی مادران، اختلالات رفتاري– عاطفی،کودکان.

مقدمه

طی چند دهه گذشته علاقه و توجه به رشد عاطفی، اجتماعی کودکان پیش دبستانی و کودکستانی افزایش یافته است. پیش از این واالدین، متخصصان و پژوهشگران بر این باور بودند که مشکلات کودکان ناشی از نارساییهاي رشدي آنها است و این گروه از کودکان این مشکلات را پشت سر خواهند گذاشت. مشکلات عاطفی و رفتاري کودکان در اصل به دو گروه کلی مشکلات برونسو و درونسو تقسیم میشوند.مشکلات برونسو معطوف به خارج و مشتمل بر رفتارهایی مانند برونریزي، ستیزهجویی و نافرمانی و مشکلات درونسو بیشتر معطوف بر درون و مشتمل بر گوشهگیري، افسردگی و اضطرابی میباشند. علاوه بر این معمولا کودکان از خود رفتارهایی - مشکلات خواب، تغذیه ومشکلات مربوط بر آداب توالت رفتن - بروز میدهند که در هیچکدام از دو حیطه رفتاري قرار نمیگیرند - گریچمن،هالند؛ترجمه احمد جلالی،. - 1383

طی چند سال گذشته ADHD هم در پژوهش و هم در ادبیات علمی توجه زیادي را به خود جلب کرده است. بیشترین توجه معطوف به کودکان سنین دبستانی بوده است. چاپ چهارم راهنماي تشخیصی آماري اختلال روانی - - DSM-IV انجمن روانپزشکی آمریکا 1994، تأیید میکند که نشانههاي اختلال باید بیش از 7 سالگی وجود داشتهباشد. در DSM-IV، اختلال نافرمانی مقابلهاي - - ODD بهعنوان یک الگوي رفتاري منفی، برگشتپذیر، نافرمان، ناپیروخصمانه نسبت به صاحبان قدرت تعریف شده است - انجمن روانپزشکی آمریکا،. - 1994 اختلال اضطراب جدایی - - SAD تنها اختلال درونسویی است که در فصل کودکیDSM-IV فهرست شده است.

SAD اضطرابی است ناشی از جدایی از خانه یا کسانی که شخص به آنها دلبستگی دارد - انجمن روانپزشکی آمریکا . - 1994 هراس اجتماعی عبارت است از هراس و وسواسگونه و چشمگیر از شرایط و موقعیتهاي اجتماعی یا کاري که در آن موفقیت ها یا شرایط شخص، آشفته پریشان می شود. این هراس به ندرت در اواخر کودکی یا سن بلوغ مورد تشخیص قرار میگیرد. وسواس فکري کودکان ممکن است مشتمل بر ترس از آلودگی یا اعتقادات شدید مذهبی یا مفهومهاي پرخاشگرایانه باشد. با اینکه گزارشهایی دال بر وجود OCD در پیشدبستانیها و کودکستانیها ارائه شده است، بروز این اختلال معمولا در اواخر سالهاي کودکی اتفاق میافتد.

در تشخیص افسردگی کودکان درDSM IV بر این عقیده است که کودکان به جاي خلق و خوي افسرده، ممکن است از خلق و خوي تحریک پذیر برخوردار باشند. لازم به ذکر است که در اختلالهاي رفتاري– عاطفی کودکان، عوامل ژنتیکی، زیستی عصب شناختی، محیطی و خانوادگی تاثیر بهسزایی دارند. علاوه بر این عوامل، کمال گرایی والدین در این مساله نیز تاثیرگذار است. علیزاده - - 1383 در بررسی خویش به این نتیجه دست یافت که بسیاري از اختلالات رفتار عاطفی، ناشی از شخصیت خودکامه و کمالگرایانه والدین بهویژه مادران است. کمالگرایی از دیدگاه آسیبشناسی،کمالگرایی بر منزله تمایل پایدار فرد به وضع معیارهاي کامل دستنیافتنی و تلاش براي تحقق آنها - برنز، - 1980که با خودارزیابیهاي انتقادي از عملکرد شخصی همراه است - فروست، مارتین، مهارت و رزنبلت، - 1990 تعریف می شود.

از آنجایی که مادر و کودك مجموعه اي را تشکیل می دهندکه هرگونه ارزیابی و تلاش در قلمرو درمانگري، باید آن را در نظر بگیرد، سلامت جسمانی و روانی مادر در ایجاد فضاي مطلوب در خانواده بهعنوان نخستین پایگاه آموزش و پرورش، از بنیاديترین عوامل شکلگیري شخصیت کودك است - دادستان،. - 1382 با درمان مناسب والدین میتوان از مشکلات بعدي در نوجوانی و بزرگسالی پیگیري خواهد شد. بنابراین هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه کمالگرایی والدین و اختلالات رفتاري عاطفی کودکان است و این که آیا بین ویژگی شخصیتی کمالگرایی والدین و اختلالات رفتاري عاطفی کودکان رابطه وجود دارد؟

روش پژوهش

جامعه و نمونه آماري: جامعه و نمونه آماري این پژوهش، کلیه مادران10 مدرسه پیشدبستانی نواحی هفتگانه مشهد و نمونه پژوهش تعداد 86 نفر از مادران کودکان مقطع پیشدبستانی هستند که بر اساس روش نمونه برداري مرحلهاي تصادفی انتخاب گردیدند.

ابزار گرد آوري: پرسشنامه مرضی کودکان :CSI-4 نسخه اولیه این پرسشنامه با نام اسپرافکین لانی یونیتات و گادو - - SLUG را اسپرافکین لانی یونیتات و گادو - سال - 1984 براساس طبقه بندي سومین ویرایش راهنماي تشخیصی و آماري اختلالهاي روانی تهیه کردند و بعدها به دنبال تجدید نظر در سومین ویرایش راهنماي تشخیصی و آماري اختلالهاي روانی در سال 1987 نسخه CSI-3-R آن نیز ساخته شد. تا این که CSI-4 در سال 1994 با ظهور چاپ چهارم راهنماي تشخیصی و آماري اختلالهاي روانی با تغییرات اندکی نسبت به نسخههاي قبلی از سوي گادو و اسپرافکین تجدیدنظر شد - گادو و اسپرافکین،1997، به نقل از محمد اسماعیل،. - 1380

حاوي 61 سئوال است و 7 گروه عمده از اختلالات رفتاري را در برمیگیرد که شامل اختلال نقص توجه به همراه بیشفعالی، اختلال لجبازي نافرمانی، مقابله اي، اختلال اضطرابی، اختلال وسواسی فکري- عملی؛ هراس، اختلال افسردگی و اختلال اضطراب فراگیر است. بررسی اعتبار CSI-4 با روش اجراي مجدد تست نشان می دهد که ابزار مذکور بهعنوان یک ابزار غربالگري براي اختلالهاي رفتاري– هیجانی در کودکان ایرانی مذکور بهعنوان یک ابزار غربالگري براي اختلالهاي رفتاري– هیجانی در کودکان ایرانی از اعتبار نسبتا خوبی برخوردار است. اعتبار بازآزمایی پرسشنامه علایم مرضی کودکان CSI-4 را مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصل از تحلیل دادهها و همبستگیهاي بهدست آمده از دو بار اجراي پرسشنامه CSI-4 نشان داد که اعتبار بازآزمایی براي همه طبقههاي CSI-4 در سطح 0/0001 معنادار است. از آزمون کمالگرایی - هیل و همکاران، - 2004

استفاده شده این مقیاس، داراي 59 گرید و 8 خرده مقیاس می باشد. خرده ابعاد این مقیاس عبارت از تلاش براي عالی بودن، تمرکز بر اشتباهات، معیارهاي بالا براي دیگران میباشد. ما نیاز به تأیید براي عملکرد کمالگرایانه، نظم و سازماندهی، ادارك فشار از سوي والدین نشخوار فکر و هدفمندي است. در تحقیقی که در ایران توسط جمشیدي و همکاران براي برآورد ضریب اعتبار این پرسشنامه صورت گرفت، اعتبار کل مقیاس در بررسی مقدماتی - 68 آزمودنی - با استفاده از روش آلفاي کروبناخ - همسانی درونی - 0/80 به دست آمده، در بررسی اصلی - با 313 آزمودنی - نیز این ضریب براي کل مقیاس %90 بدست آمد که نشانه همسانی درونی بالاي مقیاس است. ضرایب همبستگی بین نمرات کل آزمودنیها - 313 نفر - در دو نوبت با فاصله 4 هفته r = 0/82 است. هیل براي مقیاس کمالگرایی خود که در سال 2004 ساخت، در یک دوره6 هفتهاي، ضریب اعتبار روش بازآوایی را براي ابعاد مختلف بین 0/71 تا 0/91 و همچنین ضریب اعتبار را به روش آلفاي کروبناخ بین0/83 تا 0/91 بدست آورد.

روش اجرا: بعد از انجام هماهنگی هاي لازم با مدیریت مهدهاي کودك، ابزارهاي سنجش شامل آزمون کمالگرایی و پرسشنامه اختلالهاي رفتاري عاطفی CSI-4 براي اجرا در اختیار مادران قرار گرفت تا رابطهي آنها با اختلالات رفتاري و عاطفی کودکان مورد سنجش قرار گیرد.

یافته ها

پژوهش حاضر پژوهش توصیفی از نوع همبستگی پیرسون است. براي تحلیل داده هاي آن از شاخصها و روش آماري شامل فراوانی میانگین، انحراف معیار، خطاي معیار و ضرایب همبستگی استفاده شده است. درجدول 1 بخش توصیف داده هاي آماري، جدول مربوط به آمار توصیفی - میانگین، خطاي معیار، انحراف معیار،کمینه، پیشینه - مولفه هاي کمالگرایی و اختلال رفتاري و عاطفی کودکان، پرداخته میشود.بخش استنباط دادهها و اطلاعات بعد از ذکر سوال به طور جداگانه، خروجی محاسبات انجام شده آورده می شود. به منظور بررسی ارتباط بین متغیرها و با توجه به نوع مقیاس متغیرها در مقیاس فاصله از روش همبستگی پیرسون استفاده گردید. آیا بین کمالگرایی والدین و اختلالات رفتاري عاطفی کودکان رابطه وجود دارد؟ در جدول 4-2 ضرایب همبستگی بین متغیرها نشان داده شده است.

در جدول 2 ضرایب همبستگی بین کمالگرایی و اختلالات رفتاري آمده است، همبستگی میان کمالگرایی کلی با اختلالات رفتاري عاطفی کودکان محاسبه گردید، نتایج به دست آمده نشان می دهد که بین نمره کلی کمالگرایی و اختلالهاي ODD، تیک وهراس، همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد و همچنین بین نمره کلی کمالگرایی و اختلالهاي اضطرابی و افسردگی، همبستگی مثبت و مستقیم وجود دارد که این همبستگی از لحاظ آماري معنادار نمی باشد. یافته ها نشان می دهد که اختلالهایی که داراي همبستگی مثبت و معنادار هستند، نسبت به کیفیت توقعات والدین و به طور کلی تعاملات والد-کودك حساس هستند. اختلالهایی که همبستگی معناداري ندارند، این اختلالها بیشتر مبناي زیست شناختی وعصب شناختی دارند، یعنی عوامل درونی کودك در ایجاد این اختلال ها نقش دارند، نه عوامل خانوادگی.

بحث و نتیجه گیري

نتایج حاصل از اجراي - پرسشنامه کمالگرایی والدین و پرسشنامه مرضی کودك, - CSI-4 بر رابطهي بین سطح کمالگرایی و ابتلاي کودکان به اختلالات رفتاري و عاطفی صحه گذاشتند و موضعگیري هاي نظري مطرح شده درخصوص تاثیر کمالگرایی با آسیب پذیري روانشناختی، همراه میشوند، نقش مهمی در پدیدایی وگسترش اختلالات رفتاري و عاطفی کودکان ایفا میکنند. پژوهش حاکی از رابطهي معنیدار بین مولفههاي کمالگرایی والدین با اختلال تیک و هراس ونافرمانی - - ODDبود. والدین کمالگرایی بالایی داشتند، شیوهي فرزندپروري خودکامه و مستبد را در مورد فرزندان خود اعمال می کردند و این نکته محرز است که هر اندازه سن کمتر باشد، تنش روانی وي بیشتر به شکل تظاهرات جسمانی، بروز میکند.

ویژگی مشترك این کودکان ADHDوODD باکودکانی که اختلال تیک دارند در اضطراب فراگیر و مشکلات خانوادگی است که تحمل میکنند - گادو وکنت،. - 2009 همچنین فیشر - 1990،مش و جانستون،1990،مش و بارکلی،2003 وجانستون و مش، - 2001 نیز با توجه به این نکته که میزان اغتشاش در این تعاملها میتواند حاصل تاثیر سرکشی، نافرمانی، عدم اطاعت و رفتار هیجانی کودك بر والدین بیش از تاثیر رفتار والدین بر کودك باشد. - نقل از رحیم زاده،. - 1387 پس مساله اصلی این است که اطرافیان و بهخصوص والدین چگونه رفتار کودك را تحمل می کنند یا در برابر آن واکنش نشان می دهند؟ در چنین موقعیتهایی میتوان با یک