بخشی از مقاله
چکیده
کمال گرایی یکی از ویژگی های شخصیتی است که بسیار مورد توجه قرار گرفته است. مشخص شده است که کمال گرایی در فرد با پیامدهای منفی برای وی مانند افسردگی همراه است. به نظر می رسد این ویژگی رفتار فرد با دیگران را نیز تحت تاثیر قرار دهد. این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین کمال گرایی مادر و کودک آزاری عاطفی در بین دانش آموزان انجام شده است. نمونه پژوهش 132 نفر از مادران و دانش آموزان پسر و دختر پایه های چهارم، پنجم و ششم مقطع ابتدایی شهر اصفهان در سال تحصیلی 96-95 بودند که به ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه کمال گرایی و کودک آزاری عاطفی پاسخ دادند. نتایج نشان داد که بین ابعاد کمال گرایی والدین و کودک آزاری عاطفی رابطه مثبت معنی دار وجود دارد. همچنین تحلیل رگرسیون نشان داد که کمال گرایی اجتماع مدار و دیگرمدار به طور مستقیم و کمال گرایی خودمدار به طور غیر مستقیم، کودک آزاری عاطفی را پیش بینی می کنند. بر اساس یافته ها توصیه می شود برای کاهش کودک آزاری عاطفی، مادران با کمال گرایی بالا تحت مداخله های روانشناختی قرار گیرند.
واژگان کلیدی: کمال گرایی خودمدار، کمالگرایی اجتماع مدار، کمالگرایی دیگرمدار، کودک آزاری عاطفی
-1 مقدمه
کمال طلبی یا کمال گرایی یکی از صفات و تمایلات عالی است که در وجود همه انسانها نهادینه شده است. در حالی که موضوع کمال و کمال گرایی در مبانی فلسفی و دینی بخصوص در دین اسلام به عنوان یک ارزش والا قلمداد می شود و وجود چنین نگرشی را مایه ی آرامش، موفقیت و تعالی انسان می دانند که زمینه های سلامت و بهداشت روانی افراد را تضمین می نماید - افشار،اسدالهی،ثابت قدم، - 1386 اما کمال گرایی افراطی می تواند زیانهایی بر روان انسان و بخصوص کودکان ایجاد کند و باعث آزارهای عاطفی و روانی زیادی خصوصا در کودکان شود. در این مقاله براین هستیم تا بسنجیم که کمال گرایی تا چه اندازه می تواند مفید باشد و تا چه اندازه میتواند مانعی بر پیشرفت تحصیلی کودکان باشد.
-2 بیان مسئله
فرد کمال گرا فردی است بر این باور که میشود با تلاش و کوشش به نتایج کامل دست یافت این در حالی است که نیل به نتایج کامل و بی نقص مشکل است. در فرهنگ وبستر کمال گرایی را عقیده و باوری میدانند که براساس آن اصلاح آرمایی منش اخلاقی، هدف اصلی تلاش های اخلاقی است و یا کمال گرایی در حکمت الهی به این معنی است که معصوم بودن در زندگی امکان پذیر است - مهرابی زاده هنرمند،وردی، - 1382 اولین فردی که در خصوص کمال گرایی نوشت ژانت - - 1898 بود او کمال گرایان را افرادی با عقاید محکم، ثابت و انعطاف ناپذیر می دانست - خسروی،علیزاده صحرایی، - 1388 در واقع کمال گرایی یکی از خصوصیاتی است که هر فردی به دنبال آن است و آنچه در این زمینه گفته شده هر چند پراکنده و وسیع است ولی در مجموع به یک برداشت کلی ختم می شود یعنی در همه باورها رسیدن به مرحله کمال، نقطه نظر نهایی برای هر فرد محسوب میشود - ندیمی و بروج، - 1377
بنابر نظریه بندورا معیارهای سخت برای ارزشیابی خود، در شکلهای افراطی به واکنش های افسردگی، دلسردی درازمدت، احساس بی ارزشی و بی هدفی می انجامند و کارکردن بر روی هدفهایی که بسیار دور یا بسیار دشوار هستند میتوانند ناامیدکننده باشند بنابراین هدفهای دارای درجه دشواری متوسط برانگیزاننده تر و ارضاءکننده ترند - خسروی،علیزاده صحرایی، - 1388 در کل کمال گرایی دارای سه جنبه ی اصلی، معیارهای دشوار و سرزنش خود، تلاش شدید برای رسیدن به معیارهای دشوار با وجود پیامدهای منفی و تعیین ارزش خود براساس معیارهای بالااست - شافران،اگان،وید، - 1390 ولی این تلاش بی برنامه برای دستیابی به معیارهای بالا و نتایج کامل، آسیبهای روانشناختی را در پی خواهد داشت.
به عنوان نمونه در سالهای اخیر خبرهای متعدی در مورد خودکشی، افسردگی، اضطراب شدید ترس از امتحان در بین دانش آموزان مدارس گزارش شده است که بیشتر از طرف والدین کمال گرا با رفتارهای خصمانه ای مانند طرد کردن، خرد کردن شخصیت کودک، منزوی کردن و وادار کردن به انجام رفتارهای نامناسب به بچه ها تحمیل می گردد و باعث کودک آزاری عاطفی میشود و به رغم آسیبهای روانی زیادی که به کودک وارد میکنند اغلب قابل پیگیری و اثبات نیستند - خوشابی، - 1388 می سیل دین - - 1963 در مورد این والدین می گوید: والدین کمال گرا نه تنها به تحقیر موفقیت های خود می پردازند، بلکه پذیرفتن و پاداش دادن به تلاش های کودکان را نیز دشوار می پندارند. آنها به جای تایید رفتار کودکانشان پیوسته آنها را به انجام کارهای بهتر وا می دارند و به آنها هشدار می دهند.
این کودکان هیچ گاه احساس خرسندی نمی کنند زیرا رفتار آنان به اندازه ی کافی خوب نیست تا نظر والدین را جلب کند. بنابراین این کودکان مانند والدینشان موفقیت های خود را کوچک می شمارند و احساس می کنند که هیچ گاه چشم داشت های والدینشان را برآورده نخواهند ساخت - به نقل از مهرابی زاده هنرمند،وردی، - 1382 بر این اساس و با توجه به اینگونه کودک آزاری که عاطفی است و سرمنشاء آن از کمال گرایی والدین برمی خیزد، برآن شدیم تا پژوهشی با این مضمون که رابطه ی بین سه بعد کمال گرایی خودمدار، دیگرمدار، اجتماع مدار و کودک آزاری عاطفی را در دانش آموزان مقطع ابتدایی بسنجیم و پاسخ دهیم به این سوال که کمال گرایی تا چه اندازه می تواند در ایجاد کودک آزاری عاطفی نقش ایفا کند؟
-3 تعریف واژگان کلیدی
کمال گرایی خودمدار:3 یک مولفه انگیزشی است که شامل کوشش های فرد برای دست یابی به خویشتن کامل می باشد در این بعد کمال گرایی افراد دارای انگیزه قوی برای کمال، معیارهای بالای غیرواقعی، کوشش اجباری و دارای تفکر همه یا هیچ در رابطه با نتایج به شکل موفقیتهای تام یا شکست های تام می باشند. این افراد بر عیبها و شکستهای گذشته خویش تمرکز میکنند و معیارهای شخصی غیرواقعی را در سرتاسر حوزه رفتاری خود فراگیر میسازند. این افراد دارای حد بسیار بالای خود تحمیلی بوده و به افراط موشکاف و انتقادگر هستند به گونه ای که می توانند عیب ها و اشباهات یا شکست های خود را در جنبه های مختلف زندگی بپذیرند - فلت و همکاران، - 1991
کمال گرایی دیگرمدار:4 این بعد در بردارنده ی عقاید و انتظارات، درباره ی شایستگی های دیگران است - هالندر، - 1965 کمال گرایی دیگر مدار یک بعد میان فردی است که در برگیرنده ی گرایش به داشتن معیارهای کمال گرایانه برای اشخاصی است که برای فرد اهمیت بسیاری دارند - فلت و همکاران، - 1991 از آن جایی که کمال گرایی دیگر مدار با بی اعتمادی و احساس دشمنی نسبت به دیگران همراه است، این بعد کمال گرایی ممکن است به روابط میان شخصی دشوار بینجامد - فلت و همکاران، - 1998 از سوی دیگر، فراست، هایمبرگ، هولت و ماتیا5، 1993 کمال گرایی دیگر مدار را این گونه تعریف کردند: گرایش فرد به داشتن مجموعه انتظارات غیرواقع بینانه برای دیگران و ارزیابی سفت و سخت از آنها. فرد کمال گرا می خواهد دیگران را به گونه ی مبالغه آمیزی با معیارهای غیرواقعی"کامل" ببیند.کمال گرایی اجتماع مدار:6 این بعد، عقیده ای است که دیگران انتظارات اغراق آمیز و غیرواقعی را بر شخص اعمال می کنند که هر چند برآوردن آنها دشوار است ولی شخص باید به این استانداردها دست یابد تا مورد تایید و پذیرش دیگران قرار گیرد - فراست و همکاران،1990؛ هیویت و فلت، - 1991
چون این معیارهای افراطی از طرف دیگران به عنوان معیارهای تحمیل شده ی بیرونی تجربه می شوند، این احساس در فرد بوجود می آید که کنترل نشدنی هستند و به احساس شکست، اضطراب، خشم، درماندگی و ناامیدی می انجامد و به تفکرات خودکشی و افسردگی مربوط می شوند - بلت، - 1995 افرادی با سطوح بالای کمال گرایی القاء شده ی اجتماعی، در برخود با معیارهای دیگران نگران می شوند. آنها از ارزیابی منفی دیگران می ترسند و از عدم تایید دیگران می پرهیزند و اهمیت بیشتری به دستیابی به توجه دیگران نشان می دهند - هیولت و فلت، - 1991کودک آزاری عاطفی: رفتارهای خصمانه یا بی تفاوتی والدین نسبت به کودک، توهین، تحقیر و هرگونه رفتاری که به کودک استرس وارد کند و به اعتماد به نفس او لطمه بزند، کودک آزاری عاطفی محسوب می شود - خوشابی، - 1388
-4 پیشینه پژوهش
