بخشی از مقاله
چکیده
باتوجه به اینکه یکی از مهمترین سازه هایی که در تعیین علت ها و چرایی و جهت دهی و یا احیاناً توقف رفتار وجود دارد، میزان ترس از موفقیت است. با این هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه ترس از موفقیت با ابعاد اسنادی و نوع خودپنداره دانشجویان انجام گرفته است. برای این منظور دانشجویان نیم سال دوم سال 94 در مقطع ارشد دانشگاه آزاد تهران شمال به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند، که نمونه ای شامل 350 نفر - 199دختر،151پسر - گرفته شد.پرسشنامه های پژوهش شامل؛ پرسشنامه ترس از موفقیت گود - - FOS، پرسشنامه سبک های اسنادی سلیگمن - - ASQ و پرسشنامه خودپنداره راجرز - SCQ - بود. داده های بدست آمده از پژوهش با استفاده از آزمون اسپیرمن و دو گروه مستقل در نرم افزار SPSS تحلیل شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بین ترس از موفقیت با سبک های اسنادی و خودپنداره رابطه معنا داری وجود دارد. همچنین بین ترس از موفقیت و ابعاد اسنادی در دو موقعیت موفقیت و شکست رابطه معناداری وجود دارد بین ابعاد سبک اسنادی دختران و پسران تفاوت معناداری وجود ندارد. بین ترس از موفقیت دختران و پسران تفاوت معناداری وجود دارد.
کلید واژه: ترس از موفقیت،اجتناب از موفقیت، خودپنداره، سبک های اسنادی
-1مقدمه
در عصر تکنولوژی و رقابت ما خود را به چالش های بزرگ می اندازیم استرس و اضطراب را پذیرا می شویم تا دوره های هدفمند زندگی مان را بسازیم. گاهی پشیمان می شویم اما نمی ایستیم موفقیت و شکست لازمه زندگی صنعتی قرن حاضر است. انسان ها هر روز در معرض تجارب جدید و هنجار های مختلف قرار دارند در مسیر اهداف و خواسته هایشان موانع و ترسهای بسیاری وجود دارد اما افراد در موقعیت ها و چالش های زندگی به دو دسته قابل تامل تقسیم می شوند. یک دسته با اراده قوی از موقعیت های جدید پیش آمده عقب نشینی نمی کنند و یک دسته با اجتناب از موقعیت به نظر خودشان سعی در رو به روال نگه داشتن وضع کنونی مطابق وضع گذشته را دارند . که اگر در جامعه ای گسترش یابد موجب کاهش آهنگ رشد جامعه در همه جنبه ها می شود.
با توسعه اجتماع و افزایش رفاه در سراسر جهان درصد بیشتری از مردم نیازهای خود شامل مسکن، غذا، آموزش و ... دسترسی دارند با وجود این از میزان افکار ناکارآمد، اضطراب و افسردگی کاسته نشده است. یکی از ویژگی هایی که شیوع فراگیر دارد و در حال افزایش در سراسر جهان است عوامل تخریب کننده رفتار پیشرفت و خلاقانه است که باید جلوی آنها را گرفت. یکی از ابهامات موجود در رفتار پیشرفت وجود رفتارهایی در چهارچوب رفتار اجتناب از موفقیت است. از میان پدیده ها و موضوعات مختلفی که در رفتار و زندگی تاثیر بسزایی دارد نگرش و طرز تلقی، نسبت به خود و موقعیت می باشد. همان طور که ما نسبت به پدیده ها و انسان هایی دیگر برداشت ها و طرز تلقیی هایی داریم و بر اثر تجربیات گذشته آنها را به گونه ای دیگر با مقایسه با سایر انسان ها درک می کنیم، از خودمان نیز برداشتهایی داریم پایین تر و یا فراتر از آنچه هستند می پندارند.
این پنداشت و ادراک از خود تاثیر زیادی بر موفقیت ها و شکست های آینده فرد در زندگی وی دارد. یکی از مسائلی که پژوهشگران و مسئولین ذی ربط باید به آن توجه بیشتری نشان دهند، عوامل مطلوب و مخرب اثر گذار بر رفتار پیشرفت می باشد. در این راستا باید دانست که افراد به دو گروه تقسیم بندی می شوند یک گروه افرادی هستند که موفقیت ها و شکست های خود را به کوشش و توانایی های شخصی نسبت می دهند و گروه دیگر افرادی هستند که موفقیت ها و شکست های خود را به بخت و اقبال یا دشواری تکلیف نسبت می دهند به گروه اول افراد دارای منبع کنترل بیرونی می گویند. علاوه بر این موارد، باید گفت ترس از موفقیت نیز بین افراد بسیاری مشاهده می شود که آن را می توان ناشی از گرایش شخصی نسبتا پایدار دانست که در ابتدای دوران زندگی، این افراد آن را آموخته اند و در حال حاضر از خصیصه های شخصیتی آنان محسوب می شود.
نبود پایه و اساس درست برای موفقیت آن را ترسناک می کند. برای کسب موفقیت، کسی که استدلال درستی داشته باشد، کسی که به این دلیل که دیگران او را باور کنند و رضایت آنها را جلب کند، کاری را انجام می دهد، انگیزه بسیار بد، ضعیف و اشتباهی را مدنظر دارد. موفقیت همان گونه که طرفداران بسیار دارد ممکن است مخالفانی هم داشته باشد که در مسیر موفقیت، در آغاز راه دو دل و آشفته می شوند این تردید و آشفتگی از حرکت جلوگیری کرده و فرصت ها را نابود می کند - لازارین3،2002، به نقل زا متقی. - 1382سالیان متمادی است که محققان تلاش می کنند تا به این سوال پاسخ دهند که چرا برخی از افراد برانگیخته می شوند تا به بالاترین سطح موفقیت پیشرفت دست یابند، اما بعضی دیگر برانگیخته می شوند تااز موفقیت اجتناب کنند - شهنی ییلاق و بساک نژاد،. - 1386از این رو پژوهش حاضر ضمن بررسی میزان ترس از موفقیت، رابطه آن را با خود پنداره و سبک های اسنادی افراد می سنجد و نتایج بدست امده در دو جنسیت با یکدیگر مقایسه شدند.
-2 مروری بر ادبیات
اجتناب از موفقیت شیوه های مختلفی در روان تحلیل گری، انسان گرایی، نظریه های جامعه شناختی و نظریه های انگیزشی توصیف شده است. - مهرابی زاده و همکاران،. - 1384 طبق نظریه یادگیری اجتماعی افرادی که ترس از موفقیت دارند، وقتی در موقعیتی قرار می گیرند که امکان موفقیت و جود دارد، از طریق یادگیری مشاهده ای خودشان را با افرادی که این مراحل را طی کرده اند، اما از طرف دیگران و اجتماع بازخورد خوبی دریافت نکرده اند. افرادی که در این موقعیت ها موفق شده اند مقایسه می کنند. این افراد با تعمیم این دو موقعیت، احساس می کنند خودشان نیز موفق نخواهند شد. این تعمیم تاثیر مخرب و منفی روی موفقیت شان خواهد گذاشت - میرجلی و آبرامز، - 2007 فروید1915 - 4، به نقل از آزمال باشا و اوشاسری5، - 1998 در موشکافیهای روان تحلیل گرانه خود به مراجعینی اشاره می کند که هراس موفقیت داشته و از رسیدن به موفقیت و پیامدهای آن می ترسیدند.
هورنای1936 - 6، به نقل از فری-باچ آلتر 7، - 1992 به توصیف پدیده ای به نام نوروز رقابت می پرداز وی معتقد است که "نوروز رقابت" نوعی ترس از موفقیت و برنده شدن است. ریشه اصلی این ترس ناشی از نحوه شکل گیری هویت اجتماعی در محیط نامطلوب کودکی است، محیطی که به کودک می آموزد همیشه باید برنده شود و لی به توانایی او توجه نمی کند.اولین بار روانشناسیی به نام متینا هورنر - 1970 - 8 ترس از موفقیت را تشخیص داد. وی در پایان نامه دکترای خود و زیر نظر اتکینسون، این پدیده را مورد بررسی قرار داد. پایان نامه او عمدتاً با کار روی روابط بین انگیزه، انگیزش پیشرفت، نیاز به وابستگی و غیره بود. اما ایده نظری ترس از شکست از همین جا نشات گرفت - ترسمر9،. - 1977 هورنر کسی بود که یافته های او، به خصوص آنهایی که به ترس از موفقیت در زنان مربوط میشد.
فوق العاده بحث برانگیز بود. اگر چه هورنر با پژوهش خود این نظریه را در روانشناسی تایید کرد. اما قبل تر از او فروید از مراجعین مردی صحبت کرده، بود که هنگام مواجه با موفقیت نشانه های عصبی از خود بروز می دادند. با این حال،بسیاری از دانشمندان و روان شناسان توافق دارند که ترس از موفقیت، برای مردان و هم زنان وجود دارد. متزلو و کانری در بررسی خود درباره ترس از موفقیت در زنان و مردان ورزشکار،مشاهدات خود را در این رابطه که چرا آنها "فوبیای"10 موفقیت داشتند در پنج مورد عنوان کردند:
.1انزوای اجتماعی و عاطفی
.2احساس گناه از رقابت
.3ترس از کشف پتانسیل واقعی خود
.4اضطراب در مورد احتمال به وجود آمدن انتظارات و تحسین عملکرد
.5فشار مداوم جهت تطبیق با بهترین عملکرد قبلی فرد - متزلو وکانری11،. - 2004
این استدلال نشان می دهد، که عواقب منفی حاصل از موفقیت، می تواند زنان و مردان را به طرز یکسان تحت تاثیر قرار دهد. سلیگمن اظهار داشت که افراد موقعیت های موفقیت وشکست خود را به علت های درونی،پایدار و کلی منتسب می کنند. سلیگمن برای این تفاوتها، تبیین شناختی را معرفی کرد و آن الگوی درماندگی آموخته شده اصلاح شده یا الگوی انتسابنامید. فرد وقتی در کاری شکست می خورد، آن شکست را به علت هایی نسبت می دهد. به این صورت، علت شکست و فقدان کنترل را برای خود توجیه می کند - شولتز، . - 1998به استناد این الگو، وقتی انسان با مسائل غیر قابل حلی روبه رو می شود و در می یابد که پاسخ دهی او بی نتیجه است. پرسش مهمی که در ذهنش نقش می بندد این است که علت ناتوانی کنونی من چیست؟ این سوال در قالب اسناد های علی توضیح داده می شود. این اسنادها تحت تاثیر سه بعد قرار دارند:
-1بعد درونیB بیرونی
-2 بعد پایدارBناپایدار
-3 بعد ویژه Bعام
از میان پدیده ها و موضوعات مختلفی که در رفتار و زندگی تاثیر بسزایی دارد نگرش و طرز تلقی، نسبت به خود و موقعیت می باشد. همان طور که ما نسبت به پدیده ها و انسان هایی دیگر برداشت ها و طرز تلقیی هایی داریم و بر اثر تجربیات گذشته آنها را به گونه ای دیگر با مقایسه با سایر انسان ها درک می کنیم، از خودمان نیز برداشتهایی داریم پایین تر و یا فراتر از آنچه که هستند می پنداریم. این پنداشت و ادراک از خود تاثیر زیادی بر موفقیت ها و شکست های آینده فرد در زندگی وی دارد. یکی از مسائلی که پژوهشگران و مسئولین ذی ربط باید به آن توجه بیشتری نشان دهند، عوامل مطلوب و مخرب اثر گذار بر رفتار پیشرفت می باشد.
-3 هدف و فرضیه های پژوهش
پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان ترس از موفقیت، رابطه آن را با خود پنداره و سبک های اسنادی انجام گرفته است، نتایج بدست امده در دو جنسیت با یکدیگر مقایسه شدند.طبق پیشینه پژوهش فرضیه های تبیین شده به شرح زیر:
1.بین ترس از موفقیت با خودپنداره و سبک های اسنادی رابطه معناداری وجود دارد.
2.بین ترس از موفقیت با ابعاد اسنادی در دو موقعیت موفقیت و شکست رابطه معناداری وجود دارد.
3.بین ترس از موفقیت دختران و پسران تفاوت معناداری وجود دارد.
4.بین ابعاد سبک اسنادی دانشجویان دختر و پسر تفاوت معنادری وجود دارد.
-4روش تحقیق
پژوهش حاضر یک تحقیق توصیفی- همبستگی است. همچنین برای گردآوری اطلاعات می توان از روش های مختلفی استفاده کرد که در این مطالعه از هر دو شیوه کتابخانه ای و میدانی
