بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش تعیین رابطه ی بین ا سترس ادراک شده با شکایات روان تنی در دان شجویان دان شگاه آزاد ا سلامی واحد اهواز بود. به همین منظور از بین کلیه ی دانشجویان تعداد 122 نفر به روش نمونه گیری در دسترس و بر اساس توان آزمون انتخاب شدند. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بوده و به منظور تعیین روابط بین متغیرها از مقیاس استرس ادراک شده و مقیاس شکایات روان تنی تاکاتا و ساکاتا استفاده گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، از شاخصهای آماری همب ستگی پیر سون و رگر سیون چندگانه به و سیله ی نرم افزارSPSS ا ستفاده شد. یافته های پژوهش ن شان دادند که بین استرس ادراک شده با شکایات روان تنی دانشجویان رابطهی معناداری وجود دارد - .. - p<0/0001
کلید واژه : طرح واره های ناسازگار اولیه، ویژگی های شخصیتی، استرس ادراک شده و شکایات روان تنی
مقدمه
مو ضوع ارتباط روان و تن از دیرباز مورد بحث بوده ا ست. به طوری که امروزه اغلب متخ ص صان و د ست اندرکاران حوزه های علمی اعتقاد دارند که انسان موجودی روانی، اجتماعی و جسمانی است و برای شناخت او باید هر سه بعد او را مدنظر قرارداد و توجه داشت که این سه بعد اثر متقابلی بر یکدیگر دارند. اعتقاد به یکپارچگی روان و تن و اثر متقابل آنها بریکدیگر موجب پیدایش رشته ای به نام سایکوسوماتیک یا روان تنی در پزشکی شده است. با آغاز قرن حاضر به موازات تغییر علل مرگ و میر نا شی از بیماری های عفونی و تغذیه ای به بیماری های مزمن و بیماری های روان تنی، نقش رفتار بر سلامت به گونه ای روز اف زون مورد توجه قرار گرفته است.
در صورت انتخاب شیوه و سبک زندگی منا سب که موجب ارتقای سلامت شود ، مرگ و میرهای ناشی از این عوامل، تا اندازه ای چشمگیر کاهش خواهد یافت. بیماری های روانتنی از قبیل بیماری گرفتگی عروق کرونر قلب، آسم، اختلالات گوارشی و... امروزه جان بسیاری از ساکنین کرهی زمین را می گیرد . نقش استرس و سبک زندگی به عنوان یک عامل مهم و مؤثر به همراه عوامل دیگر در تمامی اختلالات فوق الذکر دیده می شود. از نظر متخصصان ، اساس تمامی بیماری های روان تنی تأثیر مسائل روانی و مشکلات شخصیتی و حتی سبک زندگی بر جسم میباشد. لذا اندیشمندان و دانش پژوهان علم روان شنا سی برآنند تا با شناخت راه های پی شگیری و درمان اختلالات روانی ان سانها راه را برای درمان بیماری های ج سمی هموار نموده و با یاری ر ساندن به جامعه ی پز شکی در جهت ارتقای سلامت جوامع ان سانی گام بردارند - ایمانی ، . - 1392
ت شخیص اختلالات روان تنی1زمانی صورت میگیرد که یک اختلال یا آ سیب ج سمانی شناخته شده وجود دا شته با شد و رویدادهایی که از نظر روان شناختی معنادار هستند، قبل از اختلال واقع شده وبه شروع و وخیم تر شدن آن کمک کنند. عوامل روانی، شناختی، باورها و طرحوارههای فرد میتوانند شرایط ج سمانی متعدد را در تعداد زیادی از د ستگاه های ع ضوی تحت تأثیر قرار دهند. د ستگاه هایی نظیر د ستگاه تنف سی، قلبی- عروقی، پو ست، معدی – روده ای و اندام های ح سی و غیره - روزنهان و سلیگمن2،. - 1386یانگ1، طرحواره های ناسازگار اولیه2 را زیر بنای اختلالات متعدد برشمرد و معتقد است این طرحواره ها ناکارآمد و خود تداوم بخش هستند، در طول زندگی با تحریف واقعیات، استرس و اضطراب و بدبینی فرد را وادار می کنند تا بر مبنای الگوی ناسازگارانه عمل کنند، بنابراین داشتن دانش کافی درمورد طرحواره هایی که ممکن است در اختلال روان تنی نقش داشته باشند، چگونگی ساز و کار آنها در سیستم پردازش اطلاعات و چگونگی عملکرد این طرحواره ها میتواند ضروری باشد. - یانگ ،. - 2003
محققان ارزیابی شناختی بر این باور هستند که الگوهای ارزیابی شناختی افراد نسبت به موقعیتهای تنش زا بر اساس ابعاد مختلف شخصیت، پاسخ های هیجانی ویژه ای از قبیل خشم، احساس گناه یا غرور ایجاد میکند. به عبارت دیگر، فرآیندهای ارزیابی شناختی، پاسخ های ذهنی، روانشناختی و رفتاری به موقعیت تنش زا را پیش بینی می کنند. - چن ام آر3، 2013 به نقل از حمید، . - 1392یانگ و همکاران - 2007 - بیان میکنند که استرس، حاصل ادراک فرد از موقعیت استرس زا است و این ارزیابی فرد نتیجهی یک دسته از عوامل فردی و برخی مؤلفه های محیطی است. عوامل فردی مؤثر بر ارزیابی موقعیت دربرگیرنده ی مواردی مانند افکار، نگرش ها و تجربه های گذشته فرد است که کلیت فرد را شکل می دهد.این ارزیابی و ادراک به نوبه خود بر وضعیت فردی حاصل از استرس تأثیر میگذارد که نتیجهی آن بروز نشانه های مختلف بدنی، شناختی و رفتاری است. - حمید،. - 1392
بیان مسأله
دانشجویان از اقشار برگزیده ی جامعه هستند که در دوران تحصیل ممکن است با مسائل و مشکلاتی از نظر امور آموزشی ، اقتصادی ، تغییرات فرهنگی و اجتماعی رو به رو شوند. این عوامل همراه با ایجاد افسردگی، استرس و اضطراب می توانند شکایات روان تنی را در فرد به وجود آورند.یکی از متغیرهای مرتبط با شکایات روان تنی، طرح وارههای ناسازگار اولیه است.طرحوارههای اولیه باورهایی هستند که افراد درباره خود، دیگران و محیط دارند و به طور معمول از ارضا نشدن نیازهای عاطفی در دوران کودکی سرچشمه میگیرند. - زانگ وهه4، . - 2010همچنین در خصوص مکانیسم نوروزگرایی و افزایش شیوع اختلالات روان تنی به عنوان مثال اختلالات گوارشی عملکردی میتوان به دو نکته ا شاره کرد: اول اینکه در افراد با نمرات بالای نوروزگرایی، گرایش به تجربه های منفی مانند ا ضطراب، ترس، خ شم، نفرت و اح ساس گناه بی شتر ا ست. تحقیقات ن شان دادهاند که هیجانهای منفی بر کنش ح سی حرکتی معده – روده ای تأثیر میگذارند به طوری که تولید آزمایشگاهی اضطراب در افراد داوطلبی که حساسیت معده ای دارند، ناراحتی معده ایجاد می کند.
نکته دوم اینکه ، راهبردهای مقابله با استرس نقش مهمی در پیشگیری از بیماری های بدنی دارند.در افراد با نوروزگرایی بالا سازگاری با استرس و به کارگیری راهبردهای مقابله با استرس ضعیف است و در نتیجه این احتمال افزایش می یابد که افراد نوروتیک فشارهای روانی را به علایم بدنی تبدیل می کنند. - فرامرزی، کاشی فرد و شکری شیروانی، . - 1391علاوه بر آن استرس ادراک شده5 حالت یا فرآیندی روانشناختی است که طی آن فرد بهزیستی جسمی و روان شناختی خود را تهدید آمیز ادراک میکند. در واقع ایجاد استرس بستگی به چگونگی برداشت و درک فرد از موقعیت ها و حوادث دارد. ممکن است یک موقعیت برای فردی بی خطر و برای فرد دیگری به صورت یک تهدید درک شود. - کلارک6، . - 2010لذا این تحقیق در پی پاسخ به این سؤال است که آیا بین استرس ادراک شده با شکایات روان تنی در دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز رابطه وجود دارد ؟
روش
طرح تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بود که به بررسی ارتباط ساده ی بین متغیرها میپردازد، جامعه ی آماری شامل کلیه ی دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز در سال 94 بود. نمونه ی این پژوهش 122 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز بود که به روش نمونه گیری در دسترس صورت گرفت. تعیین حجم نمونه با توجه به توان آزمون و با استفاده از نرم افزار آماریSPSS19 محاسبه شد که بیشتر از 80 درصد بود و این نشان می دهد که حجم نمونه کافی است. پژوهش حاضر، همچنین مبتنی بر تحلیل رگرسیون چند متغیری است که در آن می توان یک متغیر ملاک را با استفاده از دو یا چند متغیر پیش بین، پیش بینی کرد. متغیر استرس ادراک شده در این پژوهش متغیر پیش بین وشکایات روان تنی به عنوان متغیر ملاک می باشد.
ابزار الف - مقیاس شکایات روان تنی تاکاتا و ساکاتا
این مقیاس در سال - 2004 - ساخته و اعتباریابی شد. این مقیاس از 30 بخش ت شکیل شده و از ساختار تک عاملی برخوردار ا ست. پا سخ به هر بخش از طریق انتخاب یکی از گزینه های "هرگز" نمره ی - 0 - تا " به طور مکرر" نمره ی - 3 - صورت می گیرد. دامنه ی نمرات این مقیاس بین - 0 تا - 90 ا ست. سازندگان این مقیاس از طریق محا سبه ی همب ستگی آن با مقیاس سلامت روانی گلدبرگ، روایی همزمان » را در دو مطالعه جداگانه، 0/64 و 0/65 به دست آوردند. همچنین برای بررسی اعتبار سازه مقیاس در دو مطالعه از تحلیل عاملی استفاده کردند و معلوم شد در مطالعه ی اول که در سال - 1997 - انجام شد، 34/1 در صد و در مطالعه ی دوم که در سال - 1999 - انجام شد،31/1 در صد واریانس بخش ها تو سط یک عامل تبیین می شود. پایایی این مقیاس به روش آلفای کرونباخ در سال - 1997 - برابر با 0/93، در سال - 1998 - برابر با 0/91 ودرسال - - 1999 برابر با 0/92 به دست آمد.
همبستگی بین بخش های مقیاس نیز در سه بار اجرای متفاوت توسط سازندگان مقیاس، برابر با 0/50 یا بیشتر گزارش شد. - تاکاتا و ساکاتا 2004 به نقل از حاجلو . - 1390 همچنین حاجلو در سال - - 1390 این مقیاس را بر روی دان شجویان اردبیل هنجاریابی کرده ا ست و نتیجه این بود که مقیاس شکایات روان تنی تاکاتا و ساکاتا دارای روایی صوری، روایی محتوایی، روایی همزمان r - = 0/68 - و روایی سازه ی کافی - تبیین 33/10 در صد واریانس بخش ها تو سط یک عامل - جهت اجرا برروی دانشجویان می باشد ، همچنین مقیاس مذکور از پایایی بازآزمایی - r= 0/83 - و همسانی درونی مناسب - = 0/85 برخوردار بود. در تحقیق حاضر پایایی مقیاس شکایات روان تنی بر اساس ضریب کرونباخ و تنصیف به شرح زیر به دست آمد:
ب - مقیاس استرس ادراک شده 1 - PSS -
این مقیاس به مثابه یک ابزار خود گزارش دهی م شتمل بر 14 گویه ا ست و به و سیله ی کوهن و همکاران - - 1983 به منظور آگاهی از این که افراد تجارب دشوار و طاقت فرسای خویش را چگونه ارزیابی می کنند، توسعه یافت. در این مقیاس از افراد تقا ضا می شود که بر روی یک طیف پنج درجه ای از صفر - هرگز - تا چهار - همی شه - م شخص کنند که اغلب در طول 10 هفته ی گذشته چه احساسی داشته اند. در مقیاس استرس ادراک شده پس از نمره گذاری معکوس گویه های ,9 , 7 ,6 ,5 ,4 10 و 13 از تجمیع نمره ی تمامی گویه ها برای هر فرد، نمره ی کلی استرس ادراک شده به دست می آید. در مطالعه ی کوهن و همکاران - - 1983 ضرایب همسانی درونی برای هر یک از زیر مقیاس ها و نمره ی کلی استرس ادراک شده بین 0/84 تا 0/86 به دست آمد. در مطالعه ای که صفایی و شکری - - 1393 در بیماران سرطانی در ایران انجام دادند ضریب آلفای کرونباخ برای نمره ی کلی استرس ادراک شده برابر با 0/76 به دست آمد - صفایی و شکری . - 1393در تحقیق حاضر پایایی مقیاس استرس ادراک شده بر اساس ضریب کرونباخ و تنصیف به شرح زیر به دست آمد:
