بخشی از مقاله
چکیده
برای رسیدن به دستاوردهای سلامتی مورد نظر، ساختارها و فرآیندهای بیمارستانی باید بهبود بیشتری پیدا کنند با توجه به اصول و معیارهای ارتقای سلامت باید به عنوان یک هدف واضح در متن شرح وظایف بیمارستان لحاظ شود - باید شامل اشاره به حقوق بیمار، سلامت بیماران، کارکنان، جامعه و غیره باشد - . از طرف مقام مدیریتی عالی تعهدات واضحی در زمینه لزوم اجرای ارتقای سلامت وجود داشته باشد .باید یک سند سیاست راهبردی ارتقای سلامت حساب شده با مشخص کردن اهداف، راهبردهای ارتقای سلامت و سیاست های لازم جهت میل به این مقاصد وجود داشته باشد .تدوین یک برنامه سالیانه مربوط به فعالیتهای ارتقای سلامت با تخصیص بودجه مشخص مفید است. وجود یک ساختار مدیریتی خاص ارتقای سلامت یا وارد کردن اصول ارتقای سلامت، اهداف و مقاصد آن در یک ساختار مدیریتی موجود لازم است. تدوین یک دستورالعمل سازمانی ویژه ارتقای سلامت می تواند در کاربرد روزمره مفید واقع شود.
واژههای کلیدی: ارتقای سلامت، مدیریت، بیمارستان ها، توانمندسازی
مقدمه
به منظور امکان شناسایی سهم هر یک از موارد خاص ارتقای سلامت در مورد این نوع تغییر وضعیت و ارتقای کیفیت در بیمارستان ها، نیازمند پیروی از تعریف منشور اتاوا می باشیم:"ارتقای سلامت روند توانمندسازی افراد در جهت افزایش کنترل و ارتقای سلامتی شان است". لذا سلامتی به صورت عدم وجود بیماری و سلامت مثبت تعریف می شود و بدن، ذهن و روان و وضعیت اجتماعی را در بر می گیرد. مداخلات ارتقای سلامت شامل حفظ یا توسعه سلامت مثبت، پیشگیری /درمان، و مراقبت است. اصطلاح "توانمندسازی" در منشور اتاوا به این حقیقت اشاره می کند که بهداشت و سلامت باید توسط خود افراد تولید شود و لذا از یک سو به توانایی و میزان آگاهی آنها، و از سوی دیگر به فرصت ها و انگیز ه آن ها در موقعیت هایی که در آن به سر می برند و عمل می کنند بستگی دارد.
فقط در موارد حاد، کنترل سلامت به طور کامل به متخصصین سپرده می شود - مثل مراقبت های ویژه پزشکی - از این دیدگاه چنین برداشت می شود که سرمایه گذاری نه تنها بر روی مداخلات بالینی، بلکه بر روی دیگر مداخلات بهبود دهنده سلامت ضروری است از جمله: آموزش بیماران به منظور مدیریت بهترخودشان - با رویکردسالم نمودن شیوه زندگی - و ایجاد موقعیت هایی جهت برآوردن گزینه سالم، بهترین گزینه .[1] پیرو منشور اتاوا، اصطلاح "توانمندسازی" با مفهوم اختصاصی تری از ایجاد توانایی به کار برده شد: "روندی که طی آن افراد کنترل بیشتری بر روی تصمیمات و اعمال تاثیرگذار بر سلامتی شان پیدا می کنند .[2]
ایجاد توانایی به افراد، گروه های اجتماعی و یا جامعه مربوط است و معیارهای مربوط به تقویت ظرفیت ها و مهارت های زندگی این افراد - مانند بیان نیازها، ابراز عقیده و در نظر گرفتن راهبردهایی جهت شرکت در تصمیم گیری ها - را با معیارهای حمایتی فیزیکی، فرهنگی، و شرایط محیطی جامعه که بر سلامت موثرند ترکیب می نماید. روندهایی که به هر دو دست می یابند ممکن است اجتماعی، فرهنگی، روانی یا سیاسی باشند.به منظور اشاره به اهداف جامع و ابزارهای توانمندسازی رسیدن به این اهداف معمولا از دو اصطلاح به شکل ترکیبی استفاده می شود .در فهرست اصول هفت گانه راهنما یا معیارهای ارتقای سلامت که توسط کار گروه اروپایی در مورد ارزیابی ارتقای سلامت و همکاران در سال - 2001 - تعریف شد [3]، ایجادتوانایی اولین معیار است و سایر موارد عبارتند از:
-مشارکت - شرکت در تمام مراحل پروژه - ؛ -جامعیت - نگاه به سلامت فیزیکی، روانی، اجتماعی و روحی - ؛ -همکاری بین بخشی؛
-قابلیت تساوی حقوق - تساوی حقوق و عدالت اجتماعی - ؛ -پایداری - حفظ تغییرات در افراد و جامعه پس از پایان سرمایه گذاری اولیه
- چند راهبردی - استفاده از چندین رویکرد از جمله توسعه سیاسی، تغییرات سازمانی، توسعه جامعه، تصویب قانون، وکالت و دفاع، آموزش و ارتباطات به صورت ترکیبی - .
اگر ارتقای سلامت به منظور ارتقای کیفیت در بیمارستان ها به کار برده شود، باعث گسترش حیطه نتایج و دستاوردهای کلی می شود و تاثیراتی نیز بر ساختارها و فرایندهای بیمارستانی دارد .به دنبال ارایه فلسفه روشن تری از کیفیت بیمارستان ها، مفهوم دستاورد بیمارستانی بیش از پیش گسترش یافته است تا شامل کیفیت مرتبط با سلامت زندگی و رضایت بیماران علاوه بر دست آوردهای بالینی گردد. ارتقای سلامت به جنبه های روانی و اجتماعی دستاوردهای سلامتی نیز اشاره می کند و بر سواد سلامتی به عنوان یک جنبه دست آوردی مخصوص و قابل مقایسه فرایندهای کسب توانایی - آموزش - می افزاید - البته تا مادامی که این خدمات ارایه می شوند - .
در رویکرد محیطی، ارتقای سلامت به ارایه اثرات سلامت بر بخ شهای مرتبط بیمارستانی م یپردازد . بنابراین دست آورد کلی سلامتی بیمارستان از طریق مجموع دست آوردهای خدماتی و تاثیرات - مادی و اجتماعی - محیط بالینی و هتلینگ بیمارستان قابل درک است. گسترش حیطه دستاوردهای مورد انتظار، باعث گسترش تمرکز بر ارتقای کیفیت فرآیندها و ساختارهای زیر بنایی می گردد. تمایز مفهومی که اغلب برای افتراق بین راهبردهای مختلف ارتقای سلامت به کار برده شده توسط بیمارستان ها مورد استفاده قرار می گیرندتوانمند سازی بیماران برای خود -مراقبتی، خود- نگهداری بیماران برای خود -مراقبتی، خود-نگهداری و خودکفایی در ارتقای سلامت در بیمارستان:
اگر بیماران را فقط به عنوان هدف درمان محسوب نکنیم و به آ نها به عنوان شریک در رسیدن به دستاوردهای سلامتی بنگریم، مجبوریم به این امر توجه کنیم که آنها فقط می توانند با توجه به سه گانگی بدن، روح و روان، و وضعیت اجتماعی نقش بیمار را ایفا کنند .بسته به شرایط بیماران، مشارکت آن ها از خود -مراقبتی تا مراقبت با حمایت یک متخصص در مراقبت های ویژه - با دستگاه قلب و ریه - متغیر است .با توجه به چهار معیار موجود در نظریه ترکیبی دستاورد سلامتی، باید به هرسه جنبه سلامت فیزیکی - مانند تغذیه کافی - ، روانی - مانند حفظ حریم خصوصی در بیمارستان - و اجتماعی - مانند امکان تماس با خانواده و حمایت از بیمار - توجه داشت .
به منظور پرهیز از بستری بیش از حد در بیمارستان تا جای ممکن، باید این امر به صورت یک قاعده درآید که تا جای ممکن اجازه خود -مراقبتی، به بیمار داده شود وتنها در صورت نیاز و ضرورت، از مراقبت های حرف های استفاده شود. به منظور امکان ایجاد خود -مراقبتی تحت شرایط سخت، در افراد مبتلا به بیماری نسبتا شدید در خارج از محیط معمول خانه، مراقبت های حرف های باید تا جای ممکن بهبود یافته و نیازهای افراد با توجه به تفاوت های فرهنگی آن ها در نظر گرفته شوند .این امر باید شامل جنبه های فیزیکی، روانی و اجتماعی، آگاهی، مهارت ها و ایجاد انگیزه باشد که سهم ویژه ای در ارتقای سلامت دارند .تاثیرات این راهبرد هنوز به صورت سیستماتیک مورد تحقیق قرار نگرفته است ولی مثال هایی از این نوع مداخلات که به صورت موفق در برخی بیمارستا ن ها به کار گرفته شده اند عبارتند از:
-ویزیت و حمایت در جهت تامین نیازهای روانی اجتماعی بیماران .[4]
-اطلاع رسانی به بیمار در حین پذیرش در مورد خصوصیات کلی بیمارستان - مثال در کجا می توان چه چیزی را یافت؛ ساعات ویزیت .[5]
-ارایه پیشنهادات و نظرات درباره بهبود فعالیت ها و مسئولیت پذیری بیمار - مانند ورزش، فعالیت های فرهنگی،کتابخانه بیماران، شرکت در بحث ها، کافی نت بیماران - ؛
-ارایه کمک های روانی به بیمار در جهت وفق دادن او با استرس و اضطراب ناشی از بستری در بیمارستان یا بیماری - مانند سرطان - .
توانمندسازی بیماران به منظور مشارکت در ارتقای سلامت، درمان و مراقبت
وظیفه اصلی بیمارستان های مدرنی که ویژه مراقبت های حاد می باشند، ارایه خدمات تشخیصی و درمانی در موارد وقوع بیماری حاد و نیز برای تشخیص و درمان بیماری های مزمن - در موارد سرپایی یا بستری - است . راهبرد دوم ارتقای سلامت، در ارتباط با سنت قدیمی و در حال تغییر تضمین کیفیت، ارتقای کیفی مهارت های اصلی است که با آموزش کارکنان حرف های آغاز شده و در بیست سال اخیر به سمت بهبود فرآیندها و ساختارهای سازمان ها و سیست مهای بزرگ تر تغییر جهت داده است .چگونه ارتقای سلامت می تواند در ارتقای کیفی فرآیندهای اصلی بیمارستان ها سهیم باشد؟ عقیده توانمندسازی بر لزوم کنترل افراد بر سلامت خود تاکید دارد بدین معنی که در محیط بیمارستان نباید به بیماران صرفا به دید اهداف مداخلات نگریست، بلکه آنها خود همکاراین مداخلات هستند .
از آنجایی که یک شریک و همکار باید به طور فعال در جریان روند امور قرار بگیرد، باید وی را به طور فعال برای ایفای سهم خود توانمند ساخت .این نوع توانمندسازی با مداخلات بالینی /تکنیکی قابل دستیابی نیست بلکه توسط مداخلات ارتباطی /آموزشی ممکن است .پزشکی باید آغوش خود را به سوی آموزش بازکند .آموزش عبارتست از انتقال دانش - داده ها، اطلاعات - ، تمرین مهارت ها و تقویت انگیزه .نظریه دست آورد سلامتی نتیجه مداخلات بیمارستانی را به طریقی پیچیده تر تعریف می کند :دست آورد سلامتی = دست آورد بالینی +کیفیت زندگی +رضایت بیمار + سواد سلامتی .این دست آورد ها به هرسه جنبه سلامت توجه دارد :فیزیکی، روانی و اجتماعی .روند درمان به نوبه خود باید پیچیده تر شود .
تمرکز بر روی درمان موثر است ولی به منظور رسیدن به دست آورد های ایده آل سلامتی باید به جنبه های پیشگیری از بیماری، حفظ سلامت و توسعه سلامت حین درمان توجه شود - به طور سیستماتیک از عوامل خطرزا پرهیز شود و از فرص تها برای تامین منابع زیست شناختی، روانی و اجتماعی سلامتی استفاده شود - . یک مثال کاربردی از توانمندسازی بیماران برای مشارکت، اطلاع رسانی به بیمار در زمینه تشخیص و درمان، تمرین و مشاوره با وی است - به طور مثال، دادن آگاهی به بیمار در مورد چگونگی سهیم شدن بیمار در روند بهبودی، با توصیف گزین ههای درمانی و عوارض آ نها - تا بدین ترتیب امکان مشارکت وی در روند تشخیصی - مثلا با ارایه اطلاعات لازم - ؛
