بخشی از مقاله
مقدمه میشود .(Goldstein & Schnellman, 1996) در عرض دهه
استامینوفن یک داروي متداول ضددرد و تب است که در گذشته مصرف استامینوفن بشدت افزایش پیدا کرده اسـت و
مقادیر بالا منجر به نکروز کبدي و کلیوي در انسان و حیوان حدود %40 داروهایی که مصرف میشوند، حاوي استامینوفن
Camellia sinensis L.
٢٣ اثر عصارة چاي سبز …(Camellia sinensis L.)
هستند .(Laura et al., 2003) علت این موضوع را میتـوان به متابولیسم آسان، امکان تهیه بدون نسخه و قیمت ارزان آن نسبت داد. از سوي دیگر، بـسیاري از پزشـکان از عـوارض مسمومیت با این دارو و جزئیات درمان آن اطلاعـات کـافی نداشته و بیش از حـد ایـن دارو را در اختیـار همگـان قـرار مـیدهنـد .(Rowden et al., 2005) از آنجـایی کـه آسـیب کبدي ناشی از استامینوفن میتوانـد منجـر بـه مـرگ شـود، دستیابی به ترکیبی که بتواند اثر آن را خنثی کند ضروري بـه نظر میرسد. استفاده از گیاهان دارویی براي درمان بیماریها از دیرباز در جوامع بشري معمول بوده و تا حدود نیم قرن پیش گیاهان یکی از مهمترین منبع تأمین دارو براي درمـان دردهـا به شمار میرفتند. لزوم بررسـی اصـولی و واقـعبینانـه طـب سـنتی و گیاهـان دارویـی از مـدتها قبـل در جوامـع علمـی کشورمان احساس شـده و در سـالهاي اخیـر بـه ضـرورت بررسی گیاهان دارویی توجه بسیاري شده اسـت (مدرسـی،
.(1384
در طی دهه اخیر تعداد زیـادي از محـصولات گیـاهی و ترکیبهاي غذایی بهعنوان محافظ کبدي مـورد بررسـی قـرار گرفتهاند. Ayman و همکاران (2003) نشان دادند که تجویز صمغ عربی (Arabic gum)، نکروز کبـدي و افـزایش حـاد تـرانس آمینازهـاي سـرمی ناشـی از اسـتامینوفن را بـهطـور چشمگیري کاهش میدهد. بهطوري که اثر محافظتی عصاره گیاه خارمریم نیـز بـر مـسمومیت کبـدي بـه دنبـال تجـویز استامینوفن، نشان داده شده است (کیخائی، .(1381
بهطـور کلـی چـاي نوشـیدنی مرسـوم در سراسـر دنیـا محسوب میشود. چاي از خشک کردن برگهاي جوان گیـاه
بدست میآید و اختلاف تمامی انواع
چاي مربوط به عملیاتی است که پس از چیـده شـدن بـرگ
انجام میشود و به نامهاي چاي سـیاه، قرمـز، سـبز و سـفید
معرفی میشوند. اگر پـس از چیـدن برگهـاي گیـاه آن را بـا گرماي خشک به سرعت خشک کننـد چـاي سـبز حاصـل میشود. خشک کردن در دماي بـالا باعـث غیرفعـال شـدن آنزیمهـاي اکـسیداتیو مـیشـود (Zhen, 2004a)؛ آنزیمهـاي اکــسیداتیو در بــیش از %20 انــواع چــاي وجــود دارنــد.
عـــدم وجـــود آنزیمهـــاي اکـــسیداتیو یکـــی از مزایـــاي چـاي سـبز مـیباشـد .(Zhen, 2004b) عـلاوه بـر ایــن، چـاي سـبز حـاوي ترکیبهـاي پلـیفنلـی اسـت کـه شـامل
کاتچینهاي (Epigallocatechin-3-gallate) EGC، EGC
(Epigallocatechin)، (Epicatechin-3-gallate) ECG
و (Epicatechin) EC میباشد .(Almada, 2005)
مطالعات اپیدمیولوژیک و آزمایشگاهی بیانگر اثـر مثبـت چاي سبز بر سلامتی انسان میباشد. ازجملـه خـواص مفیـد چاي سبز، میتوان به اثر آنتیاکسیدانی (Sung et al., 2000)،
پائینآورنده قند و کلسترول خـون (Tsuneki et al., 2004)،
ضد سرطان (Fujiki et al., 2005) و محافظت کبـدي ( Sai (et al., 1998 را نام برد. مطالعه حاضر به منظور بررسی اثـر محافظت کبدي چاي سبز انجام شده است.
مواد و روشها
در این مطالعه 32 سر موش سوري نـر نـژاد NMRI بـا سن 10 هفتگی و محدوده وزنی 30-25 گرم به مـدت یـک هفته در اتـاق حیوانـات دانـشکده پزشـکی دانـشگاه علـوم پزشکی جنديشـاپور اهـواز در شـرایط آزمایـشگاهی و در درجه حرارت محیط 20 تا 22 درجه با شـرایط 12 سـاعت تاریکی و 12 ساعت روشنایی نگهداري شدند. چاي سـبز از فروشگاه مـواد گیـاهی در اهـواز خریـداري شـد و توسـط کارشناس گیاهشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز مورد تأیید قرار گرفت. براي تهیه عصاره ابتدا چاي سبز را بـه صـورت
فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 26، شماره 1 24
پودر درآورده و بعـد در اتـانول %80 بـه مـدت 24 سـاعت خیسانده شد. پس از صافکـردن محلـول بدسـت آمـده بـا روش تغلــیظ در خــلأ عــصارهگیــري بعمــل آمــد Perva-) .(Uzunalic et al., 2006 عصاره حاصل در سرم فیزیولوژي
قابل حل بود.
حیوانات بهطور تصادفی به 4 گروه تقسیم شدند:
گروه شاهد: حیوانات به مدت 30 روز سـرم فیزیولـوژي دریافت کردند.
گروه استامینوفن: موشهاي این گروه 500 میلـیگـرم بـر کیلوگرم استامینوفن بهطور خوراکی و از طریق گاواژ دریافت کردند.
گروه عصاره چاي سبز: حیوانات ایـن گـروه بـا عـصاره چاي سبز به میزان 7 میلیگرم در لیتر (در آب) به جـاي آب نوشیدنی (Sugiyama et al., 1999) به مدت 30 روز تیمـار شدند.
گروه آزمایش (عصاره چاي سبز+ اسـتامینوفن): عـصاره چاي سبز به میزان 7 میلیگرم در لیتر به جاي آب نوشـیدنی به مدت 30 روز داده شد و علاوه بـر ایـن در روز بیـست و نهم دوز سمی 500) میلیگرم بر کیلـوگرم) اسـتامینوفن نیـز تجویز شد.
بنــابراین روز ســی و یکــم پــس از بیهوشــی از عــروق ژوگولار گردن حیوان جهت اندازهگیري تـرانس آمینازهـاي ســرمی ALT) و (AST خــونگیري انجــام شــد. تــرانس آمینازهاي سرمی به روش دستی و با استفاده از کیت شرکت سیگما اندازهگیري شدند. پس از خونگیري موشها به روش جابجایی مهرههاي گردنی قربانی شده و کبد آنها جدا گردید و جهت بررسیهاي هیستوپاتولوژیک در فرمالین %10 قـرار داده شدند. پس از 48 ساعت، مراحل آمادهسازي بافتی انجام گرفـت و بلوکهـاي پـارافینی تهیـه شـدند و بـا اسـتفاده از
میکروتوم چرخشی برشهاي پارافینی به ضخامت 5 میکـرون گرفته شد. سپس با روش رنگآمیزي هماتوکسیلین و آئوزین برشها رنگآمیزي شدند و توسط میکروسکوپ نوري مـورد مطالعه قرار گرفتند.
روشهاي آماري
در مورد اطلاعات کمـی از روش آمـاري ANOVA دو سویه و متعاقب آن از روش Tukey استفاده شد. کلیه نتـایج به صورت (M-SD) بیان و سطح معنیداري نتایج حداقل با
P<0.05 در نظر گرفته شد.
نتایج
بررسیهاي هیستوپاتولوژیک
مطالعات هیستوپاتولوژیک نشان داد که در گروه شاهد و گروه عصاره چاي سبز که بهترتیب سرم فیزیولوژي و 7 گرم بر لیتر عصاره چـاي سـبز بـه مـدت 30 روز بـه جـاي آب نوشیدنی دریافت کرده بودند، بافـت کبـدي طبیعـی بـوده و هیچگونه اثري از نکروز کبدي مشاهده نگردید.
در گروه مسموم که تنها استامینوفن دریافت کرده بودنـد، نکروز مرکز لوبـولی، تجمـع سـلولهـاي التهـابی و احتقـان شدیدي در سراسر لامهاي مورد مطالعه مشاهده شد کـه بـه صورت ازبین رفتن حدود سیتوپلاسمیک سلولهـاي کبـدي در مناطق نکروز شده و تغییراتی در هسته سلولها (لیزشدگی، قطعه قطعه شدن و مچاله شدن هسته) نمایان بود (شکل .(1
در گروه تجربی که علاوه بر عصاره چاي سبز روز سیام نیز استامینوفن دریافت کرده بـود. محـدوده نکـروز کـاهش چشمگیري یافته بود. بهطوري که تعداد زیـادي از لوبولهـاي کبدي سالم بوده و در لوبولهاي درگیر علاوه بر کاهش قابـل ملاحظه محدوده نکروز تجمع سـلولهاي التهـابی و احتقـان بسیار کمتر از گروه مسموم (استامینوفن) بود (شکل .(
