بخشی از مقاله
چکیده
همواره چاقی و مقاومت انسولینی به عنوان پیش زمینه هاي بروز سندرم متابولیک در اسب ها و پونی ها مورد توجه بوده است. به نظر می رسد که چاقی از عوامل کلیدي خطرساز بوده و در بسیاري از موارد، این چاقی با عدم تعادل بین دریافت و مصرف انرژي همراه است. اکثر اسب ها و پونی ها در طول روز در اصطبل نگه داري می شوند و مدت کوتاهی را صرف فعالیت فیزیکی می کنند، در این شرایط انرژي مورد نیاز روزانه، چندان بالاتر از نیاز نگه دارنده آن ها نیست، در حالی که اغلب آن ها بسیار بیشتر از نیاز خود تغذیه کرده و انرژي دریافت می کنند. در این مقاله سعی شده است با نگاهی گذرا و کلی به چاقی و مقاومت انسولینی به عنوان عوامل خطر در بروز سندرم متابولیک، به ارائه شیوه هایی در کنترل و درمان این سندرم در اسب ها و پونی ها پرداخته شود.
چاقی
هیچ تعریف پذیرفته شده جهانی براي چاقی در اسب ها و پونی ها وجود ندارد. بر اساس سیستم نمره دهی هنکه - The Henneke body condition scoring system - اسب هایی با نمره بدنی 8 چاق و 9 بسیار چاق هستند در حالیکه اسب هاي داراي نمره بدنی 7 داراي اضافه وزن می باشند . - 1 - یکی از محدودیت هاي این سیستم نقص در تعیین توده چربی هر نقطه از بدن می باشد که ممکن است این موضوع نشان دهنده افزایش خطر ابتلا به بیماري باشد. بنابر این، سیستم هنکه براي پونی ها و سایر نژادهایی که توزیع چربی در بدن آن ها متفاوت است، مناسب نمی باشد.
مقاومت انسولینی
اعمال متابولیکی انسولین حفظ هموستاز گلوکز در کل بدن و استفاده بهینه از گلوکز می باشد. با توجه به عمل انسولین در متابولیسم گلوکز، حداکثر عمل انسولین، همان پاسخ گویی به انسولین است، در حالیکه پاسخگویی به نیمی از حداکثر غلظت مناسب انسولین را، حساسیت به انسولین می گویند. مقاومت انسولینی عبارت است از کاهش حساسیت یا پاسخ دهی به انسولین یا کاهش تولید گلوکز در بدن . - 2 - در اسب ها و پونی ها، چاقی و مقاومت انسولینی با هم در ارتباط هستند، اما نمی توان گفت که تمام اسب هاي چاق دچار مقاومت انسولینی هستند یا تمام اسب هاي داراي مقاومت انسولینی، چاق می باشند . - 3 - مطالعات بر مدل هاي حیوانی نشان داده اند که چاقی باعث یک حالت التهابی مزمن می شود که در پاتوژنز مقاومت انسولینی نقش دارد . - 4 -
سندرم متابولیک در اسب
سندرم متابولیک اسب، برخی از ویژگی هاي سندرم متابولیک انسان، از جمله چاقی، مقاومت به انسولین، و دیس لیپیدمی را به همراه دارد ولی تفاوت این سندرم در اسب با انسان، وجود التهاب تیغه هاي مورق سم در سندرم متابولیک اسب است . - 5 - هرچند معیارهاي تشخیصی سندرم متابولیک متفاوت است، اما اجزاي اصلی آن عبارتند از: چاقی، مقاومت انسولینی و فشار خون بالا. اما در کل باید گفت که مقاومت انسولینی نقش مرکزي در توسعه علائم پاتولوژیک سندرم متابولیک بازي می کند.
در اسب ها و پونی هاي حساس به لنگش یک فنوتیپ مقاومت انسولینی شناخته شده است. یرخی براي توصیف اسب ها و پونی هاي داراي این فنوتیپ، از عبارت سندرم متابولیک اسب - equine metabolic syndrome - استفاده کرده اند - 5 - در حالیکه برخی دیگر واژه prelaminitic metabolic syndrome را به کار برده اند . - 6 - هیپرانسولینمی در بسیاري از اسب هاي مقاوم در برابر انسولین تشخیص داده شده است و حیوانات بیمار معمولا دچار چاقی عمومی و یا چاقی موضعی هستند. یک یا همه این عوامل و یا حتی عوامل ناشناخته، ممکن است، تعیین کننده حساسیت اسب هاي دچارسندرم متابولیک، به التهاب تیغه هاي مورق سم باشد. بیشتر اسبان مبتلا به سندرم متابولیک اسب، چاق هستند و مسائل زیست محیطی و شیوه هاي مدیریت نوین از قبیل تغذیه بیش از حد و عدم ورزش مناسب موجب چاقی و افزایش سندرم متابولیک اسب است 5 - و. - 6
مقاومت انسولینی، چاقی، سندرم متابولیک و خطر ابتلا به لنگش
این نظریه که مقاومت انسولینی خطر ابتلا به سندرم متابولیک و لنگش را افزایش می دهد سال هاست که مطرح شده است. چاقی ممکن است باعث انتشار مواد واسطه پیش التهابی از بافت هاي چربی و ایجاد حالت التهاب مزمن و در نتیجه التهاب و حساسیت تیغه هاي مورق سم و در نتیجه حساسیت این بافت به عوامل سیستمیک و لنگش شود. از سوي دیگر، انسولین نیز ممکن است در سطح بافت تیغه هاي مورق سم نقشی را ایفا نماید.
اگرچه چاقی هم همراه با لنگش در برخی مطالعات دیده شده است اما معین نشده است که این وضعیت به طور مستقیم خطر ابتلا به لنگش را افزایش دهد . - 7 - به علاوه فاکتورهاي فصل و جیره هم بر بروز لنگش موثر هستند، به طوري که در فصل تابستان پونی هاي مبتلا به لنگش غلظت سرمی بالاتري از انسولین دارند. مکانیسم بروز لنگش در اسب ها و پونی هاي مبتلا به مقاومت انسولینی مشخص نیست، اما منطقی به نظر میرسد که در اسب هایی که به صورت مزمن دچار لنگش هستند، فعالیت بدنی ضعیف بوده و جیره غذایی پرانرژي است 7 - و. - 8
ارزیابی مقاومت انسولینی
حساسیت به انسولین یا مقاومت انسولینی را می توان با ارزیابی دینامیکی تجویز گلوکز و پاسخ انسولینی بدن به این تجویز مورد سنجش قرار داد . - 9 -
