بخشی از مقاله
چکیده
ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی در نوار عرضی 28 تا 48 درجه شمالی قرار دارد که از مشخصه های اقلیمی این مناطق خشگ و بیابانی بودن آنها است. میانگین درازمدت نزولات جوی در کشورمان آنهم به یمن نوار پرباران شمالی و ارتفاعات زاگرس و البرز به طور میانگین کمتر از 250 میلیمتر می باشد.[1] این میزان تحت تاثیر تغییرات آب و هوایی است که آثار آن به صورت افزایش فراوانی دوره های خشکسالی وتوزیع ناهمگون زمانی و مکانی و حجمی نزولات جوی دیده می شود.از طرفی افزایش سریع نرخ جمعیت، افزایش شاخصهای بهداشت و رفاه، توسعه بخش های اقتصادی و کشاورزی ، و مهاجرت پذیری کشورمان - بخصوص در استانهایی که با تنش آبی روبرو هستند - موجب تقاضای روزافزون آب شده است.
از طرفی هنوز محدودیت منابع آبی کشورمان بخوبی برای مردم و بعضا" مسئولین روشن نشده ،که می توان مصرف غیر اصولی یا تصمیم گیری های غیر علمی را از نشانه های آن دانست. به همین دلیل برای غلبه بر مشکلات یاد شده ، نیاز به مدیریتی با نگرش مشارکت جامعه بهره بردار برای حل مشکلات یاد شده می باشد.لذا باید از تمام ابزار موجود جهت مشارکت جامعه بهره بردار بویژه ابزارهای فرهنگی همچون صداو سیما و آموزش و پرورش وابزار ضمانتی همچون قانون و دادگستری ها استفاده نمود.در این پروژه از ابزارهای موجود جهت اطلاع رسانی و مشارکت بیشتر جامعه بهره بردار مورد بررسی قرار گرفته است.
کلید واژه ها: نزولات جوی، مدیریت مشارکتی، الگوی مصرف،فرهنگ ، جمعیت، تغییرات آب و هوا،صدا و سیما ،قانون
مقدمه
.بارندگی اندک و تبخیر بالاو خشکسالیهای پی در پی باعث کمبود آب سطحی به لحاظ هیدرولوژیک در کشور گردیده و جامعه جهت تامین آب مورد نیاز خود رو به سوی آب های زیرزمینی بیاورند. در حال حاضربا توجه به پا نهادن کشورمان در عرصه توسعه واز طرفی عدم رعایت الگوی مصرف از طرف کلیه بهره برداران ،در صورتی که مدیریت صحیح و بهره بر با دوراندیشی اجرا نگردد.چالشهای زیاد با عواقب سنگین و هزینه بر و گاها" غیر قابل جبران در پیش روی خواهد داشت.این موضوع اقتصاد، توسعه و حتی امنیت را می تواند تحت تاثیر قرار دهد.اهمیت و ضرورت توجه به استانداردها و الگوهای مصرف در کشور - و محل اجرای طرح،استان قم - :
-1 توسعه کشاورزی ،رشد شهر نشینی،بالا رفتن سطح رفاه شهری ،توسعه صنعت:به عنوان مثال در استان قم - محل اجرای پروژه - آب مورد نیاز بخش شرب و بهداشت عمومی در سطح استان قم در افق 1400 حدود 150 م.م.م ، میزان مصرف در حال حاظر 103 میلیون متر مکعب می باشد. - افزایش بیش از 45 درصد - ، بخش صنعت در استان قم 22.7میلیون متر مکعب در حال حاظر مصرف اب دارد که در افق 1400 این میزان 33 میلیون متر مکعب و در سال1410 معادل 46.9 پیش بینی می شود که برای سال 1400 ،45 درصد افزایش و برای سال 1410 برابر 106 درصد افزایش نیاز خواهد داشت. در بخش کشاورزی به دلیل مشکلات اقتصادی و ایجاد تورم در هزینه های کاشت،داشت و برداشت ناگزیر به افزایش سطح زیر کشت اراضی خود می باشند. [2]
2 -تغییر اقلیم و آثار قابل مشهود آن:هر چند اقلیم را برای پارامترهای هواشناسی در درازمدت در نظر می گیرند اما رصد 30 ساله در محل اجرای طرح حاکی از رخداد چنین پدیده مهمی است که مطمئنا" می بایست در مدیریت کلان کشور بررسی و برای عواقب ان برنامه ریزی گردد.[3]
-3راندمان پایین ابیاری در استان: با توجه به اینکه هنوز در بخش کشاورزی با شیوه سنتی آبیاری در استان قم - و کشور - خداحافظی نشده - با راندمان کمتر از 38 درصد - و با توجه به میزان مصرف حدود 90 درصدی آب برداشتی از منابع سطحی و زیرزمینی توسط این بخش نیاز به عزم جدی در این زمینه می باشد.
-4 خشکسالیهای پیاپی، کاهش سطح ایستابی و پیشروی آب شور: در دشتهای منتهی به دریاچه نمک و حوض سلطان، پیشروی آب شور به وضوح قابل رصد کردن می باشد.اکثر دشتها ممنوعه و ممنوعه بحرانی می باشد. [4]
-5 هزینه بالای انتقال ، تصفیه ، و خدمات به مشترکین شهری و روستایی: قیمت تمام شده هر مترمکعب آب شرب در سال 90 بیش از 5900 ریال و قیمت تمام شده آب کشاورزی ، در سال 90 بیش از 800 ریال می باشد[5] با عنایت به تورم ایجاد شده در سال 91 و اوایل سال92 این میزان بیشتر از میزان اعلام شده موصوف می باشد. پروژه موصوف حاصل ننایج بیش از 15 طرح اجرا شده در زمینه کاهش مصرف و رعایت الگوی مصرف می باشد از مطالعات صورت گرفته می توان به منابع و ماخذ مندرج در انتهای همین مقاله به شماره های[6] ،[7]،[8] ،[9]،[10] ،[11] ، [12]،[13] و .. اشاره نمود .
مواد و روش ها روش اجرای طرح
روش اجرای طرح موصوف بر اساس یافته های پژوهش های کاربردی قبلی بوده - روش استقرایی - که اطلاعات آنها به طور کلی جمع بندی گردید. فرضیات و متغییر های اصلی ، مستقل و تعدیل کننده که در هریک از پژوهشها بررسی گردیده به صورت یک معادله در پروژه موصوف بررسی و نتایج به صورت جواب های معادله چند مجهولی استخراج و ارائه گردیده است. جهت ترغیب جامعه به سمت مصرف بهینه نیاز به بررسی قدم به قدم سوالات ذیل - فرضیات کلی پروژه های صورت گرفته - می باشد:-1 آیا شرایط فعلی و آینده منابع آبی برای جامعه تشریح و تبیین شده است؟-2 این تشریح و تبیین چقدر موثر بوده است؟ایا به خوبی تشریح گردیده است؟-3متقاضیان این شرایط را قبول نموده اند؟-4 آیا قبول شرایط فعلی و آینده به منزله پاسخگوییمناسب - همراهی - جامعه - متقاضیان - با مدیران و متخصصان آبی است؟ پس از طرح این سوالات مدیران به سوالات ذیل نیل پیدا می کنند-1 راهکارهای موثر تبیین مناسب شرایط فعلی و آینده منابع آبی چیست؟-2 با تبیین شرایط کنونی و آینده چه راهکارههایی جهت قبول و مشارکت و همراهی متقاضیان وجود دارد؟
راهکارههای موثر بر تشویق و ترغیب جامعه به سوی مصرف بهینه
-1آموزش حضوری
آموزش یکی از ابزارهای عمده"انتقال فرهنگ،جامعه پذیری، نظارت و کنترل اجتماعی، و ضامن استمرار و بقای هر جامعه ای خواهد بود.
-1الف- آموزش بهره برداران در هر سه بخش - شرب و بهداشت،کشاورزی و صنعت - :
-1الف--1نهاد خانواده: نهاد خانواده در کنار نهاد دین و دولت از گذشته تا کنون، سازنده جامعه ایرانی است. از ابزارهای موثر جهت تحقق امر مصرف بهینه در خانواده علاوه بر مواردی که در ذیل عنوان خواهد شد می توان به معاونت محترم امور زنان و خانواده ریاست جمهوری،شورای فرهنگی اجتماعی زنان ، سازمان بسیج جامعه زنان ،پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج ،دانشگاه الزهراء ، مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه جامع امام حسین - ع - اشاره نمود. به نظر می رسد در صورتی که طرح فرهنگی موثری با همکاری وزارت نیرو و ارگان های یاد شده تهیه شود می تواند در امر تشویق و ترغیب خانواده ها و نسل آینده به سمت مصرف بهینه موثر واقع شود.
