بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه و کتابخوانی یکی از اساسی ترین عوامل دست یافتن به آگاهی، منابع معرفت شناختی و در نتیجه سعادت است. از اینرو ترغیب همه افراد علی الخصوص قشر دانشجو برای مطالعه دارای اهمیت بسزایی است. بنابراین هدف از انجام پژوهش حاضر هدایت دانشجویان به مطالعه و کتابخوانی و ارائه راهکارهایی برای ایجاد انگیزه و ترغیب دانشجویان به مطالعه ، در جهت ارتقای دانش و معلومات آنان است .
دانشی که از طریق مطالعه کسب می شود، موجبات تعالی فردی و اجتماعی را بدنبال دارد. بنابراین دانشجویان دانشگاه فرهنگیان به عنوان چرخ های پیش رونده و گسترش و توزیع کننده در حوزه علم و دانش بایستی با فرهنگ مطالعه و کتابخوانی عجین و آشنا باشند. مقاله حاضر که بصورت اسنادی،کتابخانه ای نگاشته شده است ، کوششی است بمنظور تبیین عوامل تاثیر گذار بر افزایش مطالعه در دانشجویان و پاسخی برای رفع موانع و عوامل بی انگیزگی دانشجویان به مطالعه و کتابخوانی است.
مقدمه
تردیدی نیست که مطالعه امری زوال ناپذیر است چرا که زیر و بنا و زمینه ساز توسعه و پیشرفت و راهگشای بهروزی و سعادتمندی انسان ها و جامعه است. از این رو توجه به مطالعه و کتابخوانی، یکی از موضاعاتی است که بایست به تبیین و اهمیت آن قدم گذاشت. مطمئنا جامعهی پیروز و موفق جامعهای است که بدور از نادانی و بدنبال دانش و آگاهی است، جامعه ای که اعضای آن با شناخت محیط، وظایف و مسائل دنیای پیرامون خویش بدنبال سعادتمندی و تعالی خود و جامعه خویش هستند.
در واقع میتوان گفت مطالعه و کتابخوانی دریچه ای بسوی جهان علم و معرفت است که موجبات پرورش استعدادهای خداداد انسانی و رشد و تکامل را منجر می گردد. از اینرو پیشرفت کشور های مترقی، مدیون مطالعه و کتابخوانی مردم آنهاست،چون کسی که به مطالعه اهمیت دهد به سطوح بالای علمی دست می یابد و این مسأله بر سرنوشت افراد و آن جامعه تاثیر مثبتی خواهد گذاشت و نسلهای بعدی را نیز بهره مند خواهد نمود.
لذا میتوان گفت مطالعه و کتابخوانی ضمن انتقال دانش به مخاطب ، بینش او را نسبت به دنیای پیرامون خود تغییر داده و روح تازه ای به خواننده می دهد ، دریچه ای که خواننده را با افکار و اندیشه ی دیگران آشنا کرده و به آدمی بصیرت می دهد تا شعاع دید خود را گسترش دهد و او را در همه حال با خود همراه میکند.
دین مبین اسلام نیز به اهمیت و جایگاه مطالعه در آیات و رویات فراوانی تأکید کرده است ، برای مثال: نهضت اسلامی با ندای آسمانی "بخوان" مزین شده است و خداوند در قران کریم به قلم و آنچه می نویسد سوگند یاد کرده است.
همچنین مقام معظم رهبری درباره اهمیت و جایگاه مطالعه و کتابخوانی نیز این چنین می فرماید: »این باید یک سیره و سنت در بین مردم ما بشود که کتاب بخوانند و به بچه هایشان یاد بدهند.« یا در جای دیگری می فرمایند: »کتابخوانی باید مثل خوردن و خوابیدن و سایر کارهای روزانه در زندگی مردم وارد شود.«
کتابخوانی یک رفتار فرهنگی است که در جامعه تحقق مییابد ،به تبع این رفتار دانشگاه ها نقش بی بدیلی را می توانند در خصوص ارتقا این رفتار ایفا نمایند .دانشگاه ها مراجعی هستند که در تولید دانش و اطلاعات هر کشوری سهمی مهم به عهده دارند، و دانشجویان در این فضای علمی است که باید خود را برای ورود به جامعه آماده نمایند؛ از آنجایی که کتابخوانی یکی از عوامل موفقیت و افزایش دانش هر دانش پژوهی می باشد، باید راه های ترغیب این رفتار فرهنگی - مطالعه و کتابخوانی - را شناخت و به دانشگاه ها معرفی نمود.
امید است با راه کارهای ارائه شده در طی این پژوهش بتوان فرهنگ مطالعه و کتابخوانی را در بین دانشجویان عملی ساخته و به تداوم و افزایش این فرهنگ در جامعه پرداخت.
انگیزش
انگیزش، فرایندها، حالتی درونی تعریف می شود که رفتار ها را بر می انگیزند ، به آنها انرژی و جهت می دهند از آنها حمایت میکنند و موجب می شوند رفتار ها حفظ شوند و ادامه پیدا کنند. پنتریج و شانک - - 2002 باور دارند انگیزش هدفهایی را در بر دارد که برای کارها نیروی محرکزا فراهم میکنند و به آنها جهت میدهند. نظریه پردازان انگیزش ، دو نوع انگیزش را شناسایی کرده اند: انگیزش درونی و انگیزش بیرونی .
انگیزش بیرونی به معنی انجام کاری برای دستیابی به چیزی دیگر است ، یعنی انجام آن کار وسیله ای است برای رسیدن به هدفی دیگر .بیشتر وقت ها انگیزش بیرونی از مشوق های بیرونی مانند پاداش ها و تنبیه ها اثر می پذیرد؛برای مثال درس خواندن برای گرفتن نمره خوب در آزمون پایان سال.
انگیزش درونی به معنی کنجکاوی ، علاقه مند بودن به انجام کاری و درگیر شدن در انجام آن کار به خاطر خود آن کار است،به عبارت دیگر هدف انجام کار در خودش است ؛ برای مثال دانش آموزی بخاطر اینکه خواندن تاریخ برایش لذت بخش است ، به خواندن کتاب درسی تاریخ بپردازد
لذا برای ترغیب دانشجویان به مطالعه و کتابخوانی میتوانیم از عامل انگیزش کمک بگیریم. بگونهای که با استفاده از عوامل مختلف و ایجاد شرایط مناسب منجر به ایجاد و بروز انگیزش درونی و بیرونی برای مطالعه شویم. در ادامه به عوامل مربوط می پردازیم.
عوامل موثر در ترغیب دانشجویان به مطالعه
در این قسمت سعی شده است عوامل ایجاد انگیزه برای مطالعه و کتابخوانی در دانشجویان را به منظور افزایش سرانه مطالعه در این قشر ، بیان کنیم:
.1 اساتید
روانشناسان و متخصصان علوم تربیتی بر این باورند که ، دانش انگیزه در مطالعه نقش اساسی دارد که بستر سازی برای ایجاد انگیزه در محیط دانشگاهی توسط دانشگاهها عملیاتی میگردد. منابع انسانی یا به عبارتی اساتید نقش بی بدیلی را در هدایت دانشجویان جهت مطالعه به عهده دارند. در این باره نادلر به بحث توسعه منابع انسانی اشاره می کند ، ایشان آموزش های منظم در مدت زمان معینی به منظور رشد افراد در انجام وظایف خود را مهم دانسته و به نقش بنگاه های اطلاعاتی ، دانشگاه ها و مدارس تأکید نموده است.
با توجه به مطالب فوق و مفهوم انگیزش که قبلا به آن اشاره شد ، می توان گفت اساتید نقش مهم و بسزایی در ترغیب دانشجویان به مطالعه دارند ، به نحوی که اساتید به عنوان انگیزش بیرونی میتوانند باعث علاقه مند سازی دانشجویان به موضوعات مورد بحث شوند علاوه بر این طرح سوالهای حساب شده و هدفمند، استفاده از الگو های نوین تدریس ، آموزش تفکر انتقادی و... موجبات برانگیختگی انگیزش درونی را فراهم می آورد.
بین الین - 1999 - معتقد است زمانی که به دانشگاه میاندیشید باید خود را برای خواندن آماده کنید . ایشان اعتقاد دارند که یک مطالعه موفق از طریق معلمان و اساتید به سر انجام می رسد.
.2 خدمات کتابخوانی
مقولهی بعدی در محیط دانشگاهی خدمات کتابخانهای است. استهیکز - - 1999در مطالعات خود سیستم های اطلاعاتی - ICT - که به عنوان سیستم های متشکل از اجزای انسانی و فنی هستند را تأکید نموده که در کار پذیرش ، ذخیره سازی ، پردازش ، خروجی دادن و انتقال اطلاعات کارکرد دارند و کتاب به عنوان یک مانع اطلاعاتی در همه حال نقش باز تولید اندیشه را ایفا می نماید که در عصر جدید وزنی در گرایش به مطالعه کتاب پیدا کرده است. استفاده از منابع انسانی متخصص کتابخانه ، رسانه های دیداری شنیداری ، رسانه های الکترونیکی ، و استفاده از متون و... با فضای طراحی شده برای مطالعه از جمله خدماتی است که با عنوان مدیریت کتابخانه بستری برای مطالعه کتاب دانشجویان می باشد.
