بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش در مجتمع عشایری فارابی واقع در شهرستان اشنویه - استان آذربایجان غربی - انجام گرفته است. بر اساس تحقیقات انجام گرفته،نرخ سرانه ی مطالعه در کشورمان بسیار پایین می باشد ودانش آموزان مجتمع ما هم همانند دیگر افراد جامعه نسبت به مطالعه و کتاب خوانی بی رغبت بودند. لذا بنده وهمکارانم بر آن شدیم تا برای حل این معضل چاره ای بیندیشیم چون اگر فرهنگ مطالعه وکتاب خوانی از همان کودکی در بین دانش آموزان نهادینه شودطولی نخواهد کشید که جامعه ای کتاب خوان وتوسعه یافته خواهیم داشت وثمره ی آن پیشرفت همه جانبه ی کشورمان خواهد بود.
ما توانستیم با انواع واقسام روش های کلاسی - توسط همکاران - وفعالیت های خارج از کلاس - توسط بنده، به عنوان معاون پرورشی مجتمع - دانش آموزانی را که قبلاً میلی به خواندن کتاب و مطالعه نداشتند چنان درگیر کتاب خواندن وعلاقه مند به کتاب کنیم که هر کدام از دانش آموزان در خانه، برای خود کتاب خانه ای درست کرده وحتی در فصل تابستان نیز از کتاب خانه ی مجتمع کتاب گرفته ومطالعه نمایند.
مقدمه
خوشتر ز کتاب در جهان یاری نیست در غم کده ی زمانه غم خواری نیست یکی از مهمترین شاخصه های توسعه و پیشرفت ،توسعه ی علمی و فرهنگی می باشد،نباید در این نکته تردید داشت که اساس رشدو پیشرفت،در مطالعه و تحقیق و پژوهش نهفته است و هرچقدر کشوری پیشرفته تر باشد نشان آن است که نرخ مطالعه و تحقیق در آن کشور بالاترست،بنابراین اگر ما خواهان رشد همه جانبه وعقب نماندن از قافله ی به سرعت پیش رونده ی علم و دانش و تکنولوژی می باشیم باید زیر ساخت بنیادین آن را که در مطالعه و تحقیق و پژوهش قرار دارد ترمیم و اصلاح نماییم. متاسفانه آمارها وضعیت نگران کننده ای از نرخ مطالعه در کشورمان را نشان می دهند ونرخ مطالعه در کشورما در مقایسه با کشورهای پیشرفته فاصله ی بسیار زیادی دارد،که تامل در آن هر انسان دلسوزی را با نوعی نگرانی و تشویش مواجه می سازد.
باید بپذیریم که فرهنگ مطالعه و گرایش به کتاب و کتاب خوانی در بین ما خیلی ضعیف می باشدو با ایده آلها فاصله ی زیادی دارد.پس بر همه ی افراد این جامعه که احساس مسئولیت می کنندو از وضعیت موجود نگران هستند فرض است که چاره ای بیندیشندو راه ترقی و توسعه را هموارو قدمی در جهت تعالی علمی کشور بردارند زیرا گسترش فرهنگ کتابخوانی،اگر برای سایر جوامع از مهمّات باشد برای جامعه ی ما مصداق الاهمّ" فالاهم" است زیرا کتاب آسمانی ما با کلمه ی "اقراء" آغاز شده است،در این کتاب الهی 287بار کلمه ی کتاب ، 33بار کتابت و 71بار قرائت و مشتقات آن ذکر شده است. به عبارت دیگر،در مجموع 385 بار به صراحت از کتاب،خواندن و نوشتن سخن به میان آمده است و این مساله عمق اهمیت و توجه قرآن کریم به کتاب خوانی و دانش افزایی را به بهترین وجه بیان می کند.
توصیف وضعیت موجود و تشخیص مساله
اقدام پژوهی بنده مربوط به یکی از مجتمع های عشایری شهرستان اشنویه واقع در استان آذربایجان غربی به نام مجتمع آموزشی وپرورشی فارابی می باشد. این مجتمع که شامل مدارس چهارروستای زمه، پروانه ، چل آشو گلاز می باشد مجموعاً دارای 237دانش آموز - 97دخترو 140پسر - می باشد. روستا های ذکرشده از دور افتاده ترین روستاهای کشورمان بوده و با دو کشور عراق و ترکیه هم مرزمی باشند. شغل مردم روستا دامپروری و کشاورزی است و غیر از روستای گلاز که کلاسها به صورت تک پایه می باشددر سه روستای دیگر، به علت کمی دانش آموز، کلاسها به صورت چندپایه و مختلط - دختر وپسر با هم - اداره می شوندوبیشتر همکاران به دلیل مسافت زیاد روستا ها با شهر و هم چنین زمستان سخت این مناطق،از آبان ماه همراه خانواده هایشان در روستاهای محل خدمت شان بیتوته می نمایند.
بنده که خودم آموزگار می باشم ولی امسال به عنوان معاون پرورشی این مجتمع مشغول به کارشدم در ابتدای سال تحصیلیمتوجه شدم که کتابخانه ی مجتمع اصلاً وضعیت رضایت بخشی ندارد و اتاقی که به عنوان کتابخانه درنظر گرفته شده به همه چیز شبیه است غیر از کتابخانه!زیرا از آن اتاق استفاده ی چند منظوره می شد - به عنوان انباری،آزمایشگاه وآبدارخانه - و در گوشه ای از اتاق هم کمدی مستعمل قرار داشت که در داخل آن تعداد معدودی کتاب غبارگرفته چیده شده بود که هیچ تناسبی با گروه سنی و توانمندی دانش آموزان نداشت. وقتی که دفتر ثبت کتابهای به امانت گرفته شده را ورق زدم متوجه شدم که بیشتر دانش آموزان پارسال، هیچ کتابی را به امانت نگرفته بودند و آنهایی هم که کتابی گرفته بودند از یک یا دو جلد بیشتر تجاوز نمی کرد، خلاصه وضعیت موجود حاکی از بی علاقگی دانش آموزان به کتابخوانی و مطالعه بود.از سویی نگرش برخی همکاران در بی توجهی به کتابخانه مدرسه و به حاشیه راندن آن،مرا بر آن داشت که سعی کنم ، با خود بیندیشم که چگونه می توانم با به کارگیری روشها و ابتکارات مختلف،دانش آموزان را به کتابخانه ی مدرسه ،کتابخوانی و مطالعه علاقه مند نمایم؟
گردآوری اطلاعات - شواهد - 1
بسیاری از محققان معتقدند که اساس و زیربنای شخصیت انسان در سالهای اولیه ی زندگی پایه گذاری می شود و آموخته های این دو ران تاثیر عمیقی بر آینده ی فرد می گذارد،حال که چنین است ،اگر مطالب خواندنی و سازنده در اختیار کودکان قرار گیرد و آنها از همان سنین کودکی به مطالعه عادت کنند،راه و رسم زندگی را خواهند آموخت و تحت تاثیر داستانها و کتابهای آموزنده به رشد و تعالی خواهند رسید. لذا با توجه به اهمیت کتاب و کتابخوانی و برای اینکه بتوانم درباره ی پرسشی که در قسمت "توصیف وضعیت موجود و بیان مساله" مطرح کرده بودم اطلاعات جامع تری جمع آوری نمایم با هماهنگی مدیر مجتمع ،کلیه ی همکاران ابتدایی وراهنمایی رادر مهرماه به مجتمع دعوت کرده و با آنان در رابطه با بی علاقگی دانش آموزان به مطالعه و کتابخوانی بحث و تبادل نظر شد.
و برخی همکاران علاقه مند به موضوع ،پیشنهادات و مطالب سازنده ای را ارائه دادند و بنده نیز بعد از جمع بندی مطالب همکاران، موارد جالب و ارزشمندی را که آنان ارائه دادند یادداشت نمودم. - پیوست شماره یک - ولی متاسفانه به علت بی سوادی اکثریت والدین وعدم حضور آنها در جلسه ای که به این منظور تدارک دیده شده بود، نتوانستیم از نظرات وپیشنهادات آنها بهره مند شویم. همچنین از دانش آموزان مجتمع نیز در رابطه با فعال کردن کتابخانه ی مجتمع، نظرخواهی شد و برخی از نظرات مفید آنان را نیز یادداشت نمودم،همچنین از چند تا از کتابخانه های مجتمع های شهرستان اشنویه هم بازدید نموده و مواردی را که به نظرم مفید بود یادداشت کردم و بالاخره با مراجعه به کتابهای مختلف - مثل کتاب های انتشارات رشد ،مدرسه،کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان - ،فصلنامه ی تعلیم و تربیت و همچنین سایت پژوهشکده ی تعلیم و تربیت و چند سایت دیگر مواردی را که مفید می دانستم یادداشت برداری کردم.
تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها
وقتی مطالب و مباحثی را که گردآوری کرده بودم - اعم از کتاب،مجلات،نظرات همکاران و دانش آموزان - بررسی و اطلاعات حاصل از آن را تجزیه و تحلیل نمودم،برخی از علل بی علاقگی دانش آموزان به مطالعه و کتابخوانی برایم مشخص گردید که به شرح ذیل بود:
✓ ناآشنایی همکاران با تاثیرات کتاب و کتابخوانی بر زندگی دانش آموزان
✓ عدم ایجاد انگیزه در دانش آموزان توسط معلمان
✓ عدم تشویق دانش آموزان به مطالعه از سوی والدین و معلمان
✓ پایین بودن فرهنگ مطالعه در جامعه و خانواده ها
✓ در دسترس نبودن کتابهایی متناسب با سطح سنی دانش آموزان
✓ جذاب نبودن محیط کتابخانه های مدارس
✓ اهمیت ندادن به کتابخانه های مدارس
✓ یک بعدی بودن کتب کتابخانه
✓ درگیر نکردن دانش آموزان با تحقیق وپژوهش
✓ نبود راهنمایی مناسب، برای دانش آموزان که از کجا و چگونه شروع به مطالعه کنند.
✓ عدم رغبت خود معلمان به مطالعه و کتابخوانی
✓ عدم برخورداری والدین از تحصیلات عالیه
