بخشی از مقاله
چکیده
پایش وضعیت در هر سازمانی به عنوان ارزیاب وضعیت فنی ماشینآلات است، اما در بسیاری از واحدها ارزش واقعی آن به خاطر عدم ارزیابی دستاوردهای مالی مغفول میماند. بسیاری از مدیران سازمانها به موضوع پایش وضعیت فقط به عنوان یک مرکز هزینه و عاملی برای صرف بودجه نگاه میکنند. در مقاله حاضر به دنبال ارائه الگویی مناسب برای برنامهریزی واحد پایش وضعیت هستیم به گونهای که بتوان ارزیابی دقیق فنی و اقتصادی اجرای را در سازمان ارائه داد. بدین منظور برخی شاخصها و الگوهای ثبت اطلاعات در برنامهریزی واحد پایش وضعیت، بمنظور تامین امکان ارزیابی دستاوردهای این سازمان معرفی میشود.
واژههای کلیدی: پایش وضعیت، برنامهریزی، ارزیابی اقتصادی، شاخص
1 -مقدمه
مدیریت نگهداری و تعمیرات، مدیریت تمامی دارائیهای فیزیکی یک شرکت میباشد که بر اساس بیشترین برگشت سرمایه، پایهریزی میشود. تمامی تجهیزات کارخانه بایستی به وسیله یک برنامه کامل و مقرون به صرفه نت پیشگیرانه تحت پوشش قرار داده شوند. نت پیشگیرانه به عنوان کلید موفقیت فرآیند نت به شمار میرود. استفاده از برنامهریزی روتین نت پیشگیرانه، خرابیهای اضطراری را تا حد قابل توجهی کاهش میدهد؛ تا سایر روش ها و فنون بتواند در فرآیند مدیریت دارائیها مؤثر واقع شود. به طور کلی مجموعهای از عوامل پرسنلی، تجهیزات، تسهیلات و ساختمانها که با اهداف تعریف شده طوری در کنار یکدیگر قرارگرفته اند که بتوانند بهطور مؤثر و مفید پاسخگوی نیازهای پیشگیری و تعمیر منظم دستگاهها باشند، گروه CM1 را تشکیل میدهند.
یکی از عوامل موفقیت در استقرار نظام نت پیشبینانه وجود یک سیستم یکپارچه برای مدیریت اطلاعات در سازمان میباشد. این یکپارچگی به مدیریت و کارشناسان امکان میدهد تا بتوانند به راحتی اطلاعات را در سطح سازمان جاری ساخته و استفاده مؤثری از آن داشته باشند. استفاده از دادههای پایش وضعیت در ارتقای برنامه نت پیشگیرانه، مستلزم برقراری ارتباط بین این دو روش در ساختار سیستم نت مکانیزه میباشد. تحلیل نتایج پایش وضعیت ماشینآلات، استخراج گزارشهای مختلف مدیریتی و سنجش عملکرد سازمان، تنها در صورتی میسر خواهد بود که یک سیستم یکپارچه دادهها در دسترس باشد. نت پیشبینانه تنها زمانی اثربخش خواهد بود که نتایج حاصل از آن در فرایند کاری و سیستم دستور کارها جاری شود. اگر دادههای جمعآوری شده، در برنامهریزی و زمانبندی فعالیتهای نت جریان نداشته و یا با اقدامات اصلاحی دنبال نشود در آن صورت فقط زمان و سرمایه سازمان تلف شده است.
برنامههای پایش وضعیت ماشینآلات و به دنبال آن استقرار نت پیشبینانه معمولاً به دلایل مختلف در یک سازمان شروع میشود: حضور مدیران در یک سمینار ممکن است آنها را با مزایای این روش آشنا و ترغیب به پیادهسازی نماید. همچنین یک خرابی فاجعهآمیز در یک واحد ممکن است سازمان را به این سمت هدایت کند که یک فناوری نظیر آنالیز ارتعاشات میتواند از خرابیها جلوگیری کند. متأسفانه این روشها معمولاً بدون برنامهریزی جامع و آموزش کافی شروع میشوند و از زمانیکه یک سیستم خریداری شده و یا از یک روش استفاده شد، چالش ها شروع میشود. در چنین ساختاری انتظارهای مناسب از پایش وضعیت شکل نگرفته و همچنین تخصص کافی هم در سازمان به وجود نمیآید.
به عبارت دیگر می توان گفت کارشناسان پایش وضعیت در شروع فعالیتهای خود با چالش های متعددی روبرو میشوند. اول اینکه با ماشینآلات متعددی در واحد روبرو میشوند که دارای پتانسیلهای خرابی متفاوتی هستند. هر چند که تغییر در ارتعاشات، صدا، رفتارهای الکتریکی، حرارت و خصوصیات روان کار، نشاندهنده بروز یک عیب در سیستم میتواند باشد؛ اما تشخیص به موقع و تفسیر و تحلیل صحیح آن، کارنسبتاً سادهای نیست و حتی در شروع پیادهسازی این روش و بدون داشتن تجربه کافی، اشتباهات زیادی هم میتواند صورت پذیرد. این امر دیدگاه مدیریت و سایر کارکنان نگهداری و تعمیرات را نسبت به این روش تغییر داده و یا حمایت آنها را کمتر مینماید. دوم اینکه افراد مختلف مرتبط با تجهیزات در واحد وجود دارند که آشنایی لازم و کافی با پایش وضعیت ندارند به همین دلیل اطمینان و اعتماد کافی نسبت به این روش نداشته و نسبت به نتایج آن با تردید نگاه میکنند . بنابراین ممکن است پیشنهاد اقدامات اصلاحی کارشناسان مربوطه را باور نداشته و یا در اجرای آن تردید داشته باشند.
وجود دو دیدگاه متفاوت نسبت به یک روش در محیط کاری شرایط مطلوبی را برای موفقیت این روش ایجاد نمینماید. سوم اینکه در صورتی که مدیریت درک صحیح و عمیق از این روش نداشته باشد، نمیتواند انتظار مناسبی هم از پیادهسازی آن داشته باشد. در بعضی از سازمانها این باور در مدیریت وجود دارد که با شروع روش نت پیش بینانه بلافاصله خرابیها به میزان قابلتوجهی نسبت به گذشته کاهش خواهد یافت. این باور منجر به افزایش فشار روی تیم کاری پایش وضعیت خواهد شد. حتی در مواقعی که نتیجه نادرستی از پیشبینیهای پایش وضعیت به وجود آید، حمایت مدیریت کاهش خواهد یافت.
به منظور اصلاح درک سازمان از جایگاه واحد پایش وضعیت، نیاز است که ارزیابی دقیق عملکرد واحد پایش وضعیت به طور مداوم صورت گیرد تا انتظارات از کار این واحد واقعبینانه باشد. لذا با توجه به اینکه سود اجرای پایش وضعیت در کاهش هزینهها و خسارتهای وارد بر سازمان نهفته است، مقاله حاضر به دنبال ارائهی شاخصها و مولفههایی برای تدوین الگوی مناسب در ارزیابی فنی و اقتصادی واحد پایش وضعیت در سازمان است.
2 -سنجش و ارزیابی عملکرد
استفاده از شاخصهای مناسب سنجش عملکرد، مسیر را برای استقرار کامل نظام نت پیش بینانه هموار میسازد. ارزیابی عملکرد و به دنبال آن انجام اقدامات اصلاحی، فرایند بهبود مستمر را در پیادهسازی این نظام شکل میدهد. به هر حال گروه پایش وضعیت بایستی بتوانند اثربخشی فعالیتهای خود را در مجموعه نشان داده و اهداف و برنامههای آتی خود را ترسیم نمایند . بدون داشتن یک ارزیابی صحیح، نمیتوان اهداف خود را در راستای پیادهسازی یک نظام موفق نت پیش بینانه، تبیین نمود. همچنین بدون داشتن شاخصهای استاندارد نمیتوان فعالیتهای خود را با سایر سازمانهای موفق مقایسه و پیشرفت خود را قیاس کرد .[1]
به منظور داشتن ابزارهای مناسب برای ارزیابی عملکرد سازمان نت، تعریف یک مجموعه از شاخصهای کمی که لازم است به طور منظم، اندازهگیری و ثبت و ضبط شده و در اختیار مدیریت و کاربران در سطوح مختلف سازمان نت قرار گیرند، امری الزامی است. این شاخصها باید به نحوی تعریف شوند که مقادیر و اعداد لازم برای محاسبه آنها به سادگی و با دقت مناسب، از بخشهای مختلف سازمان قابل برداشت باشد. از جمله شاخصهای مهمی که برای ارزیابی سیستم نت به کار میروند میتوان به OEE1، OCE1، شاخصهای M و شاخص هزینه فرصت اشاره کرد که در ادامه به آنها اشاره شده است .[2]
ضریب اثربخشی کلی تجهیزات : - OEE - این ضریب، یک ابزار اندازهگیری جامع از تجهیزات تولیدی کارخانه میباشد که متدولوژی کاهش ماشین آلات تولیدی و اجرای بهبود مداوم تولید را به کار گرفته و در ابتدا از اقدامات اصلاحی به بهترین وجه در جهت محدود کردن تجهیزاتی که تأثیر منفی بر تولید داشته باشد، استفاده میکند و در انتها اقدامات اصلاحی به دیگر قسمتهای کارخانه بسط داده میشود. محاسبه OEE به تنهایی نمیتواند شاخصی برای ارزیابی نت باشد، چون یکی از مهمترین موضوعات یعنی سودآوری - هزینه - در این شاخص وجود ندارد. برای رفع این مشکل شاخص دیگری به نام OCE تعریف میگردد که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.
ضریب OEE شاخص رایجی است که از آن زیاد استفاده میشود ولی نکته قابل توجه اینجاست که این شاخص در مدت زمانی که ماشین باید کار کند - به عبارتی زمان برنامهریزی شده برای کار ماشین - محاسبه میشود، لذا برای به حداکثر رساندن اثربخشی تجهیزات، علاوه بر محاسبه OEE ومتعاقباً ریشهیابی و تحلیل، تعریف اقدامات اصلاحی و در نهایت بهبود OEE، زمان توقفات برنامهریزی شده از جمله زمانهای استراحت، تنظیمات،PM2 و... را هم باید مورد تحلیل و بررسی قرار داده و آنها را در بهینهترین حالات ممکن تحت کنترل داشته باشیم تا حتی المقدور زمانی که ماشین باید کار کند و در دسترس تولید باشد، افزایش یابد و اثر خود را در افزایش OEE نشان دهد.
یکی از مشکلات در محاسبه این شاخص جمعآوری دادههای دقیق از واحدهای مختلف سازمان است و میزان همکاری و مشارکت آنها در این خصوص، مهم است. چون تمامی داده های لازم در واحد نت متمرکز نیست، لذا باید بدانیم که شاخص اثربخشی کلی تجهیزات فقط برای واحد نت نیست؛ زیرا که تجهیزات و دستگاهها نیز فقط متعلق به واحد نت نیستند. اثربخشی کلی تجهیزات، برای روشن کردن میزان تأثیر شش ضرر یا اتلاف عمده است و می توان گفت شاخص سلامت عمومی تجهیزات است. به طور کلی مشکلاتی - شش ضرر یا اتلاف عمده - که موجب اتلاف در راندمان تجهیزات و باعث ضرر سازمان میشود، عبارت است از: -1 خرابی اضطراری دستگاهها -2 تنظیم دستگاه ها -3 توقفات موقتی دستگاهها -4 کم بودن سرعت کار -5 خرابی محصولات و دوباره کاریها -6 اشکالات در فرایند.
اتلاف 1 و 2 مربوط به قابلیت دسترسی، 3 و 4 مربوط به ضریب کارایی و اتلاف 5 و 6 مربوط به ضریب کیفیت است. شاخص OEE به صورت زیر محاسبه میشود. ضریب اثربخشی کلی نیروی کار - OCE - نت: ضریب اثربخشی کلی نیروی کار نت، بر بهبود نت از طریق ارتقا اثربخشی و کارایی نیروی کار نت تأکید دارد. افزایش مقدار ارزش افزوده حاصل از نیروی کار و ارتقا بهرهوری نیروی کار، به اندازهگیری این شاخص نیازمند است تا بدانیم دقاًی در چه وضعیتی قرار داریم. این شاخص به صورت زیر محاسبه میشود: - 4 - هر یک از پارامترهای مؤثر در رابطهی فوق بدین صورت معرفی میگردد: :CU این مؤلفه به اندازهگیری چگونگی برنامهریزی و زمانبندی منابع نیروی کار مربوط میشود. داشتن انبار قطعات یدکی مناسب - قطعات درست، مکان درست، زمان درست - در زمانبندی نیروها بسیار موثرست. زمان مفید کاری شامل این موارد
