بخشی از مقاله
چکیده
منطقه مورد مطالعه در 50 کیلومتري شمال غرب سبزوار و جنوب غرب روستاي جلمبادان واقع شده است. سنگهاي منطقه از واحدهاي عمیق تا نیمه عمیق با ترکیب حدواسط در حد دیوریت و مونزودیوریت به سن ائوسن زیرین تشکیل شدهاند. این واحدها تحت تاثیر آلتراسیونهاي: پروپلیتیک، آرژیلیک ، سیلیسی و سرسیتیک قرار گرفته-اند. براساس ترکیب کانیشناختی و پذیرفتاري مغناطیسی زیاد - - 4793 ×10-5 S I، تودههاي نفوذي منطقه مربوط به سري مگنتیت - نوع اکسیدان - و از گرانیتهاي نوع I هستند. وجود تودههاي نفوذي حاوي کانیسازي، سیستم آلتراسیونی مناسب، آنومالی طلا، الگوي کلی تکتونیکی و زمین شناختی و نوع سري ماگمایی در منطقه احتمال وجود یک سیستم طلا- مس پورفیري را در این منطقه نشان میدهد.
مقدمه
منطقهي مورد مطالعه به وسعت حدود 2/5 کیلومترمربع در 57° 23´ 40´´ تا 57° 24´ 32´´ طول شرقی و5´´٠ 36° 27´ تا 36° 28´ 05´´ عرض شمالی واقع شده است. پروژهي اکتشاف مقدماتی طلا در این ناحیه قبلاً اجرا گردید است.[3] در منطقه مورد مطالعه تاکنون مطالعات دقیق سنگشناسی و آلتراسیون صورت نگرفته است. لزوم مطالعات تفضیلی در منطقه به منظور بررسی وجود احتمالی سیستم طلا- مس پورفیري احساس گردید. هدف از این پروژه بررسی دقیق سنگشناسی، آلتراسیون و پذیرفتاري مغناطیسی تودههاي نفوذي به منظور تفکیک دقیق آنها و تعیین زونهاي آلتراسیونی با نگرشی بر پتانسیل اکتشافی طلا- مس پورفیري میباشد.
زمینشناسی
این منطقه در شمال غرب ورقهي 1/100000 باشتین قرار گرفته است.[2] از نظر ساختاري در شمال زون ایران مرکزي و به طور جزئیتر در واحد ژئوتکنیکی سبزوار قرار گرفته است. بخشی از زون سبزوار را نوار آتشفشانی بعد از کرتاسه تشکیل میدهد که به موازات مجموعه افیولیتی کشیده شدهاند. علاوه بر سنگهاي آتشفشانی تعدادي توده-هاي نفوذي نیز به طور پراکنده در این واحد تزریق شدهاند که اکثراً داراي ترکیب حدواسط تا اسیدي میباشند.[1]عمده سنگشناسی منطقه را واحدهاي حدواسط عمیق و نیمه عمیق تشکیل میدهد. سن این واحدها ائوسن زیرین است.[2] واحدهاي مذکور به ترتیب زیر تشریح میگردند:
-1 هورنبلند دیوریت پورفیري عمدهترین واحد حدواسط نیمه عمیق منطقه را تشکیل میدهد - شکل - 1 و متشکل از %40-45 فنوکریست و اندازه بزرگترین دانه 0/2 میلیمتر است. این سنگ حاوي %80-85 پلاژیوکلاز، %3-5فلدسپارپتاسیم و %5-10 هورنبلند میباشد.
-2 پیروکسن هورنبلند دیوریت پورفیري به صورت رخنمونهاي نسبتاً زیادي در قسمت جنوب شرق و مرکز منطقه وجود دارد - شکل. - 1 میزان فنوکریست از %30-60 متغییرمیباشد و اندازه بزرگترین دانه 0/4 میلیمتر است. این توده حاوي %70-75% پلاژیوکلاز، %5 فلدسپارپتاسیم ، %8-12 هورنبلند و %5-7 پیروکسن است.
-3 هورنبلندپیروکسن دیوریت پورفیري به صورت رخنمونی در شمال شرق منطقه وجود دارد - شکل. - 1 میزان فنوکریست %45-60 متغییر بوده و اندازه بزرگترین دانه 0/32 میلیمتر است. این توده حاوي %75-80 پلاژیوکلاز،%3-5 فلدسپارپتاسیم ، %8-12 پیروکسن و %5-8 هورنبلند است.
-4 بیوتیت هورنبلند پیروکسن دیوریت پورفیري به صورت رخنمون کوچکی در قسمت جنوب منطقه وجود دارد - شکل. - 1 اندازه بزرگترین دانه 0/2 میلیمتر است. این توده حاوي %75-80 پلاژیوکلاز، %2-5 فلدسپارپتاسیم، %7-10 پیروکسن، %5-7 هورنبلند و %3-5 بیوتیت است.
-5 بیوتیت هورنبلند دیوریت پورفیري به صورت رخنمونهاي کوچکی در شمال شرق و مرکز منطقه وجود دارد - شکل. - 1 این سنگ متشکل از %45-50 فنوکریست و اندازه بزرگترین دانه 0/28 میلیمتر است و حاوي%70-75 پلاژیوکلاز، %3-7 فلدسپارپتاسیم، %10-15 هورنبلند و %3-5 بیوتیت میباشد.
-6 پیروکسن هورنبلند دیوریت در مرکز منطقه رخنمون دارد - شکل - 1 که در واحد هورنبلند دیوریت پورفیري نفوذ کرده است و داراي بافت گرانولار میباشد. پلاژیوکلاز حدود%65، فلدسپارآلکالی حدود%5 ، هورنبلند حدود%20 و پیروکسن حدود %10در این سنگ وجود دارد.
-7 هونبلند پیروکسن دیوریت با گسترش نسبتا بیشتري در قسمت شمال منطقه واقع شده است - شکل - 1و به صورت تلسکوپی در واحد هورنبلند دیوریت پورفیري نفوذ کرده است. بافت سنگ گرانولار میباشد . این سنگ حاوي %70-75 پلاژیوکلاز، %5-10 فلدسپارپتاسیم، %5-10 پیروکسن و %3-5 هورنبلند میباشد. کانیسازي کالکوپیریت علاوه بر پیریت در این توده وجود دارد که مقدار آن کمتر از %1 میباشد.
-8 هورنبلند دیوریت با گسترش محدودي در قسمت شمال منطقه واقع شده است - شکل. - 1 این سنگ داراي بافت گرانولار است. پلاژیوکلاز حدود %75، فلدسپارآلکالی حدود %5، هورنبلند حدود %20 در این سنگ وجود دارد.
-9 هورنبلند مونزودیوریت با گسترش نسبتا محدودي در قسمت مرکزي منطقه واقع شده است - شکل. - 1 این سنگ به صورت توده عمیق و داراي بافت گرانولار است و حاوي %60-65 پلاژیوکلاز، %25-30 فلدسپارپتاسیم و حدود %5 هورنبلند میباشد.
آلتراسیون
در منطقه مورد مطالعه به علت سیستم گسلی فعال و وجود محلولهاي ماگمایی در زمان مختلف، واحدها را تحت تاثیر قرار داده و سبب ایجاد زونهاي آلتراسیونی مختلف گردیده که به ترتیب در ذیل تشریح میگردند:
-1 زون سیلیسی-آرژیلیک: مهمترین زون آلتراسیونی تشخیص داده شده در منطقه است که به رخنمون اندکی در بخش مرکز منطقه خلاصه میشود - شکل. - 2 کانی مهم در این زون کوارتز به صورت رگچهاي و پراکنده می-باشد و گاهی به بیش از %50 میرسد. فلدسپارها به کانیهاي رسی و کمتر به سرسیت دگرسان شدهاند. کانی پیریت در این بخش بیشترین مقدار - %5-10 - به صورت پراکنده و اسفالریت کمتر از %1 در این بخش وجود دارد.
-2 زون آرژیلیک- سرسیتیک: این زون در قسمتهاي شمال غربی و جنوب غربی با گسترش متوسطی در اطراف زون سیلسی آرژیلیک و آرژیلیک قرار دارد - شکل. - 2 در این زون اکثر فلدسپارها به کانیهاي رسی و سرسیت دگرسان شدهاند. کانی مافیک - هورنبلند - به مقدار کمی به اپیدوت، کربنات و اکسیدهاي آهن دگرسان شده است.
-3 زون آرژیلیک: این زون در بخش شرقی منطقه قرار دارد و به زون سیلیسی آرژیلیک ختم میشود - شکل. - 2 در این زون %45-50 فلدسپارها به کانی رسی دگرسان شدهاند همچنین تا %5 سرسیتی شدن مشاهده میشود.
-4 زون سیلیسی-پروپلیتیک: این زون در قسمت مرکزي منطقه وجود دارد و از گسترش محدودي برخوردار است - شکل. - 2 این زون حاوي %30 کوارتز ثانویه است. هورنبلندها به مقدار % 10 به اپیدوت، %2 به کلریت و به مقدار بیشتر به اکسیدهاي آهن دگرسان شدهاند.
-5 زون پروپلیتیک-سرسیتیک: این زون در بخش شمال غربی منطقه و مقادیر کمی در قسمت مرکز منطقه وجود دارد - شکل - 2و عمدتاً سنگهاي هورنبلند دیوریت پورفیري را تحت تاثیر قرار میدهد. کانیهاي مافیک به کلریت، اپیدوت و کربنات و فلدسپارها به سرسیت و کانیهاي رسی دگرسان شدهاند.
-6 آرژیلیک-پروپلیتیک: این زون گستردهترین آلتراسیون منطقه میباشد به طوري که مرکز و حاشیههاي شرقی و جنوبی منطقه را پوشش میدهد - شکل. - 2 این زون به سمت حاشیه شمال شرق به صورت پروپلیتیک ظاهر می-شود. فلدسپارها به کانیهاي رسی و کانیهاي مافیک - هورنبلند و پیروکسن - به اکسیدهاي آهن ،اپیدوت وکلریت دگرسان شدهاند.
-7 پروپلیتیک: این زون از گسترش نسبتاً متوسطی در منطقه برخوردار است و حاشیه شمال شرقی منطقه را شامل میشود - شکل - 2 و بیشتر سنگهاي هورنبلند پیروکسن دیوریت پورفیري و هورنبلند پیروکسن دیوریت را تحت تاثیر قرار داده است. این زون در صحرا با رنگ سبز روشن تا تیره و حضور کانیهایی چون کلریت ، اپیدوت و کربنات مشخص میشود. در صد اپیدوت در برخی مناطق به %10 میرسد. کلریت در حد %2-3، کربنات %3-5از دیگر کانیهاي ثانویه این زون میباشند.
پذیرفتاري مغناطیسی
پذیرفتاري مغناطیسی در 62 نمونه از سنگهاي منطقه در راستاي بررسی اکسیدان بودن یا احیایی بودن محیط تشکیل و حضور کانی مگنتیت انجام پذیرفت. پذیرفتاري مغناطیسی در سري مگنتیت بیشتر از 40×10-5SI و در سري ایلمنیت کمتر از 40×10-5SI است. تقریباً تمام کانسارهاي گوگرد، سولفیدهاي عناصر پایه، طلا-نقره و بسیاري
