بخشی از مقاله
چکیده
کشاورزی سومین شغل پرخطر در دنیا محسوب میشود. شاغلین این بخش در معرض انواع حوادث و بیماریها قرار دارند. از این رو، توجه به موارد ایمنی برای جلوگیری از ابتلا به عوارض و بیماریهای شغلی عامل بسیار مهمی به شمار میرود. یکی از عواملی که سلامت کشاورزان را تهدید میکند، سموم شیمیایی هستند که لازم است کشاورزان برای مقابله با عوارض و بیماریهای ناشی از آن به انجام رفتارهای ایمنی خاصی اقدام نمایند. در این مقاله سعی شده است رفتارهای ایمنی مورد نیاز برای مقابله با عوارض و بیماریهای ناشی از سموم شیمیایی مورد بررسی قرار گیرد. جهت جمع آوری اطلاعات، از روش مطالعات کتابخانهای و جستجوهای اینترنتی استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که لازم است کشاورزان از رفتارهای ایمنی مورد نیاز در انبار نمودن سموم شیمایی، در حین انجام سمپاشی، در خصوص زمان و مقررات انجام سمپاشی و نیز در رابطه با کمکهای اولیه مورد نیاز برای افراد مسموم آگاهیهای لازم را داشته باشند.
کلمات کلیدی: رفتار ایمنی، بهداشت حرفهای، سموم شیمیایی، کشاورزان.
.1 مقدمه
افراد بالغ تقریباً یک سوم از ساعات زندگی خود را در محیطهای کار سپری میکنند. با وجود تنوع زیاد در وضعیت شاغلین بخشهای مختلف اقتصادی، طبق برآورد سازمان بین المللی کار 1 - ILO - شرایط کاری حدود دو سوم از شاغلین جهان به گونهای است که حداقل معیارهای بهداشتی و ایمنی، در آن رعایت نمیشود .[7] حرفه کشاورزی یکی از پرخطرترین مشاغل دنیا است .[10] پس از کار در معدن و صنایع راه و ساختمان، کشاورزی سومین شغل پرخطر در دنیا به شمار میرود .[8] طبق برآورد سازمان بین المللی کار، سالانه 170000 نفر از کشاورزان در اثر حوادث ناشی از کار نظیر کار با ماشین آلات و مسمومیتهای حاد شغلی کشته میشوند. این امر نشان دهنده این است که ریسک مرگ در کشاورزی دو برابر سایر مشاغل میباشد .[3] همچنین، در گزارشی از انجمن ایمنی و بهداشت کار آمریکا منتشر شده است که سالانه از هر 100 هزار کشاورز در حدود 31 نفر جان خود را در اثر حوادث ناشی از کار از دست میدهند .[8]
تقریباً در تمام مطالعاتی که رشد اقتصادی را با توجه به بهبود سلامت جامعه کاری مورد بررسی قرار دادهاند، به نتایجی مبنی بر تاثیر مثبت، قابل توجه و قابل اندازهگیری شاخصهای سلامتی روی سرعت رشد و توسعه اقتصادی دست یافتهاند. این موضوع در مورد بخش کشاورزی نیز صادق است، به نحوی که بسیاری از محققان و صاحبنظران توجه به وضعیت بهداشتی و ایمنی کشاورزان را عاملی اساسی در جهت دستیابی به توسعه پایدار در بخش کشاورزی در نظر گرفتهاند 12]و.[11 بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، ضروری است همزمان با رشد کشاورزی، محافظت از کشاورزان در مقابل خطرات محیط کار، افزایش یابد و در سطوح ملی و بین المللی ارتقای رفتار ایمنی کشاورزان مورد توجه قرار گیرد .[4]
علیرغم اهمیت موضوع و پر مخاطره بودن شغل کشاورزی، متاسفانه در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، سرمایه-گذاری کافی در زمینه بهبود وضعیت بهداشت حرفهای کشاورزی و امنیت کار شاغلین صورت نگرفته است و هنوز هیچ گونه استاندارد بین المللی وجود ندارد که بتواند به طور کامل ایمنی و بهداشت شغلی در بخش کشاورزی را مورد توجه و پشتیبانی قرار دهد .[4] با وجود اینکه در حدود 15 سال از آغاز مطالعات مربوط به ایمنی شغلی در بخش کشاورزی در سطح جهان سپری شده است، در ایران موضوعات و مسایل مرتبط با این موضوع در بخش کشاورزی چندان مورد توجه قرار نگرفته و برنامهریزیهای لازم در این زمینه به عمل نیامده است؛ در چنین شرایطی اغلب کشاورزان علایم بیماری را به عنوان بخشی از شغل خود پذیرفته و تا هنگامی که بیماری، این افراد را دچار مشکل اساسی ننماید، به پزشک مراجعه نمیکنند .[1]
به هر حال با توجه به مطالب اشاره شده، لازم است کشاورزان از رفتارهای ایمنی مورد نیاز برای مقابله با عوامل زیانآور محیط کار آگاهی یابند تا قادر باشند با رعایت هر یک از موارد ایمنی، احتمال ابتلا به بیماریهای شغلی و یا مواجهه با حوادث شغلی را به حداقل ممکن کاهش دهند. یکی از عواملی که به شدت سلامت کشاورزان را تهدید میکند، سموم شیمیایی هستند. برخی از عوارض ناشی از مسمومیت با آفتکشها شامل ابتلا به ناراحتیهای کلیوی و ریوی، تأثیر بر سیستم اعصاب، اختلال در سیستم تولیدمثل مردان، گیجی، ناهشیاری و بیتوجهی و لرزش عضلات و از دست رفتن کنترل اعمال میباشند. افزون بر این موارد، برخی از عوارض سموم شیمیایی به گونهای است که علائم آن در درازمدت خود را نشان میدهند. از جمله این بیماریها میتوان به سرطانها، توقف رشد کودکان، نقص عضو، مشکلات قلبی مادرزادی، نابینایی و ناشنوایی و بیماریهای کبدی اشاره نمود. همچنین، مواجهه با آفتکشها بدون رعایت موارد ایمنی و بدون استفاده از وسایل حفاظت فردی، عوارضی را ایجاد میکند که علائم آن شامل سردرد، التهاب پوست، التهاب چشم، علائم ریوی و شبه آنفلوانزا، سقط جنین، علائم گوارشی به همراه تهوع و استفراغ، تشنج و اغما و تولد زودهنگام هستند .[8] بنابراین، عدم رعایت موارد ایمنی توسط کشاورزان منجر به ایجاد آسیبهایی میگردد که گاهی غیرقابل جبران میباشند. از این رو، آگاهی کشاورزان از رفتارهای ایمنی امری ضروری به شمار میرود.
.2 رفتارهای ایمنی مورد نیاز برای مقابله با خطرات ناشی از سموم شیمیایی
تدابیر ایمنی و بهداشتی برای استفاده از سموم شیمیایی را میتوان به صورت تدابیر لازم برای تهیه و انبار نمودن حشرهکش-ها، تدابیر ایمنی لازم در حین سمپاشی، موارد ایمنی مرتبط با زمان و مقررات سمپاشی و کمکهای اولیه در هنگام بروز مسمومیت در مزرعه تقسیم نمود که در ادامه مطلب تدابیر ایمنی مرتبط با هریک از این موارد ذکر میگردد.
.1-2 تدابیر ایمنی برای تهیه و انبار نمودن حشرهکشها
لازم است در تهیه و انبار نمودن حشرهکشها به هر یک از موراد زیر توجه نمود:
- کلیه ظروف سموم شیمیایی باید دارای برچسب باشند؛
- نوع ماده و میزان سمیت آنها باید مشخص گردد؛
- علاوه بر نحوه تهیه نکات مربوط به طرز استفاده و اصول ایمنی و بهداشتی بر روی سموم باید ذکر گردد؛ -در حین استفاده از دستگاه سمپاش از آب کاملاً تمیز جهت جلوگیری از خرابی دستگاه استفاده شود؛
- مخازن باید مجهز به صافی باشند؛
-مخزن راباید بعد از استفاده کاملاً شستشو داد و با آب رمگ کاملاً تمیز نمود [9]؛
- سموم باید دور از دسترس افراد و کودکان نگهداری شوند؛
- بهتر است محل نگهداری سم مجهز به قفل باشد؛
- سم را نباید در آشپزخانه، انبار مواد غذایی، اتاق محل زندگی و یا محل نگهداری حیوانات نگهداری نمود [8]؛
- سمومی که تاریخ انقضاء آنها گذشته است، از محل انبار خارج گردند؛
- ظروف صدمه دیده سموم از انبار خارج شوند؛
- سموم در محل خشک، دور از آتش و نور مستقیم آفتاب نگهداری شوند .[2]
.2-2 تدابیر ایمنی در حین سمپاشی
کشاورزان باید در حین سمپاشی به رعایت موارد ایمنی زیر بپردازند:
- فاصله نقاطی که سمپاشی میشود با مناطق مسکونی نباید کمتر از 300 متر باشد؛
- افرادی که مأمور راهنمایی سمپاشی هستند، باید 50 تا 100 متر فاصله داشته و در صورت وزش باد نباید در معرض باد قرار گیرند؛
- در صورت استفاده از حشرهکشهای غلیظ لازم است که مراقبت بیشتری صورت گیرد زیرا تماس پوست با این مواد بسیار خطرناک است؛
- کودکان و حیوانات باید از محل تهیه سم دور نگه داشته شوند؛
- سم باید به اندازه مصرف تهیه شود؛
- هنگام مخلوط کردن و پیمانه کردن سموم باید از وسایل مناسب و دستکش استفاده شود و سموم هرگز نباید با دست خالی شده و یا مخلوط شوند؛
- سموم محلول را باید با دقت داخل سمپاش ریخته و از ریزش آن جلوگیری نمود؛
- سمومی که به صورت پودر میباشند، هنگام خالی کردن باید دور از باد استفاده شوند؛
- سموم را هرگز نباید داخل شیشههای نوشیدنی ریخت؛
- هرگز نباید به کودکان اجازه سمپاشی داد؛
- در هنگام وزش باد و بارندگی نباید سمپاشی نمود؛
- هرگز نباید سر سمپاشهای گرفته شده با دهان فوت شود، بلکه باید آن را با آب شسته و با یک چوب نرم تمیز نمود؛
- از خوردن و آشامیدن و سیگار کشیدن در حین سمپاشی باید خودداری شود؛
- از ظروف سم نباید جهت تهیه خوراک برای حیوانات استفاده نمود [9]؛
