بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی این پژوهش تحلیل مسیر رابطه بین دانش بر هنجارهای ذهنی و نگرش کشاورزان نسبت بکارگیری سموم شیمیایی در کشاورزی بود. این تحقیق در سال 1396-97 انجامگرفته و ازنظر هدف کاربردی و ازلحاظ جمعآوری دادهها پیمایشی و ازنظر روش توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه کشاورزان کشت آبی در دشت مغان بودند. حجم نمونه به روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای و با استفاده از جدول کرجسی و مورگان - 1970 - به تعداد 400 نفر تعیین شد . - n= 400 -
ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامه بود که روایی آن بر اساس نظر اعضای هیأت علمی دانشگاه و پایایی از طریق آلفای کرونباخ تأیید شد. دادهها با استفاده از توسط نرمافزار LISREL8.80 SPSSv22, مورد تجزیه وتحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج معادلات ساختاری نشان دادند که متغیرهای دانش و هنجارهای اخلاقی کشاورزان 87 درصد از تغییرات در متغیر نگرش کشاورزان نسبت به سموم شیمایی در کشاورزی را پیش بینی کردند. طبق نتایج بهدستآمده متغیر دانش کشاورزان 59 درصد از واریانس هنجارهای اخلاقی کشاورزان در بکارگیری سموم شیمایی در کشاورزی را پیشبینی کردند.
-1 مقدمه
آفات از عوامل اصلی کاهش تولید محصولات کشاورزی است بهطوریکه آمارهای جهانی نشان میدهد سالانه حدود 20 تا 32 درصد از محصولات کشاورزی توسط آفات از بین میرود - الیویرا و همکاران1، . - 2014 امروزه رایجترین و ارزانترین راهحل برای رفع این مشکل کاربرد سموم شیمیایی در کشاورزی میباشد
سموم و آفتکشهای شیمیایی بهعنوان یکی از مهمترین علل آلودگیهای زیستمحیطی شناختهشده و هزینههای زیادی در بردارد و همچنین باعث نابودی شکارچیان سودمند در خاک شده است منجر به گسترش آفات و بیماری خطرناک میشود
اثرات سموم شیمیاییبر سلامت انسانها تأثیر گزار میباشد. آمارها نشان میدهند حدود 90 درصد قارچکشها، 19 درصد علفکشها و 89 درصد حشرهکشها سرطانزا هستند ازجمله اثرات منفی دیگر سموم شیمیایی میتوان، بیماریهای عصبی، دیابت، بیماریهای تنفسی، نارسایی ها و بیماریهای جنینی و مشکلات ژنتیکی، ناهنجاری مادرزادی، مشکلات باروری مسمومیتهای منجر به مرگ و مقاوم شدن گونههای آفات و بیماریها و علفهای هرز به سموم شیمیایی را نام برد
ازاین رو، موضوع کاربرد سموم شیمیایی در کشاورزی، در حال حاضر به یکی از نگرانیهای مهم بشریت در جهان تبدیلشده است
در این راستا، ایران نیز ازجمله کشورهایی است که مصرف سرانه سموم مختلف در آن بالا است
سرطان هنوز بهعنوان یکی از مشکلات مهم در کشورهای درحالتوسعه محسوب میشود، این بیماری به عنوان سومین عامل مهم مرگ میر بعد از بیماری قلبی و تصادفیات در کشور ایران میباشد - خسروی و توحیدی فر، . - 1394 اخراًی مقامات وزارت بهداشت ایران بیان کرده اند که ایران رتبه اول سرطان معده را در جهان دارد، بهطوریکه مبتلایان به سرطان در ایران در سال 70 هزار نفر برآورد شده است که یکسوم آن مربوط به سموم شیمیایی در کشاورزی می باشد
همچنین ضرورت دارد در برنامهریزی برای کاهش خطرات ناشی از سموم شیمیایی انجام تحقیقاتی بهمنظور بررسی دانش، نگرش و رفتارهای کشاورزان درباره سموم مورداستفاده در کشاورزی است.
رفتار متأثر از مجموعه پیچیدهای از عوامل است، اما بخش زیادی از رفتار، با نگرش به محیطزیست تعیین میشود که این نگرش نیز متأثر از میزان دانش و اطلاعات فرد است، فراهم آوردن اطلاعات در مورد آثار زیستمحیطی استفاده از آفتکشها و راههای تغییر در فعالیتهای مدیریت آفات می تواند این آثار را کاهش دهد
نگرش افراد دربرگیرنده ی مجموعهای از عقاید، انگیزهها و تجربیات است
با افزایش نگرشهای فرد در مورد موضوعها، احتیاج او به تفکر و تصمیمگیریهای جدید کم شده و رفتار او در برابر آن موضوعها مشخص، عادتی و قابل پیشبینی میگردد
برخی پژوهشگران معتقدند دانش یا اطلاعات از پیششرطهای ضروری برای هر نگرشی است
دانش محدود از آفتکشها، استفاده بیرویه از مواد شیمیایی باعث مشکلاتی بر سلامت محیطزیست به وجود آورده است بنابراین کسب دانش در مورد نگرش افراد میتواند به تغییر در فرآیندهای تفکر و عمل آنها کمک کند
درصورتیکه افراد قانع نشوند که عوامل خاصی در نابودی محیط نقش دارند، آنها نگرش منفی به آن نخواهند داشت و دانش انسان به محیط، نوع نگرش وی به محیط را متأثر میسازد
دانش میتواند بر هنجارهای اخلاقی تأثیر گزار باشد
هنجارهای اخلاقی، بهعنوان قوانین اخلاقی درونی یا ارزشها تعریف می-شوند - رضوانیا، . - 1392 بهطور مثال، در مقوله کشاورزی زمانی میتوان از کشاورز انتظار داشت، بهصورت اخلاقی رفتار کند که اطلاع کافی از اصول و افعال اخلاق زیستمحیطی داشته باشد
بنابراین، کشاورزی ازنظر اخلاقی باید به صورتی انجام پذیرد که امکان استفاده نسلهای آینده، از محیطزیست و منابع طبیعی آن را بهمنظور تولید غذای کافی و سالم به خطرنیاندازد - عابدی سروستانی، . - 1392 با توجه به مطالب گفته شده، بسترسازی در راستای بالا بردن میزان دانش و نقش آن بر هنجارهای اخلاقی و نگرش کشاورزان نسبت به استفاده سموم شیمیایی امری ضروری است مطالعات متعددی در خصوص دانش، هنجارهای اخلاقی و نگرش کشاورزان نسبت کاربرد سموم شیمیایی و رابطه آنها باهم صورت گرفته است که به برخی از آنها اشاره میشود
بنابراین با توجه به موارد بالا می توان تحلیل مسیر رابطه بین دانش بر هنجارهای اخلاقی و نگرش کشاورزان نسبت بکارگیری سموم شیمیایی در کشاورزی را بهعنوان یکی از مهم مطرح در حوزه اجتماعی و کشاورزی مطرح کرد که باید بیش ازپیش به آن توجه نمود، در راستای هدف کلی فوق فرضیات زیر در قالب چارچوب نظری پژوهش - نگاره - 1 در نظر گرفته شده است.
فرضیهها
.H1 بین دانش نسبت به سموم شیمیایی با نگرش نسبت به سموم شیمیایی رابطه وجود دارد
.H2 بین دانش نسبت به سموم شیمیایی با هنجارهای اخلاقی کشاورزان نسبت به سموم شیمیایی رابطه وجود دارد
.H3 بین هنجارهای اخلاقی نسبت به سموم شیمیایی با نگرش کشاورزان نسبت به سموم شیمیایی رابطه وجود دارد
نگاره :1 چارچوب نظری پژوهش
-2 روش تحقیق
تحقیق حاضر باهدف بررسی تحلیل مسیر رابطه بین دانش بر هنجارهای اخلاقی و نگرش کشاورزان نسبت بکارگیری سموم شیمیایی در میان کشاورزان زراعی کار دشت مغان در شمال غربی ایران غرب دریای خزر و در شمال استان اردبیل انجام گرفت. جامعه آماری این تحقیق شامل کشاورزان زراعی کار و کشت آبی سال زراعی 1395 1396، دشت مغان که اقدام به کشت کردهاند . - N=9996 - با استفاده از جدول نمونهگیری کرجسی و مورگان، 1970 حجم نمونه برابر با 370 مشخص گردید و برای افزایش ضریب اطمینان درمجموع 400 نفر افزایش داده شد. از روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلی و تصادفی متناسب با حجم شهرستانها استفاده گردید. جهت جمعآوری دادهها از کشاورزان از روش مصاحبه حضوری استفاده گردید پس از تکمیل پرسشنامه، دادههای جمعآوری شده موجود در پرسشنامه کدگذاری گردید توسط نرمافزار LISREL8.80 SPSSv22, مورد تجزیهوتحلیل آماری قرار گرفتند.
-3 نتایج
میانگین سنی پاسخگویان 37 سال، بیشینه و کمینه آن به ترتیب 85 و 16 سال میباشد. از مجموع پاسخگویان موردبررسی در این پژوهش، 99/2 درصد مرد و 0/8 درصد زن بودند. ازلحاظ تأهل 24/8 درصد مجرد و 75/2 درصد متأهل بودند. ازنظر میزان تحصیلات 5/5 درصد بیسواد، 47/5 درصد ابتدایی و راهنمائی، 23/3 درصد دبیرستان، 23/8 درصد مدرک دانشگاهی داشتند.
نگرش کشاورزان نسبت به بکارگیری سموم شیمیایی
با توجه به نتایج جدول - - 1 گویه "عملکرد تولید مزرعه درصورت عدم استفاده از سموم شیمیایی کاهش مییابد " در اولویت اول قرار گرفت و گویه " مردم را از خطرات سموم شیمیایی آگاه میکنم " در پایینترین اولویت قرار گرفت.
جدول -1 اولویتبندی متغیرهای نگرش کشاورزان نسبت به افت کش ها - 15 گویه - . - n=400 -
- عملکرد تولید مزرعه در صورت عدم استفاده از سموم شیمیایی کاهش مییابد
- عامل بسیاری از بیماریهای صعبالعلاج ازجمله سرطان در اثر مصرف بیش ازحد سموم شیمیایی در کشاورزی
است.
- استفاده از سموم شیمیایی در کشاورزی، سلامتی انسانها را به خطر میاندازد.
- استفاده از سموم شیمیایی در کشاورزی باعث از بین رفتن حشرات مفید در سطح مزرعه میشود
- استفاده بیرویه از سموم شیمیایی در کشاورزی، باعث به خطر انداختن حیوانات اهلی و وحشی میشود
- استفاده از آفتکشها آخرین راه مبارزه با آفات است
- کاربرد سموم تا حدودی برای افزایش محصول ضروری است
