بخشی از مقاله
چکیده
در اوایل سال 1888، فلورانس نایتینگ اظهار داشته که عوامل محیطی تاثیراتی در بهبودی و بازیابی سلامتی افراد دارد. رنگ یکی از عوامل مهمی بوده که در صورت استفاده صحیح از آن میتوانسته تاثیرات مثبتی در بهبودی و مداوای بیماران بگذارد ، در این مطالعه سعی بر این شده تا اطلاعاتی از روانشناسی رنگها و تاثیرات آن بر افراد جمع آوری شود، و همچنین تلاش شده از طریق مطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک و آییننامه ها و ضوابط مربوط به اصول طراحی بیمارستانها و تحقیقات میدانی شامل طرح پرسشنامه و مصاحبه حضوری با مسئولین و بیماران قدمی در راه ارتقا کیفیت طراحی داخلی بیمارستانها و استفاده صحیح از ابزار برداشته شود.
واژههای کلیدی: رنگ، بیمارستان، معماری داخلی، روانشناسی
مقدمه
رنگ یکی از عوامل مهمی بوده که در صورت استفاده صحیح از آن میتوانسته تاثیرات مثبتی در بهبودی و مداوای بیماران بگذارد، متاسفانه چون مرزها و محدودیت های گذشته در کاربرد رنگ ها در مراکز درمانی رعایت نمی شده، باعث شده چگونگی و ساز و کار انتخاب مجموعه رنگهای دلخواه برای دکوراسیون یک بیمارستان مشکل ساز گردد. در سال 1960 طراحان بر این باور رسیدند که اگر فردی میتواند محیط اطراف خود را برای بهبودی جسم خود دستکاری کند، پس آن شخص میتواند برای ترویج رفتار مطلوب و از بین بردن اثرات منفی نیز دستکاری لازم را در محیط اطراف انجام دهد. تحت شرایط عادی، زمانی که مردم احساس ناراحتی دارند، میتوانند مشکل را به سادگی حل یا آن محل را ترک کنند ولی متاسفانه این شرایط در مراکز بهداشتی و درمانی مقدور نیست، بیماران مانند اسیر هیچ کنترلی بر ترک یا تغییر محیط اطراف ندارد، بنابراین طراحان بیمارستانها مسئولیت بزرگی در قبال بیماران دارند، تا نه تنها با طراحی مناسب و استفاده مناسب از متغییرهای گوناگون اثرات منفی محیط اطراف بر روحیه بیماران را از بین ببرند بلکه موجب بهبودی بیماران و تاثیر مثبت محیط اطراف بر حالات درونی و روحیه بیماران نیز شوند.
فلورانس نایتینگ به نقل قول - پالمر و نش، - 1997:148 گفت: تاثیرات اشیاء زیبا بخصوص رنگ به سختی مورد توجه قرار میگیرد. ولی امروزه رنگ یکی از جدیدترین جنبه های دکوراسیون داخلی در بیمارستانهاست. بر اساس پژوهشهای قبلی عوامل زیست محیطی و تاثیرات آن بر بهبودی بیماران و ارزیابی سطح اضطراب، طول اقامت و میزان درخواست دارو مورد بررسی قرار گرفته و نشان از وجود رابطه مستقیم بین این متغییرها را دارد. همچنین از طریق این مطالعات چارچوبهایی برای تحقیقات آینده در زمینه رنگ در بیمارستانها به دست آمده و توصیه هایی در مورد آزمایشات بیشتر در بیمارستانها شده است.
روش تحقیق
مطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک و آییننامه ها و ضوابط مربوط به اصول طراحی بیمارستانها و تحقیقات میدانی شامل طرح پرسشنامه و مصاحبه حضوری با مسئولین و بیماران.
رنگ
بررسی تاثیر متقابل روانشناختی رنگها در کاربرد هنری رنگ اهمیت بسزایی دارد و استفاده متناسب از هر رنگ می تواند کاربرد ویژه ای در طراحی داخلی و دکوراسیون داخلی داشته باشد. شکوه و جلوه هر رنگ در کنار رنگ دیگر، اثر واقعی خود را نشان می دهد و هر رنگ نسبت به رنگ دیگر میزان تیرگی یا روشنی اش بهتر نمایان می شود. تغییر دادن این ترتیب طبیعی ، ناهماهنگی رنگها را به دنبال دارد و استفاده از این ترکیب ناسازگار، می تواند تغییرات زیادی در دکوراسیون داخلی به وجود آورد.
هر رنگ دارای سه صفت یا سه بُعد بصری مستقلا ً تغییر پذیر است : فام ، درخشندگی و اشباع. فام ، صفتی از رنگ است که جایگاه آن را در سلسله ی رنگی - از قرمز تا بنفش - - معادل با نور طول موج های مختلف در طیف مرئی - مشخص می کندگفته. می شود که تقریبا ً 150 فام متفاوت را می توان تشخیص داد ، ولی همه ی اینها به طور مساوی در طیف مرئی توزیع نشده اند ، زیرا چشم ما برای تفکیک فام ها در طول موج های بلند تر توانایی بیشتری دارد . بلند ترین طول موج ها در منطقه ی قرمز و کوتاه ترین طول موج ها در منطقه ی بنفش هستند . دسته بندی عمومی رنگ ها به بیفام - سیاه ، سفید و خاکستری ها - ، و فام دار - قرمز ، زرد ، سبز ،... - بر همین صفت مبتنی است . برای سهولت درک مطلب ، فام را می توان مشخص کننده ی اسم عام رنگ ها تعریف کرد .
قرمز ، زرد و آبی را فام های اولیه می نامند و چون مبنای سایر فام ها هستند ، رنگ های اصلی نیز نام گرفته اند . فام های ثانویه عبارتند از : نارنجی ، سبز و بنفش که که از اختلاط مقادیر مساوی از دو فام اولیه حاصل می شوند . فام های ثالثه از اختلاط فام های اولیه و ثانویه به دست می آیند : زرد- نارنجی - پرتقالی - ، نارنجی- قرمز ، قرمز- بنفش - ارغوانی - ، بنفش- آبی - لاجوردی - ، آبی -سبز - فیروزه ای - ، سبز- زرد - مغز پسته ای - . دوازده فام نامبرده را با ترتیبی معین در چرخه ی رنگ ، نشان می دهند . در چرخه ی رنگ ، فام های ثانویه و ثالثه ای که بین یک زوج فام اولیه جای گرفته اند ، دارای روابط خویشاوندی هستند و در کنارهم ساده ترین هماهنگی رنگی را پدید می آورند .
درخشندگی - والوور - ، دومین صفت رنگ است و درجه ی نسبی تیرگی و روشنینآ را مشخص می کند - غالبا ً نقاشان اصطلاح رنگسایه را نیز در همین معنا به کار می برند - . معمولا ً درخشندگی رنگ های فام دار را در قیاس با رنگ های بیفام می سنجند . در چرخه ی رنگ ، زرد بیشترین درخشندگی - معادل خاکستری روشن نزدیک به سفید - و بنفش کمترین درخشندگی - معادل خاکستری تیره ی نزدیک به سیاه - را دارد . در سلسله ی رنگی ، هر فام نسبت به دیگری میزان تیرگی یا روشنی ذاتی اش را می نمایاند . معکوس کردن این ترتیب طبیعی ، ناسازگاری رنگی به بار می آورد - مثلا ً اگر بنفش روشن در کنار سبز زیتونی قرار گیرد ، نوعی تکان بصری ایجاد می کند. - اشباع - پرمایگی - ، سومین صفت رنگ است و میزان خلوص فام آن را مشخص می کند - گاه واژه ی شدت را در این مورد به کار می برند - .
فام های چرخه ی رنگ صد در صد خالص اند ولی در طبیعت به ندرت می توان فام خالصی یافت . همچنین ، کمتر رنگیزه ای حد اشباع فام مربوطه در چرخه ی رنگ را داراست . اگر فام ها به هم آمیخته شوند ، رنگ های شکسته به دست می آیند . اختلاط فام های خالص با یکدیگر یا با رنگ های بیفام ، باعث تغییر در پرمایگی و درخشندگی شان می شوند . به طور کلی ، هر فام قابلیت ایجاد رنگ های متنوعی را در حوزه ی خود دارد که به آن تلوّنواریاسیون - - می گویند - مثلا ً انواع صورتی ، اُخرایی وقهوه ای ، تلوّن در فام قرمز هستند. - رنگ به عنوان نشانه و عنصری بارز در کمال آثار دیده می شود و برای لذت و انسباط و روح و روان انسان به کار گرفته می شود.در کل: رنگ بیان کننده ی احساس و عاطفه است ،احساسات و حالات راخل متن توسط رنگ به ما انتقال میابد،رنگ ها دارای ازرش های گوناگونی هستند.
رنگ برای ایجاد آرامش :
در زندگی پرتلاطم امروزی، داشتن آرامش، یکی از نیازهای ضروری انسان عصر حاضر است. همه ی ما برای یافتن لحظاتی آرام و بدون دغدغه در جستجو هستیم و گاه نیز فکر می کنیم رسیدن به آرامش روحی و فکری امری محال است . در این دنیای پرتحرک که هر روز در حال تغییر و تحول است، برای ایجاد آرامش و دادن این حس به انسان ها، نیازمند خلق چنین تفکری هستیم که درون خانه به دنبال آسایش و تمرکز فکری باشیم. برای طراحی این چنین محیطی، رنگ ، یکی از ضروریات است . در این میان لازم است رنگ ها و تأثیر متقابل آن ها را بر یکدیگر بشناسیم. رنگ های همخوان یا همان رنگ هایی که در دایره ی رنگی ، مجاور یکدیگر قرار دارند،نقش مهمی درایجاد آرامش دارند. حتی اگر این رنگ هاتُنمایه ای قوی داشته باشند، مانند آبی تیره، سبز تیره، و ارغوانی، باز هم به انسان آرامش می دهند.
