بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حاضر با هدف روانشناسی شعر و تاثیرآن در درمانگری به عنوان یک روش هنر درمانی خلاقانه برای دستیابی به رشد فردی واهداف درمانی و رسیدن به شادکامی را به صورت تحقیق کتابخانه ی امکانپذیر می کند اهمیت موضوع بر آن است که ثابت می کند هنر از دیرباز به عنوان یک ضرورت در تمامی امور زندگی بشربوده است . شاید گزافه نباشد اگر بگوییم خواستگاه اصلی هنر زندگی است یعنی اینکه زندگی تنها دلیل حضور هنر در جوامع انسانی از بدو تولد انسان در کره ی خاکی و حتا پیش از آن ، می باشد. با مرور این مقاله مشخص می شود شعر درمانی یک رویه درمانی است که در آن شعر به قصد رشد شخصی و سلامتی هیجانی مورد استفاده قرار می گیرد.
شاعر چه زنده و چه مرده یک خویشاوند روحی است که ابراز احساسات مکتوبش، بیماررا مطمئن می کند که تنهانیست.انتخاب شعر ازجمله عواملی است که درمانگر باید حد اکثر دقت را در مورد آن داشته باشد. موضوع شعر، ریتم ،سجع ، قافیه و دیگر صنایع شعری در اثر بخشی شعر مشارکت دارند، که از سوی درمانگر باید مورد ملاحظه قرار گیرد. شعر از همان مکانیسم هایی استفاده می کند که نماد ها ،آرزو ها و جابجایی ها استفاده می کنند.در شعر انسان به خودش باز می گردد و رفتار او با همنوعانش به صورت ارتباط عاطفی در می آید.در واقع او با گذر از جهان اجتماعی دارای واقعیت عقلانی به جهانی اجتماعی برخوردار از اشتراک هیجانی و عاطفی می رسد.
واژه های کلیدی: روانشناسی، شعر، درمانجو، درمانگر
مقدمه:
روانشناسی به عنوان علم مطالعه رفتار و فرآیند های ذهنی ، به دنبال شناخت و ایجاد تغییر در انسانهاست ، که نظریه های مختلف به ابعاد مختلف انسان توجه کرده اند ، واز آنجا که شعر هنری است که تاثیر و نفوذ زیادی بر انسانها دارد . تصور می شود ارتباط تنگاتنگی با ابعاد مختلف زندگی افراد از جمله زندگی روانی آنها داشته باشد. در طول تاریخ مشاهده شده شاعرانی مورد توجه مردم بوده اند که شعر آنها قدرت نفوذ و تاثیر بیشتری بر افراد داشته است. گویا هر چه شاعر با درد مردم زمانه خود آشناتر باشد و در بین مردم همدرد بیشتری پیدا کند و اندیشه افراد جامعه را با زبانی هنرمندانه بیان کند قدرت نفوذ بیشتری دارد. در بیان تاثیری که شعر و کلام شاعرانه در نفوس انسانی دارد شواهد بسیار از تاریخ ادبی می توان به دست آورد.
نه فقط ازتاریخ عرب که شعر در بین آنها مثل پیام خدایان می توانسته است محرک جنگ و کشتار شود یا علل یاری و دوستی ، بلکه در ادبیات تمام اقوام از این گونه شواهد می توان یافت . این تاثیر در دادگاههای آتن در عهد سوفوکلس نیز وجود داشته و قضات تحت تاثیر شعر و کلام شاعرانه نرم شده و تحت تاثیر قرار می گرفته اند. - زرین کوب ، 1346؛ به نقل از قدرتی،. - 1391 یکی از چالش های فرا روی انسان دردنیای امروز ، احساس بهزیستی و شادکامی است ، زیرا علی رغم پیشرفت های چشمگیر در فناوری وتامین آسایش انسان ، احساس شادمانی وی افزایش نیافته است - فرا رویی و همکاران ، . - 2013 شادی از هدف های مهم در زندگی انسان ها به شمار می آیند و از حالات ذهنی مثبت وبخش ذاتی ذهن محسوب می شود ، چرا که حالات ذهنی منفی بخش ذاتی و طبیعی ذهنی ما نیستند ،آن ها موانع زود گذر هستند که دربیان حالت طبیعی لذت و شادمانگی سد ایجاد می کنند - باقری خلیل و عامری ، . - 1389
درسالهای اخیر حوزه روانشناسی شاهد ظهور رویکردی جدید به نام روانشناسی مثبت گرا بوده که به جای پرداختن به ترمیم آسیب ها واختلالات روانی به مطالعه نقاط قوت وکمالات انسانی و به طور کلی ، ابعاد مثبت وجود آدمی پرداخته است و در پی آن است که از نقاط قوت انسان ها به عنوان سپری علیه بیماری های روانی استفاده نماید، از بنیادی ترین مفاهیم مطرح دراین رویکرد مفهوم شادی می باشد. پژوهش ها نشان داده اند شادکامی راهبردهای مقابله ای مساله مداربا استرس - علیپور، هاشمی ، خیر اندیش و طوسی ، - 1389 سلامت روانی وجسمی ،برون گرایی ، وظیفه شناسی - مغانلو و وفایی ، - 1388 وبسیاری از سازه های مثبت دیگر با افسردگی ،اضطراب - بانیکی ، - 2014 روان رنجوری - عظیم زاده پارسی ، حسینی مهر و رحمانی ، - 1390 رابطه منفی دارد.همانطور که مطرح شد افسردگی با شادکامی رابطه معکوس دارد، بطوری که با حالت روانی ناخوش و دل زدگی ، یاس و ناامیدی و نبود شادی در زندگی همراه است.
برآوردها نشان می دهند که 15 تا 20 درصد افراد بزرگسال جامعه عوارض و نشانه های مختلف افسردگی شدید را از خود نشان می دهند و گمان بر این است که75 درصد افرادی که در موسسات روان درمانگری بستری می شوند ، مبتلا به افسردگی هستند. از آنجا که میزان شادکامی مردم ایران درسطح متوسط و زیر متوسط گزارش شده است - منتظری و همکاران ، . - 1391 ودراین میان دانشجویان که ازاقشار متعهد و برگزیده جامعه و سازندگان فردای کشور می باشند به دلایلی از جمله دوری از خانواده ، زندگی خوابگاهی ، استرس های تحصیلی و بسیاری از عوامل دیگر جزء گروه آسیب پذیر در زمینه اختلالات روانی بخصوص افسردگی می باشند که منجر به تجربه هیجانات منفی و کاهش شدید شادی آنان می گردد ، که این مهم می تواند منجر به افت تحصیلی ، کاهش روابط اجتماعی ، سوء مصرف مواد ، خودکشی و بسیاری از آسیب های دیگر شود که از نظر فردی به دانشجو زیان رسانده و از نظر میانی و سازمانی باعث کاهش راندمان دانشگاه و از بعد کلان، جامعه نیززیان خواهد دید.
افزایش شادی با مداخلات وروشهای مختلف انجام گرفته است . شعر درمانی یکی از شاخه های هنر درمانی می باشد که می تواند اثر شفابخش هیجانی داشته باشد هنر درمانی یعنی درمان وشفابخشی آشفتگی های روانی از طریق واسطه های شعردرمانی یک هنر درمانی خلاق است که شعر ودیگر شکل های بر انگیزنده ادبیات را برای رسیدن به اهداف درمانی و رشد شخصی به کار می گیرد. - محمدیان ، شهیدی ،زاده محمدی و مهکی،. - 1389از آنجا که انسان موجودی چند ساحتی است می توان از علوم مختلف جهت شناخت و بهبود ابعاد مختلف زندگی افراد استفاده نمود، ادبیات وبخصوص شعر با روان انسان از زمانهای دور عجین بوده است.اهمیت شعر و ادبیات و حضور همواره آن در زندگی ایرانیان بر هیچ کس پوشیده نیست ، اما با وجود پیوندهای عمیق و گسترده بین ادبیات و روح و روان و زندگی ایرانیان ، کمبود پژوهش در این زمینه به شدت احساس می شود.
آدمی از دیر باز جستجو گر شیوه های رسیدن به خوشبختی بوده است وی همواره با این پرسش روبرو بوده است که چه چیزی موجب خشنودی و شادکامی او در زندگی می شود ، روانشناسی مثبت خواهان تغییر و حرکت به سوی بهینه کردن کیفیت زندگی است، این جنبش در پی آن است که از نقاط قوت انسان ها به عنوان سپری در برابر بیماری روانی بهره گیرد - بانیکی، . - 2014 امروزه در مباحث وپژوهش های روان شناختی ، این امر پذیرفته شده است که تاکید برهیجان های مثبت که مهمترین آنها شادی می باشد، وتلاش درجهت تقویت این هیجان ها، می تواند در ابعاد گوناگون زندگی فردی واجتماعی، اثری مثبت برای فرد داشته باشد پژوهش ها نشان داده اند که افراد شاد روابط رضایت مندانه بالایی با دوستان، اعضای خانواده وهمسر خود دارند، همچنین این افراد در زندگی روزمره خود هیجان های مثبت بیشتر وهیجان های منفی کمتری دارند برون گراتر واجتماعی تر بوده ، علایم اضطراب وافسردگی کمتری نشان داده و درشاخصه های مختلف آسیب شناسی روانی نمرات کمتری می گیرند. - روحانی و ابوطالبی، - 1390
از مواردی که ضرورت پرداختن به مقوله شادی را مطرح می سازد ، مسری بودن شادی است یعنی شادی فرد می تواند دردیگران شادی را پدید آورد . پژوهش ها نشان داده اند زندگی دانشجویی مخصوصا برای دانشجویان مجرد که در خوابگاه دانشجویی بدور از خانواده زندگی می کنند با آسیب ها و فشارهای روانی فراوان همراه بوده و با توجه به اینکه دراین قشر از دانشجویان که اکثریت آنها را شامل می شود سطح شادکامی پایین تر می باشد . مداخله جهت افزایش سطح شادی دراین گروه ضروری به نظر می رسد، که یکی از روش های مداخله شعر درمانی در قالب
