بخشی از مقاله
چکیده
بررسیها نشان میدهد که در میان صحابه رسول خدا حضرت علی از جهت تفسیر قرآن کریم جایگاه یگانه داشت، به صورتی که ابن ابی الحدید اعتقاد دارد که علم تفسیر از علی نشأت گرفت و از او شاخ و برگ پیدا کرد. بر این اساس هدف اولیه این پژوهش، ارائه بستری مناسب و واقعی جهت بررسی روش تفسیر قرآن کریم در مکتب امام علی میباشد. البته از مهمترین اهداف بعدی میتوان به تفسیر در نگاه علی، حضرت علی قرآن را چگونه تفسیر کرده است و علل برجستگی امام علی در تفسیر قرآن کریم اشاره نمود.
از لحاظ روششناسی، پژوهش حاضر با توجّه به ماهیت و اهداف آن از نوع توصیفی کاربردی است. بر این اساس، سعی شده است ضمن مطالعات کتابخانهای و کنکاش در اسناد نوشتاری معتبر و متقن، به بررسی مفهومشناسی واقعی روش تفسیر قرآن کریم در مکتب امام علی پرداخته شود. در جهت بررسی روش تفسیر قرآن کریم در مکتب امام علی در این نوشتار سعی شده است به بررسی موضوعاتی مثل: معنی و مفهوم تفسیر، منشأ نیاز به تفسیر قرآن، علی پیشوای مفسران، تفسیر در نگاه امام علی امام علی قرآن را چگونه تفسیر کرده است و علل برجستگی علی در تفسیر قرآن پرداخته شود. نتایج تحقیق نشان میدهد که قرآن کریم نقش بند زندگی است و علی الگوی رفتاری و پیشوای اجرای آموزههای آن میباشد.
قرآن حقایق هدایت آفرین دارد و علی بهترین هدایتگر به شاهراه هدایت است. قرآن حقیقتی استوار و کتابی وحیانی است و علی مفسّری بی بدیل برای کشف حقایق آن است. نتیجه این که بر مبنای بررسی های به عمل آمده حضرت علی سرآمد مفسران قرآن کریم و برجسته ترین چهره ی تفسیری در دنیای عظیم اسلام استبا. توجّه به مطالب مطرح شده پیشنهادهایی بدین شرح ارائه می گردد: در خصوص معرفت شناسی قرآنی حضرت علی تحقیقات جامعی صورت پذیرد، در خصوص چگونگی الگوگیری از روش تفسیری بی همتای علی تحقیق مستقلی انجام شود، همچنین پژوهش های جامع تری در باره ی چگونگی ترویج روش تفسیری حضرت علی صورت گیرد.
.1 سرآغاز
بر این اساس هدف اولیه از تهیه این نوشتار، ارائه بستری مناسب و واقعی جهت بررسی روش تفسیر قرآن کریم در مکتب امام علی میباشد. از اهداف بعدی میتوان به تفسیر در نگاه امام علی پرداخت و دریافت که حضرت علی قرآن را چگونه تفسیر کرده است و علل برجستگی امام علی را در تفسیر قرآن کریم نام برد. با نگاهی به پیشینه تحقیق درمییابیم که تفسیر قرآن کریم از زمان رسول االله آغاز شد و با پاسخهای آن بزرگوار به پرسشهای مردمان درباره آیات و آموز های وی در تبیین و توضیح آیات الهی، دامن گسترد. آنگاه به روزگار صحابیان دامن گشود و کسانی از صحابیان به تفسیر و تبیین آیات الهی شهره شدند.
جلالالدین سیوطی در جایی نوشته است: از میان صحابیان ده نفر به تفسیر مشهورند: خلفای چهارگانه، عبدااللهبن مسعود، ابن عباس، ابیبنکعب، زیدبنثابت، ابوموسی اشعری و عبداالله-بنزبیر. از میان خلفا، بیشترین روایات تفسیری از آنِ علیبنابیطالب7 است. اما روایات تفسیر از آن سه دیگر اندک است. بدینسان در میان صحابه امیرالمؤمنین علی7 از جایگاه ویژهای در تفسیر برخوردار است - مهدوی راد، 1379، ص . - 3 بر همین اساس، فضلی اعتقاد دارد که آیات قرآن کریم به سه گونه قابل توصیف میباشد:
.1 احادیث صریح و روشنی که در تفسیر آیه آمده است؛ .2 احادیثی که برای تفسیر کلمه یا کلماتی از آیه آمده است؛ .3 احادیثی که موضوع آن با موضوعات مطرح در آیه به طور کامل مرتبط است. احادیث زیادی از علی7 درباره عظمت قرآن و کمالات والای این کلام آسمانی نقل شده است و بیست و دو کمال از کمالات بیانتهای قرآن از منظر امیرالمؤمنین7 قابل تبیین میباشد - فضلی، 1382، ص. - 2 از لحاظ روششناسی، پژوهش حاضر با توجّه به ماهیت و اهداف آن از نوع توصیفی کاربردی است.
از این نظرکه موضوعِ روش تفسیر قرآن کریم در مکتب امام علی7 مورد مطالعه این پژوهش است، تحقیق از نوع توصیفی میباشد.امّا از آن جایی که توصیف به تنهایی نمیتواند هدفهای پژوهش را برآورده سازد، پس از توصیف و طبقهبندی یافتهها، چارچوبی منظم برای سازماندهی و ارائه راهکارهای اساسی و عملیاتی آن صورت پذیرفته است. بر این اساس در این پژوهش سعی شده، ضمن مطالعات کتابخانهای و کنکاش اسناد نوشتاری معتبر و متقن، به بررسی مفهومشناسی واقعی روش تفسیر قرآن کریم در مکتب امام علی پرداخته شود.
.2 معنی و مفهوم تفسیر
یکی از مسائل مهم در تفسیر قرآن کریم، تعیین منبع معرفت معتبر برای آن است. تفسیر قرآن کریم از این جهت برای ما اهمیّ ت دارد که ما به عنوان مسلمانی موحد، باید همه ابعاد زندگی خود را بر اساس کلام خدا شکل دهیم و مقدمه این امر فهم کلام خدا است که با تفسیر میسور است. از جهت لغوی، تفسیر از ماده فسر به معنای روشن کردن و بیان و اظهار معنای معقول است. آیتاالله جوادی آملی در یک بیان جامع بر آن است که تفسیر از جهت لغت به معنای روشن کردن و پردهبرداری از چهره کلمه یا کلامی است که بر اساس قانون محاوره و فرهنگ مفاهمه ایراد شده باشد و معنای آن واضح و آشکار نباشد.
تفسیر به این معنا به کلام مبهم اختصاص دارد و کلام واضح بینیاز از تفسیر است؛ حتی اگر مجمل باشد. معما نیز بر اساس قانون محاوره و تفاهم ایراد نشده است و حل آن از سنخ تفسیر نیست - جوادی آملی، 1378، ج. - 52 :1 تفسیر، راه پی بردن به معارف قرآنی است. اما در چیستی این راه اختلاف نظر وجود دارد. در این جا به طور اختصار، تا جایی که به حلّ مساله این مقاله کمک شود، به برخی از این تعریفها با دستهبندی اشاره انتقادی پرداخته میشود.
