مقاله روش های تربیتی کودک از منظر قرآن

بخشی از مقاله

چکیده:

تربیت در معنای اصیل و حقیقی آن مستلزم آن است که آموخته ها،یادگیری ها و گرایش های فکری انسان در جهت معینی که متناسب با جایگاه،شاٌن و منزلت انسانی وی باشد،هدایت و جهت گیری پیدا کند.از نظر مکاتب الهی مانند اسلام نیز آرمان نهایی ارسال رسل و برپایی جهان و آفرینش،چیزی جز تربیت انسان نمی باشد.به همین دلیل قرآن نیز کتابی برای تربیت و انسان سازی است.چرا که به وسیله تربیت،انسان بطور حقیقی به کمال الهی دست می یابد و اصالتاٌ روش های تربیتی قرآن می تواند انسان را به حیات انسانی و ملکوتی خود برساند.از سوی دیگر،تربیتی که بواسطه روش ها و سپس با آموزه های قرآنی صورت گیرد،تاثیری ماندگار و جاودان دارد.به گونه ای که تربیت یک فرد،تربیت یک نسل را در پی دارد.بنابراین آثار و پیامد های تربیتی که از گذرگاه های روش مند قرآن محقق شود، در گذر زمان بر سایر عصر ها و نسل ها نیز استمرار و تداوم می یابد.

کلمات کلیدی:روش های تربیتی کودک،قرآن.

مقدمه و بیان مسئله

تربیت به معنای پرورش چیزی به صورت تدریجی در راستای افزایش و رشد مادی و معنوی و رسیدن آن به کمال، یکی از مهم ترین افعال الهی است - منصوری،. - 1392تربیت یکی از مقاصد وجودی انسان و امری ضروری برای حیات جامعه است که درجه رشد و تحول هر جانعه را نشان می دهد و با توجه به اینکه شرایط و ویژگی های تربیتی در مراحل مختلف زندگی کاملاً متفاوت می باشد نحوه تربیت نیز می بایست متفاوت باشد - حیدر نژاد،. - 1392 بی گمان بهترین روش تربیت که مبتنی بر شناخت حقیقت انسان و همه نیازهای روحی و روانی اوست ، راه وحی است و قرآن کریم آیین خود را بهترین آیین تربیت برای کل بشر معرفی کرده و می فرماید:"این قرآن ، به راهی که استوارترین راههاست ، هدایت می کند." - اسرأ، - 9 - نمناک،. - 1395

آموزههای تربیتی فرزند پروری

زبان قرآن، زبان آموختن، یادگرفتن و پرورش انسان هاست زیرا همه آیات قرآن دارای پیام تربیتی اند و آیه ای در قرآن وجود ندارد که ناظر بر تربیت انسان نباشد. آیات احکام، آیات مربوط به مبداء و معاد، خانواده و اجتماع، قصه و سرگذشت انسان های پیشین، همه دارای جنبه تربیتی اند و بعدی از ابعاد تربیت اشاره دارند. از این جاست که خداوند درباره قرآن می فرماید - هدی للناس - قرآن برای هدایت و تربیت مردم نازل شده است - امیری، - 1393اسلام مکتب تربیت است و والدین را به تربیت نیکوی خود و فرزندانشان ترغیب و تشویق نموده است. خداوند متعال در قرآن کریمیَا أَیه ﱡَافرمود هواْاست:قُواْالﱠذِینَ»أَنفُسَکمءَامَنُ ْوَ أَهْلِیکم نَارًا؛ - 5 - ای کسانی که ایمان آوردهاید؛ خود و خانواده خود را از آتش نگاه دارید.« اهمیت شئون انسانی و جایگاه تربیت برای پرورش انسان کامل در اسلام به حدی است که توفیق راهنمایی یک فرد بهتر از هر چیزی است که در دنیا وجود دارد. خداوند از احیای یک انسان به عنوان احیای همه انسانها و از میراندن یک انسان به عنوان میراندن کل انسانها یاد کرده است که این زنده کردن و میراندن صرفاً بعد فیزیکی انسان را پوشش نداده است، بلکه بعد انسانیت و معنوی را نیز شامل می شود - نیلی احمدآبادی، . - 1392

زمان شروع تربیت از دوران نونهالی است؛ حضرت علی - ع - در این باره میفرمایند: »آنچه را فرد در کودکی میآموزد، مانند نقشی است که روی سنگ حک میشود. - 18 - « یا اینکه میفرمایند: »قلب کودک مانند زمین خالی است که هر بذری را در آن بریزند، رشد خواهد کرد.« شایسته است که این نماینده واقعی انسان، به خصوصیات ویژهای آراسته گردد، و نمیتوان به این هدف نایل گردد؛مگر اینکه فرزند رابه آداب نیکو تربیت نمود.پیامبر - ص - میفرمایند:اکرِمُوا» أولادَکُم و أحسِنوا آدابَهُم یُغفَرلَکُم؛ - 1 - فرزند خود را گرامی بدارید و آنان را خوب تربیت کنید تا آمرزیده شوید - «مانیان،. - 1391لذا با توجه به اهمیت و ضرورت وجود انسان برای خانواده و جامعه یکی از ویژگی های نظام تربیتی اسلام شیوه و روش تربیتی آن است و در مکتب اسلام برای تربیت افراد در مراحل مختلف رشد از روش های گوناگونی استفاده می شود که در ادامه به بررسی برخی از موضوعات مرتبط و روش های تربیتی کودک از منظر قرآن و اسلام پرداخته می شود که عبارتند از:

-1 مفاهیم تربیت:

تربیت در واقع معنایی گسترده و در عین حال پیچیده دارد. دانشمندان طبق تخصص و دیدگاهشان تعاریف متفاوت ارائه کرده اند. . 1-1 تربیت در لغت:تربیت در زبان و فارسی، به معنای "پروردن، پروراندن یا آداب و اخلاق را به کسی یاد دادن، آموختن و پروردن کودک تا بالغ شدن " و به معنای " آموزش و پرورش" هم آمده است. اهل لغت، اغلب تربیت را با توجه به ریشه" رب یعنی - رب ب - ، یرب" تعریف کرده اند. از نگاه برخی از اهل نظر، رب و تربیت از یک ریشه اند و معنای اساسی رب، تربیت است. قرآن بدون تردید آخرین و کامل ترین کتاب تربیت الهی است ، ولی با وجود این مشتقات تربیت از ریشه "رب" و " ریب" بیشتر از ریشه "ربو" در قرآن به کار رفته اند. که معنای حضانت، اصلاح، تدبیر، خوب رسیدگی کردن، سرپرستی، تتمیم و تکمیل چیزی را ایجاد کردن و به تکامل بخشیدن و سوق دادن شی ء به سوی کمال است - احمدزاده، . - 1389

. 2-1 تربیت در اصطلاح:انتخاب رفتار و گفتار مناسب، ایجاد شرایط و عوامل لازم به شخص مورد تربیت تا بتواند استعدادهای نهفته اش را در تمام ابعاد وجود و به طور هماهنگ پرورش داده و شکوفا سازد و به سوی هدف و کمال مطلوب تدریجاً حرکت کند. تربیت در واقع عمل یا فعالیتی است منظم، هدفمند، مستمر که اثر سازنده بر روی جسم، روح، شخصیت و شایستگی مادی و معنوی فرد دارد و دارای دو مرحله است که یکی مربوط به دوره قبل از تولد و مرحله دوم هنگامی که فرد پا به عرصه هستی می گذارد و تحت تاثیر عوامل تربیتی مختلفی قرار می گیرد - حیدرنژاد،. - 1392

. 3-1 مفهوم تربیت اسلامی:تربیت اسلامی عبارت است از شکوفایی استعدادهای خدادادی در هر انسان، جهت ایجاد یک اعتدال در زندگی و با قصد رسیدن به اهداف و کمال مطلوب مورد نظر خداوند. تربیت هدایت و ادراه جریان ارتقایی و تکامل بشراست، به گونه ای که به سوی - االله - جهت دهد. از نظرات علمای مسلمان معلوم می شود که تربیت اسلامی به دنبال شکوفایی تمام استعدادهای مثبت انسان هاست تا هدف تکامل و ارتقای متعادل زندگی دنیوی و اخروی انسان ها تامین شود و بشر به قرب الهی و بهره مندی از رضوان الهی نائل شود - بهشتی،. - 1386

. 4-1 اهمیت تربیت:

در ارزش و اهمیت نقش تربیت و پرورش همین بس که خداوند در آیات بسیاری خود را رب و پروردگار موجودات دانسته و پس از مقام الوهیت به ربوبیت و پروردگاری خویش بر جهانیان اشاره می کند. در آیه 129 و 151 سوره بقره مقام تربیت و رشد انسان ها را به عنوان وظیفه پیامبران و هدف بلند ایشان می شمارد و تزکیه