بخشی از مقاله
خلاصه
تخصیص بودجه و اعتبارات در هر کشوری دارای جایگاه مهمی می باشد، این امر خود متاثر از پارامترهای زیادی از جمله منابع مالی دولتها، اهداف و برنامه های آینده آنهاست. در این پژوهش به ارائه یک روش پرداخت بودجه به بخش های مختلف بصورت غیر مستقیم بدون اعمال اضافه هزینه بر بودجه دولتی و با هدف ارتقاء کیفیت خدمات و رونق اقتصادی پرداخته ایم. و در ادامه از طریق یک پرسشنامه نظرات مردم در این مورد را مورد بررسی قرار داده ایم.
1. مقدمه
بودجه از لحاظ حجم بزرگترین سند مالی و از لحاظ اهمیت مهمترین عامل مستقل و پویا در سطح کلان اقتصادی است که جهت اداره و پیشرفت اقتصادی کشور به کار گرفته می شود و تاثیر سرنوشت سازی بر عملکرد واقعی اقتصاد کشور داشته و نقش بسیار مهم و حیاتی در توسعه اقتصادی ملی ایفاء می نماید. بودجه نشان دهنده برنامه ها و اقدامات دولت بوده و برای دوره زمانی معین دید روشنی از میزان نقدینگی، هزینه و درآمدها و سرمایه نیروی انسانی را ارائه می کند - . - 1 بنابراین می توان گفت که بودجه بخشی از حقایق غیرقابل انکار در جامعه است و از سطح کلی جامعه که بگذریم و نگاهی به سطح سازمانی داشته باشیم خواهیم دید که در محیط پر تنش کسب و کار امروزی، مدیران سازمانها با چالش های متعددی مواجه هستند، آنان باید سازمان خود را بگونه ای هدایت و رهبری بکنند که در برابر رقبای سخت دوام بیاورند.
یکی از چالش های پیش روی مدیران کسب بودجه کافی برای سازمان خود و ایجاد یک تعادل بین بودجه و هزینه های آن سازمان می باشد. این موضوع برای مدیران مختلف نیز قابل مشاهده خواهد بود به عنوان مثال می توان گفت دانشگاه ها به عنوان دستگاههای اجرایی کشور وظیفه خطیر آموزشی و پژوهشی بر عهده دارند نیازمند بودجه کافی می باشند - . - 3 و از جهت دیگر می توان گفت بودجه اختصاص یافته به هر سازمانی از سوی دولت بخشی از نیازهای یک سازمان را مرتفع می سازد و می توان بخش دیگر را از طریق درآمدهای سازمانی مرتفع کرد. بطوریکه می توان گفت صنعت گردشگری یکی از مهمترین و با ظرفیت ترین زمینه های تولید ثروت و افزایش درآمد و در کنار آن بهبود معیارهای اقتصادی است.
فعالیت گردشگری، امروزه در جهان معاصر از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد به گونه ای که اقتصاد دانان آنرا صادرات نامرئی نام نهاده اند - . - 5 به همین دلیل در این پژوهش به دنبال تحقق این هدف و رونق بخشیدن نسبی به آن هستیم. بررسی این موضوع که شهرها کامل ترین و پیشرفته ترین سکونت گاه زیستی انسان در طول تاریخ هستند.و تعاملات اجنماعی بین افراد شهرها بر اثر گردشگری ایجاد می شود - . - 6 و از این تعاملات اجتماعی می توان در جهت ایجاد درآمدهای سازمانی بهترین استفاده را داشت. در اینجا سعی بر آن شده است تا راهکاری پیشنهاد گردد تا با مکانیسمی ساده و از طریق بیان یک مثال روشی مطرح گردد که بتوانیم فرآیند پرداخت بودجه مستقیم را از طریق آن به پرداخت بودجه غیر مستقیم تبدیل کنیم.
2. شرح بودجه غیر مستقیم به جای بودجه مستقیم برای قسمتی از موارد تخصیص بودجه بودجه مجموعه ای از جهت گیریهای سیاسی، هدف گذاری های اقتصادی، سازماندهی های مدیریتی، گرایش های بخشی و منطقه ای و حتی آرمان و آرزوهای حکومتی در صحنه بین الملل و در قالب هزینه ها و درآمدهای دولت می باشد - . - 7 و در حال حاضر بودجه بخش های مختلف بصورت کلی توسط کارشناسان و متخصصان دولتی تعیین شده و سپس برای تصویب نهایی به مجلس شورای اسلامی ارائه می شود. که در این پژوهش به این شیوه عملکردی بودجه دهی مستقیم گفته می شود.
.1-2 تفاوت بودجه دهی مستقیم و غیر مستقیم
در بودجه مستقیم پس از بررسی کارشناسان بودجه و اقتصادی مقدار بودجه مورد نیاز یک سازمان مشخص شده و پس از تصویب در اختیار آن سازمان قرار می گیرد به این ترتیب آن سازمان از بودجه اختصاص یافته به خود اطمینان خواهد داشت. در بودجه غیر مستقیم ابتدا کارشناسان بودجه و اقتصاد، بودجه مورد نیاز یک سازمان را مشخص می کنند اما این بودجه مشخص شده بصورت مستقیم در اختیار آن سازمان قرار نخواهد گرفت بلکه از طریق یک واسطه در اختیار آن سازمان قرار خواهد گرفت.
.2-2واسطه بودجه ای در پرداخت غیر مستقیم
واسطه بودجه ای در این مطالعه عبارتست از یک گروه از افراد آن جامعه و یا یک سازمان دیگر که به صورت واسطه ای بین محل تخصیص بودجه و سازمان دریافت کننده آن عمل می کند. در اینجا برای نمایش بهتر واسطه بودجه ای به بیان یک مثال می پردازیم. در این مثال در شیوه معمول بودجه ای برابر با Q برای سازمانی در بخش های مختلف آن تصویب شده است که در اینجا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مدنظر است بنابراین سازمان دریافت کننده بودجه M یا میراث فرهنگی و گردشگری می باشد در شیوه معمول و رایج این بودجه پس از تصویب برای هزینه در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار می گیرد اما در روش پرداخت غیر مستقیم یک واسطه بودجه ای به آن اضافه می شود P به این ترتیب دولت بودجه تخصیص داده شده را به P پرداخت می کند و M آنرا از طریق P و بصورت غیر مستقیم در یافت می کند.
.3-2 انتخاب واسطه بودجه ای
انتخاب واسطه بودجه ای خود نیازمند تحقیق و پژوهش در آن بخش می باشد و مسلما کارهای کارشناسی تضمین کننده نتیجه آن خواهد بود. در اینجا از آنجائیکه مخاطب سازمان میراث فرهنگی کشور مردم و بازدید کنندگان اماکن تاریخی و گردشگری می باشند، واسطه بودجه ای مردم در نظر گرفته می شود اما به دلیل اینکه محدودیت بودجه ای در این حالت نیز وجود دارد نمی توان بودجه را برای تمام افراد جامعه تعریف کرد و ناگزیر باید گروه خاصی را از بین آنها برگزید برای این مطالعه اول به دلیل اینکه نیاز به آشنایی با فرهنگ و آثار باستانی کشور برای نسل جوان کشور امری لازم و غیر قابل انکار است سعی شده است تا واسطه بودجه ای اول دانشجویان دانشگاههای کشور با رشته مرتبط انتخاب شود و دوم هم به دلیل اینکه نیاز به حفظ نشاط و روحیه سالمندان جامعه امری آشکار است گروه دوم نیز بازنشستگان کشوری انتخاب گردیدند.
.4-2 نحوه اختصاص بودجه به واسطه بودجه ای
معمولا بودجه اختصاص داده شده به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در چند بخش تنظیم می شود به عنوان مثال می توان از حقوق کارمندان، تعمیر و مرمت، نگهداری، تبلیغات رسانه ای و هزینه های مربوط به مصرف انرژی و ... نام برد. سهم عمده این بودجه از جانب دولت و بخشی نیز که بخش کمی از هزینه ها را شامل می شود از طریق منافع حاصل از بازدید کنندگان تامین می شود، تامین بخش عمده این هزینه ها از جانب دولت حاشیه امنی را بوجود آورده است که مانع از ایجاد راهکارهای جدید در جهت افزایش درآمدهای این بخش شده است.
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با توجه به تامین بخش عمده بودجه آن از جانب دولت تلاشی در جهت کسب درآمد بیشتر از صنعت گردشگری بخودی خود نمی کند و در این روش در این مورد شاهد یک فضای رقابتی تر خواهیم بود. در روش پرداخت غیر مستقیم بودجه اختصاص یافته برای این امر در دو بخش تعیین می گردد بخش اول آن که هنوز هم به شکل بودجه دهی مستقیم از جانب دولت پرداخت می شود شامل هزینه های درجه اول آن محل مانند حقوق کارمندان، هزینه های نگهداری و تامین انرژی مصرفی می باشد و بخش دوم بودجه که بصورت غیر مستقیم پرداخت می گردد شامل هزینه های درجه دوم مانند هزینه های تبلیغات، بازسازی، اضافه کار و پاداش کارمندان و سایر هزینه ها با اولویت های بعدی می باشد.
.5-3 بودجه اختصاص یافته به واسطه بودجه ای
در این پژوهش به منظور ایجاد رقابت بین بخش های مختلف سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بخش دوم بودجه ای آن به واسطه بودجه ای اختصاص می یابد که این امر باعث تلاش و فعالیت بخش های مختلف سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در جهت جذب بودجه بیشتر از بودجه غیر مستقیم خواهد شد. و عدم اطمینان از تخصیص بودجه غیر مستقیم پویایی را به این بخش باز می گرداند. به این ترتیب به هر یک از دانشگاه ها با توجه به تعداد دانشجویانی که دارای رشته مرتبط مانند تاریخ، جغرافیاو یا گردشگری هستند از بودجه غیر مستقیم میراث فرهنگی و گردشگری مقداری اختصاص داده خواهد شد تا از این طریق پس از طی مسیری که منجر به آشنایی دانشجویان می شود دوباره زمینه بازگشت بودجه غیرمستقیم به میراث فرهنگی و گردشگری را در عین آشنایی دانشجویان فرآهم بکند.
در عین حال بخش های مختلف میراث فرهنگی و گردشگری نیز در جهت کسب سهم بیشتر این بودجه غیر مستقیم بدنبال بستن قراردادهای بازدید بیشتر در بخش خود با دانشگاههای مختلف باشند و در نتیجه برای قراردادهای بیشتر ناچارا در پی افزایش کیفیت و خدمات خود به گروه های مختلف خواهند بود و تلاش بیشتری در جهت جذب بودجه غیر مستقیم خواهند داشت. دانشگاه ها از امکاناتی نظیر اتوبوس و مینی بوس برخوردارند که می تواند برای مسافرت دانشجویان مورد استفاده قرار گیرد.
علاوه بر این می توانند بخشی از خوابگاههای خود را برای همین موضوع آماده سازی نمایند و از طریق هماهنگی های بین دانشگاهی از آنها برای اسکان دانشجویان در شهر مقصد استفاده نماید به این ترتیب هزینه های اضافی در این بخش حذف می شود تا فقط حجم مبادله شده بودجه ای همان بودجه غیر مستقیم باشد و اعمال هزینه اضافی بر دانشگاه نشود. در بخش دوم این بخش هم بازنشستگان کشوری هدف تخصیص بودجه غیر مستقیم می باشند در این بخش هم بودجه غیر مستقیم برای بازدید از مراکز فرهنگی و گردشگری برای بازنشستگان هر سازمانی در نظر گرفته می شود استفاده از خودروهایی نظیر اتوبوس و مینی بوس آن سازمان و همینطور هماهنگی با مراکز اسکان آن ادارات در شهر مقصد می توان از هزینه های اضافه بر آن سازمان جلوگیری کرد و فقط حجم بودجه غیر مستقیم را جابجا کرد.
.4 نحوه پرداخت بودجه غیر مستقیم
برای پرداخت بودجه غیر مستقیم از طریق کارت اعتباری اختصاص یافته به هر دانشگاه یا فرد بازنشسته استفاده می گردد به این ترتیب که بودجه غیرمستقیم با توجه به تعداد دانشجویان دانشگاه مورد نظر از طریق کارشناسی تعیین و به کارت اعتباری بودجه غیر مستقیم آن دانشگاه واریز می شود تا در مراحل بعدی با توجه به صلاحدید مسئولان دانشگاه در مورد شهر مورد نظر برای بازدید دانشجویان و محل های بازدید تصمیم گیری و مورد مصرف قرار گیرد. در مورد بازنشستگان نیز به هر یک از این افراد یک کارت اعتباری بودجه غیر مستقیم اختصاص داده می شود و با توجه به بودجه غیر مستقیمی که برای هر یک از بازنشستگان کل کشور تعیین می شود دارای اعتبار می گردد.
در صورتیکه بازنشستگان در مدت معین مصرف بودجه غیر مستقیم قصد سفر به شهر خاصی را داشتند می توانند از این اعتبار درون کارت برای بازدید از محل های گردشگری و تاریخی استفاده بکنند در غیر این صورت می توانند در شهر محل زندگی خود از امکان بازدید رایگان محل های تاریخی و گردشگری استفاده نمایند. و یا اینکه به محل تاریخی و یا گردشگری مد نظر خود از طریق عابر بانک ها و به صورت غیر حضوری واریز نماید.
.5مدت زمان اعتبار بودجه غیر مستقیم
زمان پیشنهادی برای مصرف اعتبار سالیانه کارت بودجه ای غیر مستقیم از یک ماه پس از تصویب بودجه پیشنهادی از طرف مجلس شورای اسلامی تا یک ماه قبل از ارائه بودجه جدید می تواند می باشد، چرا که یک ماه زمان برای تائید اعتبار و انتقال اعتبار به کارت ها می تواند لازم باشد و همینطور هم یک ماه قبل از ارائه بودجه جدید زمانی خواهد بود تا با توجه به مصرف 10 ماه گذشته بودجه غیرمستقیم کارشناسان به بررسی داده های حاصل از آن برای تعیین بودجه لازم در سال آینده بپردازند.
