بخشی از مقاله
چکیده
کتب آیات الاحکام با رویکرد فقه القرآنی منبعی هستند برای بیان ساده احکام مستنبط از آیات قرآن؛ اما با نگاهی کاربردی، میتوان گفت تنها این کتب، منبعی برای گردآوری احکام مستخرج از آیات فقهی قرآن به شمار نمیروند؛بلکه کتب فقه استدلالی نیز مطمئناً دربردارنده نکات و احکام فقهی و بلکه اصولی آیات قرآن میباشند. مقاله پیش رو با هدف اثبات این فرضیه به نگارش درآمده است که کتب فقه استدلالی منابعی غنیتر نسبت به کتب آیات الاحکام در رویکرد فقه القرآنی به آیات هستند و برای این کار، کتاب گرانسنگ »جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام« را برگزیدهایم تا نکات مستنبط فقهی و اصولی را که صاحب جواهر ذیل آیه وضو به طور پراکنده و مبسوط بیان میکنند به روش توصیفی احصا و جمع آوری کنیم. در پایان به این نتیجه دست یافتیم که صاحب جواهر، نکات بسیاری را از آیه وضو استخراج کردهاند که حتی کتب مهم آیات الاحکام نیز به آنها نپرداختهاند.
مقدمه
موضوع مورد بررسی برگرفته از پایاننامهای است که نگارنده در این عرصه به قلم تحریر درآورده است؛ با این تفاوت که در آن پایاننامه به بررسی رویکرد صاحب جواهر به فقه القرآن در طهارات ثلاث و درواقع کتاب طهارت پرداخته شده است درحالیکه در این مقاله قصد تبیین این رویکرد، تنها در آیه وضو را داریم. چراکه در میانتقریباً هشت آیهای که بهطور معمول در کتاب طهارت از سوی فقیهان مورد کنکاش فقهی قرار میگیرد.
جواهرالکلام، بر سر آیه وضو به بحث و بررسی بیشتر و موشکافانهتر و استخراج نکات بسیار پرداختهاند؛ چنانکه با بررسیهای نگارنده، در پایاننامه مذکور معلوم شد که صاحب جواهر به بیش از 50 نکته فقهی و اصولی ذیل آیه وضو اشاره دارد و این در حالی است که مهمترین کتب آیات الاحکام که بهعنوان کتب تفسیر با گرایش فقهی وظیفه بررسی آیات فقهی را دارند، به حدود 20 نکته، کم یا زیاد اشاره دارند. بنابراین هدف این مقاله، تدوین نوشتاری است که در آن به گستردگی مباحث مطروح در جواهرالکلام ذیل آیه وضو در مقایسه با کتب آیات الاحکام اشاره، همچنین به رویکرد فقه القرآنی ایشان دراینباره نیز پرداخته شود.
آنچه انگیزه نگارش پایاننامه مذکور شد این اندیشه بود که کتب فقه استدلالی با کتب آیات الاحکام یا فقه القرآن شباهتی دارند و آن بهرهگیری از آیات فقهی قرآن در استنباط احکام است. با این تفاوت که آیات الاحکامصرفاً جهت بررسی احکام مستنبط، آنهم به شکلی گذرا به آیات رجوع دارند درحالیکه کتب استدلالی فقه با نگاهی عمیقتر و گستردهتر به آیات قرآن رجوع میکنند که دستاورد این تفاوت به دست آمدن نکاتی فراتر و چهبسا کاربردیتر در ارجاعات کتب فقهی میباشد. با این اندیشه، پایاننامه به نگارش درآمد و خوشبختانه این فرضیه را اثبات کرده و دستاوردهای دیگر ازجمله دستیابی به رویکرد صاحب جواهر در استنباط احکام از آیات، اضافه کردن نکاتی بیشتر به نکات موجود در کتب آیات الاحکام، دستیابی به تفاوتهای رویکرد صاحب جواهر به فقه القرآن در مقایسه با دیگر کتب آیات الاحکام... 1 را نیز در برگرفت.
