بخشی از مقاله
خلاصه
خطمشیگذاری عمومی در یک فرایند ساده شامل سه مرحله اصلی تدوین، اجرا و ارزیابی میشود. اجرا بهعنوان یکی از مراحل اصلی خطمشیگذاری عمومی از سال 1970 به بعد مورد توجه خاص محققان و نظریهپردازان خط مشی قرارگرفت. در ابتدا لازم است به طور خلاصه تعاریفی از خط مشی و خط مشی گذاری از دیدگاه صاخبنظران این علم ارائه شود. در مسیر اجرای کامل خط مشی، عوامل بازدارنده و تنگناهای زیادی وجود دارند که شناسایی عمدهترین آنها به منظور کارآمد کردن اجرای خطمشی از اهداف اصلی این تحقیق میباشد. در این مقاله سعی بر این است که با توجه به پژوهش های انجام شده، موانع اجرای کامل خط مشی ها به ویژه در کشورمان ، مورد بحث و بررسی قرار گیرد. در مسیر اجرای کامل خط مشی های عمومی، موانع متعددی وجود دارد که طبق تحقیقات انجام شده در این زمینه عوامل بازدارنده اجرای کامل خط مشی ها، به سه دسته کلی تقسیم شده اند: عوامل باز دارنده ناشی از سیاست گذاری؛ عوامل باز دارنده ناشی از محیط و عوامل بازدارنده ناشی از ساختار.این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت پژوهش یک تحقیق توصیفی-تحلیلی است.
اطلاعات مربوط به تدوین فرضیات تحقیق و تنظیم پرسشنامه از مطالعات کتابخانه ای، سایتهای اینترنتی، فیش برداری و انجام مصاحبه با نخبگان بدست آمد. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده و جامعه مورد مطالعه پژوهش دست اندرکاران و نخبگان حوزه محیط زیست می باشد. نتایج پژوهش نشان میدهد که الگوی مفهومی تحقیق با دادههای گردآوری شده سازگاری و تناسب دارد و مشکلات مربوط به تدوینکنندگان خط مشی، مجریان و استفاده کنندگان، ماهیت خط مشی، سازمان مجری، انواع کنشها و گروههای فشار و محیط با اجرای خط مشی رابطه دارند؛ به عبارت دیگر همه فرضیههای پژوهش موردتاًیید قرار گرفتند.
کلمات کلیدی: خطمشی عمومی، اجرای خطمشی، موانع اجر.
.1 مقدمه
خطمشیگذاری عمومی در یک فرایند ساده شامل سه مرحله اصلی تدوین، اجرا و ارزیابی میشود. اجرا بهعنوان یکی از مراحل اصلی خطمشیگذاری عمومی از سال 1970 به بعد مورد توجه خاص محققان و نظریهپردازان خط مشی قرار گرفت. خطمشی گذاری عمومی که میتوان آن را در راستای تلاش دولت برای حاکمیت اثربخش دانست، از حوزههای مهم علوم سیاسی و مدیریت دولتی است. خط مشی را به شکلهای مختلف و در قالب الفاظ تعریف کردهاند از جمله آنها میتوان به طور ساده میتوان گفت خط مشی عمومی تصمیمی است که در رابطه با یک مشکل عمومی اتخاذ میشود و باید در نظر داشت که خط مشی به طور صرف اتخاذ تصمیم نیست بلکه فرایندی است شامل تمام اقداماتی که از زمان احساس مشکل شروع میشود و به ارزیابی نتایج حاصل از اجرای خط مشی هم میگردد . اهمیت خط مشیگذاری در مدیریت دولتی به اندازه اهمیت تصمیمگیری در مدیریت است .
اما بسیاری از اوقات، عملکرد واقعی دولتها با آنچه که در زمان تدوین خط مشیها وعده داده بودند، تفاوت بسیار دارد و بسیاری از خط مشیهای دولتی در مرحله اجرا شکست میخورند - داناییفرد حسن، ثقفی عمادالدین، مشبکی اصغر ،. - 1389 در تعریفی دیگر اینگونه عنوان شده که خط مشی عمومی تصمیمی است که در قبال یک مشکل عمومی اتخاذ کرده اند .فرآیندی است که از زمان احساس مشکل شروع شده و به ارزیابی نتایج اجرای خط مشی ختم می شود. تا کنون بسیاری از خط مشی های تدوین شده، پس از تصویب، در مرحله اجرا با ناکامی مواجه شده اند. مسئولان اجرایی، بسیاری از آنها را قبل از اینکه کاملا اجرا شوند، کنار نهاده و به خط مشی های جدید دیگری روی آورده اند. برخی دیگر از خط مشی ها در حین تدوین به کلی منسوخ و به بوته فراموشی سپرده شده اند و بعضی دیگر به اجرا درمی آیند، اما با آنچه که مورد نظر بوده همسان نیستند. در این پژوهش سعی بر این شده که علل ناکامی خط مشی و سیاست های عمومی در زمینه محیط زیست از دیدگاه نخبگان این رشته مورد بررسی قرار گیرد.
مبانی نظری پژوهش:
تقریباً هر کسی که در باب خط مشی مطلبی نوشته تعریفی نیز از خط مشی ارائه داده است، به عنوان مثال:توماس دای : مدعی است خط مشی عمومی به هر آنچه دولتها انتخاب میکنند تا انجام دهند یا انجام ندهند، اشاره دارد - Dye Thomas R. 1992 - اندرسون نیز معتقد است، خط مشی بیانگر مجموعه اقدامهای به نسبت ثابت و هدفمند است که بهوسیله یک فرد یا مجموعهای از بازیگران برای پرداختن به یک مسئله یا دغدغه دنبال میشود. - - Anderson James,2000
محمد علی طوسی :عنوان میکند خط مشیها - سیاستها - نیز یکی از انواع برنامهها هستند. آنها بیانیهها یا تفاهمات کلی هستند که اندیشه و کنش مدیران را در راه تصمیمگیری هدایت می کنند - محمدعلی طوسی. - 1374 فریمن: معتقد است که اتخاذ تصمیم در مقابل یک مشکل و یا مسئله را می توان خط مشی عمومی نامید امّا. به نظر الوانی خط مشی عمومی شامل اقداماتی برای حل مشکل عمومی می باشد پس عدم اقدام خط مشی نیست.
پریویت و اویلا : معتقدند خط مشی عمومی یک تصمیم پایدار است که هماهنگی عملکردهای عمومی را از طریقخاصیّت تکرار و تداوم خود به بار می آورد.از دیدگاه دیگری خط مشی عمومی عبارتست از تصمیمات و سیاست هایی که به وسیله مراجع مختلف بخش عمومی مانند مجلس،دولت و قوه قضاییه که نماینده حفظ منافع عمومی جامعه هستند اتخاذ می شود.
بوچ هولز: معتقد است که دولت در مفهومکلّی یک نهاد قانونی خط مشی گذاری عمومی است که به صورتهای مختلف مانند وضع قوانین ، ضوابط و مقررات به تبیین خط مشی می پردازد.
اندرسون: خط مشی گذاری عمومی را سلسله اقداماتی هدفدار می داند که توسط گروهها یا فرد قدرتمندی دارای مشروعیت خط مشی گذاری برای مقابله و رفع یک مشکل عمومی شکل میگیرد.صاحب نظر دیگری خط مشی عمومی را با ارزش ها و باید و نباید های جامعه مرتبط میداند .
ویکر: می گوید که خط مشی عمومی یک سلسله ارزش هایی است که پشتوانه دولت و سایر مراجع تصمیم گیرنده در جامعه می باشند.در تعریف دیگری خط مشی عمومی به عنوان شاخص بایدها و نبایدها در جامعه توصیف شده است .
اسمیت: می گوید خط مشی عمومی بیانگر فرهنگ نظام اقتصادی و اولویت های مورد قبول جامعه می باشد. خط مشی عمومی برای تعیین اولویت ها در انجام امور و فعالیت ها در جامعه است .
درور: اینگونه بیان می کند که خط مشی عمومی راهنمای عمل بوده اولویت ها و باید و نباید ها را معین می کنند و نشان دهنده خطوطکلّی در فعالیت ها و اقدامات بخش عمومی است. خط مشی عمومی بازده مستقیم سیاستگذاری می باشد. هر نوع بازده مستمر سیستم سیاستگذاری ،خط مشی قلمداد می شود.
لیند بلون : معتقد است که خط مشی حاصل یک فرایند که می تواند خود بخودی و بدون تصمیم گیری واقعی باشد و نیز می تواند فرایند مصالحه سیاسی بین مسئولان خط مشی گذاری باشد.
دای: هر آنچه را که سازمان های عمومی اجرا کرده یا از اجرای آن ممانعت می کنند خط مشی عمومی گفته می شود. ایستون: تخصیص قدرتمندانه منابع و ارزش ها برای تمام شهروندان و آحاد جامعه را خط مشی عمومی می نامند. ایستون آر: خط مشی عمومی در مسیر ارتباط بین سازمان دولتی و پیرامون آن تبیین می شود.خط مشی عمومی شامل اصولی هستند که به تصمیمات اقدام و فعالیت های سازمان های عمومی جهت می دهند و آنها را در مسیرتحقّق اهداف تنظیم می کنند.
رضائیان : خط مشی اینگونه عنوان میکند که خط مشی، یک برنامه عمومی است که به منزله راهنمای عمل،مدّ نظر مدیران قرار گرفته و نحوه اجرای برنامه را برای مسئولان اجرایی سازمان معین میکند؛ ضمن آنکه وسیله موثری برای کنترل عملیات به شمار میآید - رضائیان، علی، - 1379
