مقاله رویکرد پویایی - اجتماعی در مشاوره : تاریخچه ، اصول ، راهبردها

بخشی از مقاله

چکیده
مقالهی حاضر به دنبال معرفی نظریه پویایی اجتماعی، یکی از نظریههای فرامدرن در مشاوره، میباشد. این نظریه توسط ونسپیوی مطرح شده است. پویایی آن از این جهت است که مراجعان تشویق میشوند براساس خودانگیختگی و خلاقیت، دو مفهوم مهم نظریه در مورد تجربهی فضای زندگی و معنای آن سخن بگویند و بعد اجتماعی آن حول محور حمایت هیجانی اجتماعی، دلسوزی، مهربانی و کمک اصیل میگردد. گفت و شنود و دیالوگ، کلید اصلی رسیدن به اهداف مشاورهای است. با توجه به تازگی موضوع و لزوم آشنایی مشاوران با این نظریه، این نوشتار با هدف آشنایی با نظریه پویایی اجتماعی، ضمن بررسی تاریخچه رویکرد پویایی اجتماعی به بحث در مورد مشاوره مسیر شغلی از دیدگاه پویایی اجتماعی، اصول، راهبردها و فرآیند درمان در رویکرد مشاوره پویایی اجتماعی میپردازد.

کلمات کلیدی: رویکرد پویایی - اجتماعی، اصول و راهبردها

.1مقدمه
دکتر ونس پیوی1 در سال 1929 در رشته کوههایراکیِ کُلُرادو متولد شد، خانواده او در فاصله حدود 40 مایلی از شهر دامداری میکردند. هنگامی که او تازه یک پسر جوان بود، از گوسفندان در تپههای بالای مزرعه خانوادگی نگهداری میکرد. او دوران کودکی و نوجوانی خود را در فقر و شرایط سختی گذارند. به عنوان یک نوجوان بالغ که اغلب توسط ناپدری مست خود ترسانده شده بود، تصمیم گرفت که امور را در دستان خود بگیرد. او نیاز داشت که به خشونت پایان دهد. نیاز داشت که از مادرش و خودش محافظت نماید و در این رویا بود که روزی مادرش را از شرایط بسیار سخت زندگی فقیرانهشان نجات دهد.

او این رویا را به یک خیال زیبا تبدیل کرد. خیال تزئین و توسعه مزرعه احشامی که میخواست برای مادر و خانواده خود بسازد. در جریان این خیال پردازیها او از خود و ذهنش آگاهتر شده بود. این بینش به هنگام کار با دیگران سودمندی خود را نشان میداد زیرا کمک میکرد زمانی که به داستانهای آنها گوش میدهد، حساستر باشد و به دنبال فهم این موضوع باشد که آیا داستانهای افراد با حقیقت زندگیشان در ارتباط است؟ آیا داستانهای آنها با آرزوهایشان در ارتباط است؟ آیا داستانهای آنها، در این نقطه، با انکار بیگناه ارتباط دارد؟ آنها در کجای داستان هایشان زندگی می کنند؟ به طور کل این بینش بر کار عملی وی در مشاوره تاثیر عمیقی بر جای گذاشت - پیوی، . - 2010

او معتقد بود که با توجه به شرایط، ما همگی خشونت را بطور بالقوهای درونمان نگه میداریم. بعلاوه، او هیچ گاه تیغهای یخیِ ترس را بطور کامل فراموش نکرد. به نظر وی در مشاوره مهم این است که چیزی را که باید در یک محل ناامیدی وجود داشته باشد و احساس ترس از انسان دیگر و غرق شدن در حسی که هیچ کاری نمیتواند برای تغییر شرایط انجام داد را به خاطر بیاوریم. به گفتهاو، "مهم نیست که شرایط بد چگونه است، احتمالا همیشه چیزی وجود دارد که میتواند انجام شود- نوعی جایگزین. تحت بدترین شرایطِ میان فردیِ ممکن، همیشه چیزی وجود دارد که می تواند انجام شود".از جمله افرادی که تاثیر زیادی بر ونس پیوی داشن، یک هندی سرخپوست آمریکایی با نام "عموجان" بود. ونس هم از نظر عینی و هم از نظر ظاهری به دنبال این مرد بزرگ بود، و هدایای عمو جان، تقویت کنندهی او برای زندگی بود.

او به ونس آموخت که به بینش خود با اعتماد نگاه کند. از سویی دیگر کار او به میزان زیادی با دانش بومی دارای اشتراکاتی بود. او در زمانهایی در مورد احترام به طبیعت، آگاه شدن از انرژی و الهام و گوش دادن به الهام درون سخن میگفت که تا حد زیادی متاثر از عموجان بود. برای پیوی، شاورهم ذاتا یک فعالیت اخلاقیِ لبریز از انتخابهای مداوم درباره اینکه چه و چگونه مشاوران مکالمات با مراجعین را انتخاب میکنند، است. به این دلیل، او مجذوب شغل و وقف توسعه نظریه و روش سازندگی گرایی شده بود - پیوی، . - 2010پیوی عبارت پویایی-اجتماعی را بخاطر باور خود به تأثیر اجتماع روی فرآیندهای پویا در هنگام ایجاد یک شخصیت خلق کرد. با استفاده از این عبارت او قادر بود که بر جنبه رابطهایِ تجربه انسان تأکید کند بطوریکه ما بتوانیم مردم را درک کنیم و این امر از طریق درک روابط اجتماعی و مصنوعات فرهنگی که برای ساخت زندگی استفاده میکنیم صورت میگیرد.

پیوی بر روی نظریه های زیادی تکیه کرده است که در حال حاضر تحت عنوان پست مدرن درک می شوند. به اعتقاد پیوی، مردم بازیگران اجتماعی و عناصر اخلاقی هستند که از زبان استفاده میکنند تا سیستمهای پیچیده و سازمان یافتهای از مفاهیم را بسازند. ایدهها، چشم اندازها، و مفاهیم عمیقا بر اینکه ما چگونه در روابطمان در و با جهان عمل و گفتگو کنیم، تأثیر می گذارند. وی شدیدا به انرژی قابل تغییر اعتقاد داشت که مردم وارد گفتگوهایی می شوند تا مفاهیم جدیدی را با هم ایجاد میکنند. این گفتگوها شامل کلمات، نمادها، تصاویر، و کنایهها، در خارج مفهومی که آنها در آن به وجود میآیند، بی معنی هستند - پیوی، . - 2010از سویی دیگر هنگامی که او شروع به ایجاد مشاوره پویایی-اجتماعی کرد، از نیاز به ایجاد روشی که به تفاوت های جنسیتی، فرهنگی و قومی حساس باشد کاملا آگاه بود.

در نتیجه، روش او - الف - مقام مشاور را بعنوان مربی یا رهبر، و نه بعنوان یک متخصص را تغییر میدهد، - ب - بر ماهیت گفتگوییِ فرآیند مشاوره تأکید میکند، و - ج - بینشهای فرهنگیِ مورد نیاز برای کار در میان تفاوتها را مشخص میکند. او استدلال می کند که مشاورانباید مشتاق به خود اندیشی باشند. آگاهیِ هوشیار اما فرآیند ثابتی است که نیازمند یک روش منظم برای انعکاس فرضیاتِ اتخاذ شده است. این نوع آگاهی با یک فکر بیدار شده - آگاهی یافته - در مفهوم بودائی فرق دارد اما شامل یک قدرانی کامل از رنجی است که مردم بعلت تبعیض و جهل تحمل میکنند. این آگاهی شایسته مشاور متفکر است، او اشاره میکند، هرگز سختیهایی را که اعضاء خاص جامعه بخاطر تکنیکهای برترِ مورد استفاده توسط اعضاء حاضر در جایگاههای قدرت تحمل میکنند، نادیده نگیرید - پیوی، . - 2010

.2مشاوره مسیرشغلی از دیدگاه پویایی اجتماعی

مشاوره در لغت به معنای تبادل نظر و گفتگو در یک رابطهی دو جانبه است که در آن مراجع قادر به حل مشکلات رفتاری خود نیست و آنها را با فردی با صلاحیت و دارای تجربهی علمی و عملی که همان مشاور است در میان میگذارد و از او کمک میگیرد تا راه حلی برای آنها بیاید - احمدی، . - 1387 مشاورهی مسیر شغلی به همهی فعالیتهای مشاورهای اطلاق میشود که به نحوی با انتخاب حرفه در گسترهی زندگی رابطه دارند. در فرایند مشاورهی مسیر شغلی همهی جنبههای نیازهای فردی مدنظر قرار میگیرند .این جنبهها شامل کار، خانواده، دغدغههای فردی و اوقات فراغت میشود. مشاورهی مسیر شغلی فعالیتهای مرتبط با ناسازگاری شغلی، کاهش استرس، نگرانیهای مربوط به سلامت روان و دیگر برنامههای رشدی که باعث ارتقاء مهارتهای کاری، ارتباطات بین فردی، سازگاریو انعطافپذیری و دیگر برنامههای رشدی که به خودگماری ختم میشود را نیز در بر میگیرد - زونکر، . - 1387

در سالهای اخیر این رشته پیشرفت مناسبی داشته و به سمت جهانی شدن در حرکت است - لئونگ1، . - 2008مسیرشغلی از واژهی لاتین Carrus به معنای پیام، دوره یا ارابه گردان2 اقتباس شده است. یک مسیرشغلی، یک زندگی است. از این دیدگاه همهی مشاورهها به نوعی مشاورهی مسیرشغلی است، زیرا همهی انواع مشاورهها دربارهی زندگی است. از طرف دیگر همهی انواع مشاورهها شخصی است. افراد منحصر به فرد هستند. آنها محصول و فرآورده نیستند و نمی توان آنها را طبقه بندی یا مقوله بندی کرد - پیوی، . - 2001نظریههای موجود در مسیر شغلی را به شیوههای مختلفی میتوان تقسیم کرد . یکی از این طبقهبندیها تقسیمبندی نظریههای مسیر شغلی به سه گروه سنتی، مدرن و فرامدرن است. منظور از نظریههای سنتی نظریههای پارسونز و گینزبرگ میباشد که معتقد به وجود " یک مدل و یک الگو برای همهی افراد " هستند.

نظریههای مدرن ماننتد کرومبولتز، لنت و براون که معتقد به وجود " چند الگوی متفاوت برای گروههای متفاوت انسانها " میباشند و منظور از نظریههای فرامدرن نظریههایی مانند نظریهی پیوی است که معتقد به وجود " هرفردخاص یک الگوی خاص " میباشد - سمیعی و همکاران، . - 1390بنابراین میتوان گفت که مشاوره پویایی اجتماعی یک شیوه طرح ریزی زندگی است. از دیدگاه پویایی اجتماعی، مشاوره خوب، مشاوری است که کمتر صحبت میکند، اما به دقت گوش میدهد و آنچه را که در جریان مشاوره رخ میدهد را به دقت درک میکند - پیوی، . - 2001در مشاوره پویایی اجتماعی خودانگیختگی 1 و خلاقیت و ابتکار2 دو اصل مهم هستند. یک مشاور باید همواره ارائه دهنده راهبردهای مشاورهای خلاق باشد و از ابزارهای متفاوتی استفاده نماید که بنا به مراجعان مختلف متفاوت است. این رویکر از راهبردهایی استفاده میکند که تحریک کنندهی ابتکار و خلاقیت است - پیوی، . - 1997 مشاوره پویایی اجتماعی از طریق برنامه ریزی وطراحی زندگی و باز اندیشیدن به تجارب شخصی در پی رسیدن به اهداف زیر است:

.کمک کردن به فرد در ماهرانه سخن گفتن در مورد تجربهی فضای زندگی و معنا

.حمایت هیجانی اجتماعی، قابل اعتماد بودن، دلسوزی و مهربانی

.گفت و شنود دیالگوی که شامل صبر، گوش دادن بدون فضولی و گفت و شنود هوشمندانه میشود.

.دسترسی به اطلاعات، اینترنت و دیگر منابع

.برنامهریزی و طراحی زندگی و مرور و تجدیدنظر در مورد سبک زندگی

.ارزیابی کردن عقاید و چشم اندازها

.حل مسئلهی متفکرانه و متمرکز

.همکاری مشترک در زمینههایی مانند هوش، تصور و عقاید به منظور غلبه بر مشکلات شخصی و موانع موفقیت در زندگی روزمره

.بازشناسی تنوع و بیهمتایی انسانها مخصوصا در زمینههای تجارب فرهنگی و عضویت

.موقعیتهای یادگیری که از انتخاب و ساختن ظرفیت حمایت میکنند - پیوی، . - 1997

.3اصول مشاوره پویایی اجتماعی

در رویکرد پویایی اجتماعی، اصولی مطرح است که این اصول به وسیلهی فلسفهی کمک در پویایی اجتماعی معنا میشود. این اصول عبارتاند از:

-1مشاوره و سرمایهی اجتماعی به یکدیگر وابستهاند: سرمایههای اجتماعی عبارتاست از مردم، رفاه فردی و اجتماعیشان، مهارتها و استعدادهایشان به علاوهی سیاستهای اجتماعی و سیستمهای حمایت اجتماعی، سرمایهی اجتماعی را تشکیل میدهد. مشاوره نیز فرآیندی است که در آن گوش دادن واقعی میتواند اتفاق بیفتد و نگرانیهای خاص افراد معرفی شود. در حالی که مشاوره نمیتواند ساختارهای اجتماعی و یا سیاستهای اجتماعی را تغییر دهد، اما یکی از ابزارهای بنیادی توسعهی سرمایه اجتماعی در سطوح فردی و بین فردی در زندگی اجتماعی است - پیوی، . - 2004

-2مشاور باید سیمای یک انسان را ارائه دهد: به منظور درک پویایی اجتماعی، مشاوران باید سیمایی از یک انسان را در ملاقات با مراجعان ارائه دهند. فلسفهی پویایی اجتماعی از این عقیده طرفداری میکند که جلسهی مشاوره یک ملاقات خالص انسانی بین دو نفر است و هر یک از آنها مستحق احترام هستند. هر جایگاهی از اقتدار و توانایی باید به خاطر دانش باشد نه به خاطر شان و نقش و جایگاه زندگی اجتماعی. نکته این نیست که کمک دهنده و یاری جو برابر هستند اما تفاوتهایشان باید مورد احترام واقع شود و نباید به عنوان روشی برای به کار بردن قدرت شخصی و در دست گرفتن کنترل دیگران استفاده شود. در حقیقت رابطهی مشاورهای مذاکره و همکاری مشترک است - پیوی، . - 1997