بخشی از مقاله
چکیده
امر راهنمایی و مشاوره در هر نظام آموزشی یک ضرورت تاریخی، اجتماعی و آموزشی است. برای بهکارگیری علائق و استعدادهای دانش آموزان و بهمنظور ایجاد ارتباط مطلوب با محیط، راهنمایی شغلی، انتخاب رشته مناسب تحصیلی و حل مسائل و مشکلات عاطفی و روانی دانش آموزان وجود برنامههای راهنمایی و مشاوره بهصورت سامانمند و منظم در نظام آموزشوپرورش ضروری است. ناآگاهی معلمان، پدران و مادران از مراحل رشد کودک، بیتوجهی آنان به تفاوتهای فردی، انتظارات خارج از توان کودکان در حین تحصیل، وجود اضطرابها و گسیختگی در خانواده عرضه خدمات مشاور و راهنمایی را در دوره دبستان ضروری میسازد.
در دوره متوسطه اول به دچالشهای بی شماری در دوران اولیهی نوجوانی وجود دارد. درواقع انتقال از دورهی کودکی به نوجوانی که مبتنی بر سن است، تعاملی پیچیده میان تغییرات درونی - مانند خودکاوی و گسترش عقلانی - و تعامل با محیطی جدید و در حال تغییر - مانند ابتدایی به راهنمایی و به دبیرستان، تعامل همسالان - است لذا برنامه های مشاوره ای جهت کمک به دانش اموزان درباره حل مشکلات مربوط به بلوغ، شکل گیری هویت و انتخابات دانش اموزان و حل مشکلات دانش اموزان در این دوره ضروری است.
برنامه مشاوره و راهنمایی در دوره متوسطه دوم در سه حیطه راهنمایی تحصیلی، راهنمایی شغلی و راهنمایی سازشی انجام می گیرد. بنابرمطالعات ارتقا برنامه های مشاوره ای باید بعنوان یک اصل مهم در برنامه های آموزشی قرار بگیرد تابتوان از بسیاری از مشکلات دانش آموران در دوره های مختلف تحصیلی پیشگیری کرد.
مقدمه:
برای راهنمایی و مشاوره از دیدگاههای مختلف تعاریف متعددی ارائهشده است، بهطور مثال گاهی راهنمایی به معنای نصیحت کردن است، زمانی راهنمایی خواندن به خواندن یک کتاب بهمنظور حل مشکل فرد است که از این طریق راهنما سعی میکند مشکل مراجع خود را حل کند و یا او را ارشاد و راهنمایی کند. هدف از راهنمایی کمک به فرد برای راهیابی و رسیدن به درجات بالاتر از کمال، آگاهی و شناخت است.
در غالب مشاوره، راهنمایی به معنای مطالعه همهجانبه فرد، بررسی نظریات و امکانات مختلف برای ارتقا بینش و آگاهی فرد، کمک به فرد برای انتخاب راههای معقول و سازنده و بالاخره درمان مشکلات فرد است - جهانگرد - .
مشاوره فرایندی مداوم و همیشگی است که همهی دور ه ما را دربر میگیرد. امروزه نیازهای انسان، جدید و متفاوت شد ه اند؛ بنابراین، مشاوره هم باید متنوع و متناسب باشد و دیدگاه ما هم نسبت به مشاوره جدید و جامع باشد
امر راهنمایی و مشاوره در هر نظام آموزشی یک ضرورت تاریخی، اجتماعی و آموزشی است. هر جا مدرسه یا آموزشگاهی هست در آن مسائل و مشکلات متعدد درسی، شخصی، خانوادگی، شغلی، مالی، سازگاری، عاطفی و روانی نیز وجود دارد - همایش ملی مشاوره و راهنمایی راهکارها و چالشها، آزاده شریف دینی - .
برای بهکارگیری علائق و استعدادهای دانش آموزان و بهمنظور ایجاد ارتباط مطلوب با محیط، راهنمایی شغلی، انتخاب رشته مناسب تحصیلی و حل مسائل و مشکلات عاطفی و روانی دانش آموزان وجود برنامههای راهنمایی و مشاوره بهصورت سامانمند و منظم در نظام آموزشوپرورش ضروری است زیرا مطالعات نشان داده است که پیشگیری بهموقع در هرزمینه بخصوص درزمینه اختلالات رفتاری، آسیبهای فردی و اجتماعی منطقیترین، اساسیترین و مقرونبهصرفه تریم روش آموزشی و تربیتی است - عطار - .
مشاوره در سه زمینه اساسی میتواند موردتوجه قرار گیرد: .1 نیاز به آگاهسازی و دادن اطلاعات لازم درباره مسائل مختلف که بیشتر جنبه راهنمایی و بیشتر جنبه راهنمایی و پیشگیری دارد، .2 نیاز به ارائه راهکارهایی در مورد حل مشکلات مختلف افراد و کمک به آنان، .3 نیاز به مداخله و کمک به بحران و به عبارتی کمک به افراد که دچار مشکلات شدید عاطفی، روانی و اجتماعی شدهاند - جهانگرد - .
آموزشوپرورش باید متناسب با امکاناتش برای امر مشاوره برنامهریزی کند. این دلیل و بهانه قابل توجیه نیست که چون بعضی امکانات وجود ندارد، به مشاوره بیتوجهی شود. در اهمیت مشاوره همین بس که صاحبنظران آن را مترادف با آموز ش پرورش میدانند و یا دستکم آن را تسهیلکنندهی تعلیم و تربیت تلقی میکنند.
تعاریف مشاوره و راهنمایی مشاوره
مشاوره به معنای همکاری کردن و رأی و نظر دیگری را در انجام کاری خواستن است .تعاریف متعددی از مشاوره بهعملآمده است که در اینجا به برخی از آنها اشاره میشود:
به نظر پاتر سون، مشاوره جریانی است که در آن وجود ارتباط خاص بین مراجع و مشاور ضرورت دارد .مراجعمعمولاً با مسئله و مشکل عاطفی مواجه است و مشاور در ارائه راهحل برای مشکلات عاطفی تخصص دارد
از طریق برقراری رابطه مشاورهای، مشاور به مراجع کمک میکند تا راهحلی برای مشکلش پیدا کند .پاتر سون مشاوره را یکی از خدمات راهنمایی میشمارد و ارائه اطلاعات صرف و پند و اندرز دادن را مشاوره محسوب نمیکند .مک دانیل مشاوره را یک سلسله تماسهای حضوری بین مشاور و مراجع میداند، که از طریق آن مراجع به تفکر در مورد نگرشها و امکاناتش تشویق میشود و روشهای سازگاری مؤثر با دیگران را میآموزد و ترکسلر عقیده دارد مشاورهصرفاً حل مشکلات آنی مراجع نیست بلکه سبب افزایش اعتمادبهنفس و رشد فکری مراجع میشود.
به نظر پپینسکی از طریق مشاوره، مشکلات کنشینسبتاً سطحی مراجع که خود در اثر یادگیری پدید آمدهاند، درمان میشود.
به اعتقاد رابینسون، از طریق مشاوره سازش مراجع با خود و دیگران و نیز مسئولیتپذیری و بلوغ عاطفی وی افزایش مییابد.
گو ستاد نیز مشاوره را رابطهای آموزشی بین مراجع و مشاور تلقی میکند که در آن بر یادگیری تأکید میشود .به نظر آر کابل مشاوره جریان تخصصی بین مشاور و مراجع است که بهوسیله آن مراجع به تحلیل مشکلش اقدام میکند و بر نکات ناشناخته شخصیت خودآگاهی مییابد و به جستجوی راهحل برمیآید.
از دیدگاه ویلیام سون، مشاوره جریانی آموزشی است که به رشد شخصیت میانجامد .به نظر زن مشاوره رابطهای هدفدار و پویاست که مراجع را در خودشناسی و تصمیمگیری و ارضای نیازهایش یاری میدهد .به نظر شرتر و استون مشاوره یک جریانیادگیری است که بدان وسیله مراجع مطالبی را درباره خود و مناسباتش میآموزد .به نظر دین مایر - که از پیروان روانشناسی فردی است - در مشاوره مراجع نحوه برقراری ارتباط با دیگران را میآموزد و شیوههای معقول برای ارضا نیازهایش را یاد میگیرد و از احساسات ناشناخته خودآگاه میشود و پس از تعیین اهداف زندگی، راه رسیدن به آنها را معین میسازد .استلر و گرانت مشاوره را رابطهای یاریدهنده میدانند که مراجع پس از شناخت خصوصیات خود تصمیمگیری معقول را میآموزد و هک نی و نای مشاوره راجریانی تخصصی میدانند که از طریق آن ارتباط، مراجع به حل مشکل توفیق مییابد.
جمعبندی تعاریف ارائهشده درزمینه مشاوره ما را به این نتیجه میرساند کهاولاً در مشاوره برقراری تعامل و رابطه مداوم و هدفدار بین مراجع و مشاور ضروری است،ثانیاً هدف غایی اتخاذ تصمیمی معقول و منطقی است که با نیازها و امکانات شخصی و اجتماعی مراجع سازگار باشد
راهنمایی
راهنمایی به معنای دلالت، هدایت و راهبری کردن است .این تعریف کلی و عام به توجیه بیشتری نیاز دارد .راهنمایی به ارزشهای راهنما بستگی دارد و در ارتباط با نگرشها و اعتقادات وی معنای خاص و مشخصی پیدا میکند .همچنین شیوههای اجرای راهنمایی برای افراد گوناگون - حتی آنانی که مشکلات بهظاهر مشابهی دارند -متفاوت است.
ابزار و وسایل متعدد ازجمله کتاب و جدول و سخنرانی نیز نقش راهنما را ایفا میکنند و بینش فرد را برای تصمیمگیری مناسب افزایش میدهند .اگر نصیحت و پند بهصورت ارتباط متقابل باشد، ممکن است فرد را در جهت معین راهنمایی کند. راهنمایی بهعنوان یک مفهوم نظری کمک به فرد درزمینهای مشخص و از دیدگاه معینی است .راهنمایی بهعنوان یک امر تربیتی، مجموعه تلاشها و کوششهایی است که دانشآموزان را در بهتر شناختن خویش در تمامی ابعاد وجودیشان یاری میدهد. راهنمایی بهعنوان یک خدمت تربیتی به مجموعه روشها و جریاناتی اطلاق میشود که از طریق ایجاد رابطه یاریدهندهنهایتاً به حل مشکل دانشآموز میانجامد.
راهنمایی ازنظر شرتر و استون :راهنمایی تلاش پویایی است که انسان را در خودشناسی و آشنایی با پیرامون یاری میدهد.
راهنمایی ازنظر ترکسلر :فعالیتی است که انسان را از تواناییها و رغبتهایش آگاه میسازد و سبب میشود فرد پس از شناخت تواناییها و محدودیتهایش در جهت زندگی بهتر گام بردارد.
مک دانیل :راهنمایی کمک به فرد است تا بتواند فرصتهای تحصیلی، شغلی و شخصی را آگاهانه تشخیص دهد و بیشترین بهره را ببرد.
پاتر سون :راهنمایی کمک مداوم و منظم به فرد است تا تواناییها و محدودیتهایش را بشناسد، در حل مشکلات توفیق یابد، رفتارش را متعادل سازد، تصمیم مناسبی درزمینه تحصیلی اتخاذ کند و شغل مناسبی برگزیند.
