بخشی از مقاله
چکیده
با رشد روزافزون جمعیت و صنعتی شدن جوامع بشری، امروزه شاهد تغییرات چشمگیری در کاربری اراضی کشاورزی بوده ایم. بررسی ها نشان می دهند که تغییر کاربری اراضی کشاورزی در کشور سالیانه بخش عمده ای از اراضی را از چرخه تولید خارج می نماید. زمین و خاک بعنوان بستر رویش گیاهان و منبع تولید غذا، موهبتی است الهی که به رسم امانت در اختیار نوع بشر قرار گرفته تا با بهره برداری بهینه و حفاظت مستمر از آن، زمینه بهره مندی نسلهای آینده را از این نعمت الهی فراهم نمایند.
هدف کلی این تحقیق شناسایی عوامل تاثیر گذار در تغییر کاربری زمین های کشاورزی از دیدگاه کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان ساری می باشد که طی سالهای 1393-92 صورت گرفته است. تحقیق از نوع کاربردی و روش آن توصیفی و ابزار تحقیق پرسشنامه می باشد . جامعه آماری تحقیق شامل 37 نفر از کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان ساری می باشد که هر 37 نفر آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند. یافته ها نشان داد که از نظر کارشناسان وضعیت ت غییر کاربری زمین های کشاورزی بسیار نامناسب است و عوامل اقتصادی و اجتماعی و بوم شناختی تاثیر بسزایی در این تغییرات کاربری داشته است.
نتایج تحلیلی بر اساس اولویت ضریب تغییرات نشان داد که مهمترین عوامل اقتصادی تاثیر گذار در تغییر کاربری زمین های کشاورزی به ترتیب مشکلات اقتصادی - درآمد کم و نداشتن پشتوانه مالی - کشاورزان، عدم خرید تضمینی محصولات کشاورزی و پایین بودن قیمت زمین در روستا می باشد و مهمترین عوامل اجتماعی تاثیر گذار در تغییر کاربری زمین های کشاورزی، حمایت ضعیف دولت از کشاورزان، سیاست های تشویقی دولت و عدم رعایت عدالت؛ یعنی انجام فعالیت های کشاورزی باید روی زمین های کشاورزی و فعالیت های ساختمانی روی زمین های غیر کشاورزی صورت گیرد و همچنین مهمترین عوامل بوم شناختی، موقعیت جغرافیایی منطقه، آب و هوای مناسب منطقه و تخریب بی رویه جنگل ها و مراتع می باشد.
به منظور بهبود وضعیت کاربری زمین های کشاورزی پیشنهاد می شود، هر چه سریع تر مشکلات اقتصادی کشاورزان با افزایش درآمد و خرید تضمینی محصولات کشاورزی بر طرف شود و کشاورزان مورد حمایت بیشتر دولت قرار گیرند و دولت سیاست های تشویقی مناسبی اتخاذ کند و عدالت اجرا شود و از تغییرات کاربری غیر قانونی و تخریب جنگل ها و مراتع جلوگیری به عمل آید و برای حفظ خاک و کاربری زمین های کشاورزی بهتر است کشاورزان الگو و روش کشت خود را تغییر دهند.
مقدمه
با رشد روز افزون جمعیت و صنعتی شدن جوامع بشری، امروزه شاهد تغییرات چشمگیری در کاربری اراضی کشاورزی بوده ایم. بررسیها نشان میدهند که تغییر کاربری اراضی کشاورزی در کشور سالیانه بخش عمده ای از اراضی را از چرخه تولید خارج می نماید . زمین و خاک بعنوان بستر رویش گیاهان و منبع تولید غذا، موهبتی است الهی که به رسم امانت در اختیار نوع بشر قرار گرفته تا با بهره برداری بهینه و حفاظت مستمر از آن، زمینه بهره مندی نسلهای آینده را از این نعمت الهی فراهم نمایند. لذا اهتمام قاطبه مردم به امر حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها بعنوان یک وظیفه شرعی و ملی محسوب که همگان می بایست بدان توجه نمایید.
زمین از نظر ارزش و نقش اجتماعی در آسایش، امنیت، رفاه، و کیفیت زندگی انسان نقش بسزایی دارد. موضوع زمین و چگونگی استفاده از آن در عرصه اجتماعی، همواره، منشأ کشمکشها و مشکلات اجتماعی و حقوقی و تعارضاتی میان منابع عمومی و حقوقی و نحوه بهره برداری از آن بوده است
در این کشورها رشد سریع زندگی شهری فرصتهایی را برای سودآوری در بخش مسکن و ساختمان به وجود آورده است. با اهمیت یافتن فعالیت های ساختمانی، احتکار زمین و تولید آن ازمنابعِاصلیِ سودیابی های عظیم به شمار می رود، به ویژه، با توسعه ی سریع شهرنشینی، زمین وضعیت بحرانی پیدا کرده و احتکار آن در اقتصاد بازار به صورت سودآورترین بخش اقتصادی جامعه درمی آید
مطالعات صورت گرفته در این زمینه عوامل بسیاری را در تغییر کاربری زمین مؤثر می داند، از جمله ی این عوامل می توان به دخالت بشر در طبیعت - مانند جنگل زدایی - اشاره کرد
در تحقیق دیگری، در مناطق ییلاقی اکوادور، بیان شد که تغییرات جمعیتی تأثیر بسیاری بر تغییرات زمینهای کشاورزی داشته است . - Jokish, 2002 - در پژوهشی، با عنوان - بررسی تغییرات کاربری سرزمین و تغییرات جمعیتی - ، که در یک حوضه ی آبخیز در مکزیک انجام شد، نتیجه گرفتند که، به علت مهاجرتمردمِ این کشور به سوی امریکا و تغییرات جمعیتی، سطح زمین های رها شده روز به روز افزایش یافته است بنابراین، ضرورت دارد در برنامه ریزی و سیاست گذاری در بخش منابع طبیعی و کشاورزی به تغییر کاربری زمین ها توجه شود . در همین زمینه، در این پژوهش، دهستان اسفیورد شوراب از بخش مرکزی شهرستان ساری انتخاب شد.
این دهستان، با توجه به موقعیت منطقه، دستخوش تغییرات گسترده ای شده است آنهم عمدتاً به وسیله ی فعالیت های انسانی، به ویژه ویلاساز یها - افزایش اراضی مسکونی - ، جاده سازی و جنگل تراشی. هدف اساسیِ این تحقیق شناسایی عوامل تاثیر گذار بر تغییر کاربری زمین های کشاورزی از دیدگاه کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان ساری است. در این پژوهش، بر اساس مطالعات میدانی، عوامل تاثیر گذار شناسایی و راهکا رهایی برای کاهش تغییرات نادرست کاربری زمین در روستاهای مورد مطالعه ارائه شده است.
اهمیت و ضرورت
متاًسفانه سیر سعودی این امر در سالیان اخیر بگونه ای است که علیرغم تصویب قانون حفظ کاربری اراضی زراعی وباغها درسال 1374تاکنون بیش از 140 هزار هکتار از اراضی کشاورزی از گردونه تولید خارج شده - سالی 20 هزار هکتار - و تغییر کاربری داده اند واین در حالی است که ایران 18/7 میلیون هکتار زمین زراعی و باغی دارد و با سیاست های کنونی دولت احتمال این که به مساحت آن ها اضافه شود بسیار بعید است. به همین دلیل روند تغییر کاربری زمین های کشاورزی کشور بسیار نگران کننده است. لذا صیانت از این فضاهای و جلوگیری از تبدیل آنها به فضاهای مسکونی، ویلاها، جاده ها تأسیسات صنعتی و غیره در کنار حفظ توان اکولوژیکی و تولیدی آنها و همچنین مدیریت پایدار اراضی زراعی و باغی روز به روز مشکل تر شده و تغییر کاربری آنها علیرغم احتیاج شهرها و روستاها به فضاهای سبز بویژه در اطراف کلان شهرهای کشور بصورت انفجاری مستمر در حال وقوع است.
این جریان علاوه بر مشکلات زیست- محیطی متعدد نظیر از بین رفتن خاکهای حاصلخیز، پوشش گیاهی، و از بین رفتن گونه های جانوری و گیاهی این مناطق آثار اجتماعی وا قتصادی متعددی از قبیل حاشیه نشینی، وابستگی غذایی، کاهش تولید محصولات باغی و سوداگری زمین های کشاورزی و زمینه ساز گسترش پدیده زمین خواری شده است.
در این راستا قانون گذاران در سرتاسر جهان جهت حمایت و حفاظت از این فضاها و در مسیر توسعه پایدار دست به تدوین و توسعه قواعد و قوانینی زده اند تا از تخریب بی رویه آنها جلوگیری نمایند.بزه تغییر کاربری اراضی زراعی وباغی موضوع قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها مصوب 1374/3/31با الحاقات و اصلاحات مورخ 1385/8/1 مجلس شورای اسلامی دراین راستا پیش بینی شده است
