بخشی از مقاله
چکيده :
رشدامور مالي و بانکي در طي بيست سال گذشته در کشورهاي مسلمان و سراسر جهان ، رسوايي هاي اقتصادي و تقلب منجر به تمرکز معيارهاي اندازه گيري اخلاقي در حسابداري گرديده است بنابراين نياز به حسابداري اسلامي جهت پاسخگويي به جامعه روند افزايشي داشته ،اين به خاطر عدم تطابق اصول حسابداري سنتي با حسابداري اسلاميست .بنابراين اين مقاله سعي دارد براساس شريعت يک برنامه جامع ،معيارهاي سنجش اخلاقي(عدالت ،انصاف وزکات ) ،جهت اينکه چگونه تجارت راه اندازي و چگونه حسابداري بايستي انجام شود ارائه و همچنين تضاد حسابداري سنتي و اسلامي ، مدل ، اهداف و خصوصيات حسابداري اسلامي مورد بحث قرار گرفته مي شود.نتايج تحقيق نشان دهنده آن است که اجراي معيارهاي اخلاقي مي تواند نقش حسابداري را موثر و منصفانه تر سازد.
کلمات کليدي :حسابداري، اسلام ، قرآن ، عدالت ، انصاف
مقدمه
حسابداري يکي از مهمترين بخش واحد تجاري و اقتصادي است که اطلاعات قابل پردازش فعاليتهاي تجاري و اقتصادي صورتها و گزارشگري مالي جهت تصميم گيرندگان فراهم مي سازد.علاوه بر اين حسابداري به عنوان ابزاري جهت پاسخگويي نهاد ها (مباشرت مديريت )به سرمايه گذاران و سهامداران مي باشد.بر اساس تعاريف بالا مي توان عنوان نمود که حسابداري يک زبان تجاري و اقتصادي است که بايد روشهاي خوب درجهت توليد رويه هاي گزارشگري مالي و صورتهاي مالي به ذينفعان خود ارائه نمايد. بر اساس ديدگاه هيات حسابداري آمريکا ،حسابداري فرآيندي جهت شناسايي،ثبت و طبقه بندي و تفسير ارتباط و رويداد هاي اقتصادي جهت تصميم گيرندگان آگاه ارائه ميدهد.مانند تمام رشته هاي ديگر حسابداري سنتي از برخي مشکلات مانند اندازه گيري ،ثبت و مخابره اطلاعات اقتصادي رنج مي برد.ما ميدانيم که اسلام اساسا مجموعه اي از رهنمود هاي اخلاقي است .رهنمود هاي اخلاقي دين اسلام حاکم بر زندگي فردي و اجتماعي مسلمانان است .بعضي از رهبران ديني عقيده دارند ،فعاليتهاي اقتصادي در اسلام بر دوستون اخلاقي عدالت و انصاف استوار است .اين ارزشها،ارزشهاي بنيادي است که براي تمام زواياي زندگي انسان ،رهنمود هايي دارد .بنابراين تجارت اسلامي بايد بر پايه اين ارزشها انجام گيرد.(موسي بزرگ اصل ،١٣٨٩).
گسترش و رشد موسسات مالي اسلامي مختلف و فساد و رسوايي هاي عظيم در حوزه هاي تجارت و معاملات نقش و اهميت قوانيني که بتواند جهت صيانت از منافع افراد و سازمانها و شرکتها عمل نمايد ضروري به نظر مي رسد پس نياز به يک سيستم منسجم در قالب پرتو تعاليم قرآن و شريعت احساس مي گردد که از آن به عنوان حسابداري اسلامي ياد مي گردد.
تعريف حسابداري اسلامي
در اسلام انسان به عنوان امانتدار خداوند درروي زمين معرفي مي شود.زيرا خداونددر سوره بقره آيه ٣٠ مي فرمايند"من انسان را در روي زمين به عنوان جانشين خود خلق نموده ام "بنابراين هر انسان مسلماني بايد فعاليت هايش در چهارچوب قوانين تعريف شده يعني مطابق با شريعت عمل نمايد.بنابراين خداوند ناظر بر اعمال و رفتار ما مي باشدو حسابداران آن رقيب و عتيد (سوره ق ،آيه ١٨)تمام فعاليت هاي انسان را در زندگي ثبت مي نمايند.
(اثر و اولا)حسابداري اسلامي را شاخه اي از حسابداري که اهداف و عملکرد و فعاليتهاي آن جهت رسيدن به اهداف اخلاقي و عيني مطابق با شريعت اسلامي باشد تعريف مي کنند.
اهميت حسابداري در قرآن در سوره بقره آيه ٢٨٢ مشخص شده که معناي آن اين است اي کساني که ايمان آورده ايد هر گاه تا مدت معيني از لحاظ (روز و ماه و سال )قرض و نسيه اي داديد آن را بنويسيد و نويسنده دادگرانه آن را بنويسد و طبق آنچه خداوند بدو آموخته است بنويسد و سرپيچي نکند.تاکيد اين آيه قران روي ثبت و گزارشگري و صداقت در معاملات تجاري و رويدادهاي اقتصادي و رعايت انصاف وعدالت درمعامله مشخص است . بنابر اين با توجه به آيه بالا دو معيار اندازه گيري مهم عدالت و انصاف که در واقع ستون و پايه حسابداري اسلامي محسوب مي گردد مورد بررسي بيشتر قرار خواهد گرفت .
معيارهاي اندازه گيري حسابداري اسلامي
اصول حسابداري اسلام ارتباط تنگاتنگي با مبنا و رويه هاي تجاري اساسي اقتصادي در اسلام که بر مبناي شريعت اداره مي شود دارد.هدف اساسي شريعت اطمينان از انسانيت ،عدالت اجتماعي ،نسل ،مذهب و روح و ثروت است .با توجه به آيه قرآن که هر چيزي که در اين جهان است هم در آسمانها و هم در زمين متعلق به خداست و در جزء٢ سوره بقره آيه ٢٨٢ مي فرمايند:او مالک همه چيز است و انسان صرفا امانتداري بيش نيست
و در آيه حديد مي فرمايند:به خدا و پيامبرش ايمان بياوريد که شما را در آنها نماينده کرده است زيرا کساني از شما که ايمان آوردند و بذل و بخشش کنند پاداش بزرگي است .از اين آيه استنباط مي شود که هنگامي که قدرت يا رفاه يا هر چيز ديگر از شخصي به شخص ديگر يا از گروهي به گروه ديگر منتقل مي شود مسول آن منافع هستندو بايد آنها را در امورات خير و کارهاي نيک بکار گيرند.
يکي از جنبه هاي مهم حسابداري اسلامي اخلاقيات است .در واقع اسلام بر اخلاق و رفتار اخلاقي استوار است .از حديثي از ابوهريره روايت شده و گفته که حضرت محمد(ص )تنها براي هدف از تکميل اخلاق خوب فرستاده شده است .علاوه بر اين انصاف و عدالت به عنوان معيارهاي قابل اندازه گيري در قران مي باشد ميتوان در سوره انعام جزء ششم آيه ١٥٢ که مي فرمايد پيمانه و ترازو را به تمام و کمال و دادگرانه مراعات دارند.(نه
کم و زياد بدهيد و نه کم و زياد دريافت کنيد)آيه اي از قرآن وجود ندارد که فقط مختص افراد باشد بلکه در آنها به اجتماع و دولتها هم اشاره داشته از اين رو عدل و انصاف به عنوان خلاصه اي از تمام اخلاقيات در موسسات تجاري که از قرآن مشتق شده است بايد رعايت شود.
