بخشی از مقاله
چكیده
دین مقدس اسالم تنها محدود به دستورات عبادی نیست، بلكه دربردارنده احكام تمام موضوعات از جمله حكومت، اقتصاد، حقوق انسان‌ها و... نیز هست. همه احكام و تعلیمات اسالم برای رساندن انسان به كمال كه همانا غرض واقعی شریعت است صادر شده تا جوامع انسانی با آراستن خود به فضایل و صفات کامل در كنار هم و با حضور همدیگر به مالقات پروردگار یكتا نائل گردند. در اینجا از نظام اقتصادی اسالم، به‌ویژه از زكات این مالیات اسالمی كه جای در بستر زمان بوده و پاسخ‌گوی نیاز‌های انسان در هر عصر و محیط است صحبت میشود كه چگونه آثار و بركات زكات - من - یك مسلمان را به - مای - امت واحد اسالمی تبدیل میکند و عامل وحدت‌بخش و همبستگی اجتماعی جوامع انسانی اسالم به‌حساب میآید. چون‌که وحدت هدیه الهی است كه خداوند تنها به مؤمنان راستین كه از تعلقات مادی رها شده و رسته‌اند عطا میکند.
.1 مقدمه
از خصوصیات عمده زندگی سرمایه‌داری غرب «خود‌محوری» است. خود‌محوری كه ماركس وبر جامعه‌شناس آلمانی آن را «در خود فرورفتگی» می‌نامد موجب سست شدن شیرازه جوامع انسانی و یك نوع بی‌اعتنائی به حوزه عمومی و اجتماعی انسان تلقی میشود - وبر، بی‌تا: - 56 اریش فروم فیلسوف اجتماعی و روانكاوی آلمانی معتقد است آنچه در جامعه غربی روی داده ناپدید شدن ارزش‌های مشترك و پیوند‌های شخصی و اجتماعی با دیگران است.
انسان توده كنونی هرچند كه جزء جمعیتی است، اما جدا مانده و تنهاست. او جوامع غربی را شبیه تكه سنگهایی میداند كه كنار هم چیده شده‌اند. «غبار بی‌سازمانی از افراد.» بنابراین در جامعه سرمایه‌داری لگام گسیخته تأکید بیش از اندازه به مفاهیمی چون اندویجویلزم - فردگرائی - ، رقابت در عرصه زندگی، مفهومی چون آزادی منفی و از این قبیل باعث شده تا فرد همیشه خود را تنها و دائما در حال رقابت با دیگران حس كرده و بیشتر به خود و منافع شخصی خود بپردازد، این عاملی است كه جوامع انسانی غربی را به یکجامعه بی‌روح و گسسته و تهی از هرگونه عواطف و احساسات انسانی مبدل ساخته است.
اما دین مبین اسالم فرد و جامعه را جدا و منفك از همدیگر قبول ندارد زیرا اهداف نهائی فعالیت‌های اجتماعی و فرد باهم تداخل دارد و معتقد است كه هرگونه پیشرفت در خالقیت، حرفه اقتصادی و هرگونه نبوغ در بعد مادی و روحی فرد مسلما در تقویت اساس زندگی اجتماعی جامعه اسالمی مؤثر است و از طرف دیگر عملكرد جامعه نیز در رفتار افراد تأثیر دارد - كلباسی، . - 142 :81 جامعه اسالمی جامعه‌ای است كه در آن تمام اعضای جامعه برابر و برادر یكدیگرند. «كسانی كه پیش از آنان در آن منزل جا گرفته و ایمان آورده بودند - انصار - آن‌ها كه مهاجرت كرده و نزدشان آمده‌اند - مهاجر - دوست دارند و در دل خویش نسبت به آنچه به این مهاجران داده‌شده احساس نیاز نمی‌کنند و آن‌ها را بر خود مقدم میدارند، حتی اگر خود پریشان حالی باشند.
بله هركس از آسیب بخل و خودخواهی خویش دور بماند او رستگار است» - قرآن کریم، - 9 :59 اسالم از طریق تبیین صحیح رابطه‌ی منافع فردی و منافع اجتماعی با به‌کارگیری امور معنوی و اخالقی به‌خوبی نوعی همبستگی اجتماعی ایجاد میکند چنانکه دورکیم این جامعه‌شناس غربی در اهمیت همبستگی اجتماعی معتقد است که همبستگی اجتماعی پدید‌های اخالقی است و آن را مترادف با روح جمعی حاکم بر اجتماع در نظر میگیرد و میگوید: «هر جا که همبستگی اجتماعی نیرومند باشد، عامل نیرومندی در نزدیک کردن افراد به هم خواهد بود و باعث تشدید تماس‌های آن‌ها و بیشتر شدن فرصت‌های ارتباط‌شان با یکدیگر خواهد شد.» به نظر وی خصلت ویژه همبستگی اجتماعی، ماهیت گروهی- جمعی است که عامل تضمین کننده وحدت بین افراد عضو گروه است.
از این‌رو از دیدگاه وی، همبستگی، امر اجتماعی واقعی است که شناخت آن جز از راه شناخت آثار اجتماعی‌اش ممکن نیست - اسالم زاده، . - 85 :1387 به‌بیان‌دیگر سؤال دور کیم این بود که اساسا چه چیزی سبب میشود که جامعه حفظ شود و دچار اضمحالل و فروپاشیدگی نگردد. پاسخ او این بود: همبستگی اجتماعی - ریتزر، . - 75 :1373 همبستگی اجتماعی باعث میشود جامعه قوام داشته و دچار بی‌نظمی و نابسامانی نگردد.
.2 تعاریف
.2,1 زکات:
اصل کلمه «زکات» به معناى رشد و نمو‌ی است که از برکت الهى در چیزهاى دنیوى و اخروى حاصل میشود. کلمه «زکات» به سهم الهى که انسان مؤمن از مال خود خارج میکند و به فقرا می‌دهد، اطالق میشود. به این دلیل است که در پرداخت آن، امید رشد و افزایش مال همراه با خیرات و برکات دارد، یا موجب تزکیه و پاکى روح پرداخت کننده میشود و یا از هر دو جنبه است؛ زیرا هر دو فایده در پرداخت زکات وجود دارد؛ بنابراین، «زکات» در لغت، به دو معنا آمده است: یکى رشد و نمو دیگرى پاکى - راغب اصفهانی، بی‌تا: - 380
.2,2 همبستگی اجتماعی:1
همبستگی، احساس مسئولیت متقابل بین چند نفر یا گروه است که از آگاهی و اراده برخوردار باشند. این امر میتواند شامل پیوند‌های انسانی و تعامالت اجتماعی بین انسان‌ها یا به‌عبارت‌دیگر، وابستگی متقابل حیات و منافع آن‌ها به همدیگر باشد. همبستگی بر حسب میزان کنش متقابل اجتماعی تعریف میشود. از دیدگاه جامعهشناختی، همبستگی به وضعیتی اجتماعی اشاره دارد که بر پایه آن در سطح یک گروه یا یک جامعه، اعضا به یکدیگر وابسته بوده و به‌گونه‌ای متقابل نیازمند یکدیگرند. تجمع‌های انسانی، شبکه‌های روابط بین افراد را به وجود میآورد و آن‌ها را در واحد‌های
اجتماعی منسجمی، متحد میکند. چنین بستری، حمایت اجتماعی مستمر را فراهم میکند و از طریق مبادالت اجتماعی، وابستگی متقابل و متعاقبا تعهد میان افراد ایجاد میشود - اقتباس از آرون، . - 90
.3 مبانی نظری تحقیق
.1,3 تأثیرات پرداخت زکات در همبستگی اجتماعی
.1.1,3 آثار روانی زكات
از رهاورد زندگی ماشینی امروز اضطراب و نگرانی‌های روحی و روانی است كه تنها راه ر‌هایی از فشار‌های روحی و بیماری‌های كشنده روانی به اعتراف روان‌شناسان غرب و شرق توجه به خدای متعال و عمل به دستورات اوست. خداوند متعال خطاب به پیامبر اكرم A میفرماید: «خذ من اموالهم صدقه تطهیرهم و تزكیهم بها» از اموال آن‌ها زكات بگیر تا بدان وسیله ایشان را پاك گردانی و پرورش و تهذیب دهی - قرآن کریم، - 103:9 روح و روان انسان بر اثر بخشش مال و دستگیری نیازمندان و محرومان نورانی گشته و به‌تدریج با بزرگواری و سخاوتمندی صفاًمی‌یابد این ریاضت او را چنان تربیت میکند كه امانت خود را به صاحبش داده و حقوق مردم تماما بپردازد.
