بخشی از مقاله
خلاصه
مجموعه تصمیمات مربوط به تعیین ساختار سرمایه از جمله مهمترین مسائلی است که بایستی توسط مدیران اتخاذ گردد . ایجاد ارزش براي سهامداران از مهمترین اهداف شرکتها بوده و این ارزش زمانی محقق میشود که شرکتها از سلامت مالی برخوردار باشند . در دنیاي امروز با توجه به شرایط بازار رقابت تعیین روش تامین مالی مناسب براي افزایش بازدهی شرکتها از اهمیت بسزایی برخوردار است . بنابراین در این پژوهش به بررسی رابطه بین ساختار سرمایه و عملکرد شرکت ها پرداخته است و توجه ویژه اي به میزان رقابت در صنایع شده است . در این مقاله از معیار جدید Boone جهت سنجش رقابت در صنایع استفاده شده است . با بکارگیري دادههاي استخراج شده از صورتهاي مالی 92 شرکت تولیدي فعال در صنایع مختلف در بازده زمانی 1390 – 1385 مشخص گردید اهرم مالی داراي تاثیر منفی بر بازده حاصل از دارایی ها به عنوان معیار سنجش عملکرد شرکت ها می باشد به علاوه هر چه میزان رقابت در بین شرکت ها بیشتر باشد بازده حاصل از دارایی ها کاهش می یابد . از طرفی میزان رقابت در بازار محصول تاثیر منفی اهرم مالی بر بازده حاصل از دارایی ها را افزایش می دهد .
کلمات کلیدي:ساختار سرمایه، رقابت بازار محصول ، عملکرد شرکت ها
1.مقدمه
حداکثر کردن ارزش شرکت ها مستلزم اجراي طرح هاي سود آور می باشد. در دنیاي امروز با توجه به شرایط بازار رقابت تعیین روش تامین مالی مناسب براي افزایش سود آوري و ادامه حیات شرکت ها امري ضروري است - نیکبخت و پیکانی، . - 1388 شیوه تامین مالی یک شرکت تعیین کننده آن است که ارزش آن شرکت چگونه بین سرمایه استقراضی و سرمایه مالکانه تفکیک می گردد. بنابراین اگر ساختار سرمایه را ترکیب بدهی و حقوق صاحبان سهام در نظر گرفت ، اهرم مالی1 بیانگر آن است که شرکت تا چه حد به تامین مالی از طریق ایجاد بدهی - استقراض - به جاي افزایش سرمایه متکی است. نسبت هاي اهرمی، ابزارهایی جهت تعین میزان احتمال قصور شرکت در ایفاي تعهدات مربوط به بدهیهایش است. بالا بودن بیش از اندازه میزان بدهی هاي یک شرکت میتواند بر احتمال عدم توانایی انجام تعهدات و بحران مالی آن شرکت بیفزاید. اما از دید مثبت بدهی یکی از مهمترین طرق تامین مالی محسوب میگردد که براي شرکت مزایاي مالیاتی بسیاري به همراه دارد.
زیرا بدهی یک هزینه قابل قبول مالیاتی است که باعث کاهشمیزان مالیات شرکت می گردد - نوروش و دیانتی دیلمی، . - 1383 میزان اهرم مالی در ساختار سرمایه شرکت انتخاب نوع فعالیت هاي عملیاتی شرکت ها را تحت تاثیر قرار می دهد که این فعالیت ها به نوبه خود عملکرد شرکت را تحت تاثیر قرار می دهد - جرمیاس2، . - 2008اگر چه تحقیقات زیادي در مورد رابطه بین اهرم مالی و عملکرد شرکت انجام شده است شواهد متناقضی بدست آمده است. برخی از محققان بیان داشته اند که اهرم داراي یک اثر منفی بر عملکرد است گروهی دیگر از محققان بیان داشته اند که اهرم داراي یک اثر مثبت بر عملکرد است - جرمیاس، . - 2008شیوه تامین مالی شرکت بر رفتار شرکت در بازار محصول و انگیزه شرکت براي رقابت و نیز رفتار سایر مشارکت کنندگان بازار و در نتیجه بر بازده هاي رقابتی تاثیر می گذارد - کمپللو3، . - 2003 به دلیل تاثیر متناقض اهرم بر عملکرد باید این تاثیر مشروط به متغیرهایی نظیر شدت رقابت در بازار - ابرین4، . - 2003
-2 مبانی نظري و پیشینه پژوهش -1-2 ساختار سرمایه و عملکرد اقتصادي شرکتها
از آنجایی که ایجاد ارزش و افزایش ثروت سهامداران در بلند مدت از جمله مهمترین اهداف شرکتها به شمار میرود و افزایش ثروت تنها در نتیجه عملکرد مطلوب حاصل خواهد شد ، حداکثر شدن ارزش شرکت وقتی محقق مییابد که شرکت از سلامت مالی برخوردار باشد بدان معنی که منابع مالی آن به درستی انتخاب شده و به شکل صحیحی استفاده شود - کاشانی و رسائیان،. - 88حداکثر کردن ارزش شرکت ها مستلزم اجراي طرحهاي سودآور است، در جهان امروز با توجه به شرایط بازار رقابت تعیین روش تامین مالی مناسب براي افزایش سودآوري و ادامه حیات شرکت ها امري ضروري است. سرمایه گذاران با توجه به جدایی مالکیت از مدیریت، نیاز به منابع مالی وسیع در شرکت ها و همچنین علاقه دارندگان منابع مالی به استفاده از منابع خود جهت افزایش ثروت به تجزیه و تحلیل عملکرد شرکتها و ساختار سرمایه آن بپردازند تا به سرمایه گذاري صحیح دست یابند.
بنگاههاي اقتصادي نیز براي ورود به تجارت و ادامه فعالیت در آن نیاز به سرمایه دارند. در بیشتر تحقیقات، منابع تامین مالی شرکتها بر اساس سیاست تامین مالی شرکتها به دو بخش " منابع مالی درون " و " منابع مالی بیرونی" تقسیم می-شوند. که این منابع میتواند به روش کوتاه مدت و یا بلند مدت مورد استفاده قرار گیرد. لازمه تامین سرمایه از منابع درونی، سودآوري گذشته شرکت است که از محل انباشت سودهاي گذشته که منبع مناسب جهت تامین مالی شرکت فراهم میآید و در منابع مالی بیرونی از محل بدهیها و سهام اقدام به تامین مالی مینماید. از طرفی تامین کنندگان منابع مالی، سرمایه گذاران - سهامداران - و اعتباردهندگان میباشند که هر گروه به دنبال منافع خود هستند، آنچه که تامین کنندگان را تشویق میکند تا منابع خود را در فعالیت مشخصی بکار گیرند ، عملکرد مطلوب آن فعالیت است، که به دنبال آن ارزش شرکت و در نتیجه ثروت سهامداران افزایش مییابد - نیکبخت و پیکانی، . - 1388
بدهی میتواند باعث بهبود عملکرد یک شرکت شود. زیرا مدیران را مجبور میکند تا تصمیماتی را اتخاذ کنند که ارزش شرکت حداکثر شود. جنسن - - 1986 و استولز - - 1990 به نظم دهندگی بدهی اشاره کرده و بیان داشتند که بدهی هزینه نمایندگی جریان نقدي آزاد را از طریق کاهش جریان نقد در دسترس مدیران جهت استفادههاي شخصی را، کاهش میدهد. به علاوه تهدید به شکست، بدهی را به عنوان یک نیروي انگیزاننده قوي مبدل کرده که میتواند موجب کارایی بیشتر شرکت شود - کنزالز5،. - 2013بر اساس نظر مایرز - - 1996، جنسن - - 1986 و استولز - - 1990 مدلی توسعه داده شد که بر اساس آن مدل، تامین منابع مالی از طریق بدهی مشکلات مربوط به سرمایه گذاري بی رویه و افراطی توسط مدیران را کاهش میدهد اما موجب بدتر شدن سرمایه گذاري کمتر از حد توسط مدیران میشود. این مدل بیان میدارد که بدهی میتواند هر دو تاثیر مثبت و منفی را بر شرکتها داشته باشد و این تاثیر دوگانه در مورد همه شرکتها دیده میشود - مارگاریتیز و پسیلاکی6،. - 2010
-1 -1-2 ارتباط منفی بین ساختار سرمایه و عملکرد
الف - از دیدگاه تئوري هزینه نمایندگی
هزینه نمایندگی میتواند از تضاد بین اعتباردهندگان و صاحبان سرمایه به وجود آید. این تضاد زمانی حاصل میشود که ریسک از پیش تعیین شده اي که به دلیل استفاده از بدهی به وجود آمده است، به اعتقاد مایزر - 1977 - 7 موجب سرمایه گذاري کمتر از حد یا برآمدگی بدهی میشود. در این مورد بدهی داراي تاثیر منفی بر ارزش شرکت میباشد - مارگاریتیز و پسیلاکی،. - 2010
ب - از دیدگاه ریسک گریزي مدیران
از طرفی تامین مالی از طریق بدهی ریسک گریزي مدیران را افزایش میدهد و ترس از شکست در کسب بازدهی کافی جهت پاسخگویی به اعتباردهندگان، تمایل آنها را به سرمایه گذاري در پروژههاي پر ریسک را کاهش میدهد - بلک ریشنان و فکس،. - 1993
-2-1-2 ارتباط مثبت بین ساختار سرمایه و عملکرد شرکتها
الف - از دیدگاه تئوري هزینه نمایندگی
تئوري هزینه نمایندگی این ایده را مطرح میکند که منافع مدیران شرکت و سهامداران به طور کامل با هم هماهنگ نمیباشد. جنسن و مکلینگ - - 1976 که بر اهمیت هزینه نمایندگی صاحبان سهام تاکید داشتند بیان میدارند که این مسئله از جدایی مالکیت از مدیریت نشئت میگیرد. به طوري که مدیران تمایل دارند تا اهداف شخصی خود را در مقایسه با ارزش شرکت بیشینه کنند. این تضاد ممکن است در وضعیتی ایجاد شود که مدیران انگیزه دارند تا ریسک زیادي را بپذیرند و در نتیجه بخشی از این ریسک به استراتژيهاي سرمایه گذاري شرکت منتقل میشود. - جنسن و مکلینگ،. - 1976
ب - از دیدگاه مالیات پذیر بودن بدهی
از طرفی به دلیل مالیات پذیر بودن بدهی، بدهی میتواند عملکرد شرکت را بهبود بخشد زیرا بخشی ازهزینه سرمایه از سهامداران به دولت منتقل می-شود - لباتکین و چاترجی8،. - 1994
-2-2 رابطه بین ساختار سرمایه و رقابت بازار محصول
مطالعات اخیر نشان داده است که علاوه بر عوامل داخلی شرکت، عوامل خارجی از مرزهاي شرکت همچون شرایط ساختار بازار، وضعیت رقابت و فعالیت رقبا نیز میتواند تصمیمات مالی یک شرکت را تحت تاثیر قرار دهد. بر اساس نظریه مسئولیت محدود با افزایش رقابت شرکتها تمایل پیدا می-کنند تا براي بدست آوردن یک مزیت استراتژیک به یک رفتار تهاجمی در بازار محصول متعهد باشند. در نتیجه از بدهی بیشتري استفاده میکنند - استایتیه و رودریگیوز9، . - 2006 اما براساس نظریه براندازي با افزایش رقابت بازار، یک شرکت با بدهی بالا در معرض تهدید و براندازي توسط یک شرکت با بدهی پایین قرار میگیرد. بنابراین شرکت ها تمایل دارند تا سطوح بدهی را کاهش دهند - گانی و همکاران10، . - 2011
- 3- 2 مبانی رابطه میان ساختار سرمایه و رقابت بازار محصول
در ارتباط با رابطه بین ساختار سرمایه و بازار محصول سه نظریه مطرح میشود که در ادامه به شرح آنها پرداخته میشود .
الف - دیدگاه مربوط به مدل مسئولیت محدود
در این دیدگاه ، زمانی که بدهی مسئولیت محدودي دارد، شرکت هایی که حداکثر سرمایه و بازار محصول متغیري دارند، تلاش میکنند تا با افزایش بدهی، سهم بازار خود را افزایش دهند . همانگونه که شرکتها بدهی بیشتري ایجاد میکنند، این انگیزه را خواهند داشت تا استراتژي هایی از تولید را بکار گیرند که در موقعیت هاي مطلوب بازده بیشتر و در موقعیتهاي نامناسب بازده کمتري را به دست آورنداثر مسئولیت محدود تامین مالی نشان می-دهد که چگونه انتخاب ساختار مالی میتواند بر بازده هاي محصول اثر بگذارد . - پاندي، . - 2004
ب - دیدگاه مربوط به مدل شکار
