بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این تحقیق، بررسی تأثیر رقابت، حاکمیت شرکتی و ساختار مالکیت بر گزارش ریسک، بین شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. برای این منظور از میان جامعه آماری به روش حذف تعداد 91 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار تهران در طول دوره زمانی1390تا 1394 بهعنوان نمونه آماری انتخاب گردید. دادهها با استفاده از نرمافزار Eviews مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. هر شش فرضیه با آزمونهای متعددی مورد ارزیابی قرار گرفت، نتایج تحقیق نشان داد که بین تمامی فرضیات رابطه معناداری وجود دارد که تمامی فرضیهها با درجه بالایی از اعتبار تأیید گردیدند.
-1 مقدمه
گزارشگری داوطلبانه1 ریسک یکی از مهمترین عوامل رشد شرکتها در بازار سرمایه به شمار میرود. دلیل اصلی درتاکید بر افشای داوطلبانه و شفافیت این است که این دو زیربنای اصلی برای حفظ منافع سهامداران محسوب میشوند. رویکردهای افشای کامل به همراه شفافیت میتواند شرایط مطمئنی را پدید آورد و اطمینان از حمایت منافع سرمایهگذاران را افزایش میدهد. همچنین تحقیقات نشان داده است که افشای داوطلبانه اثر مثبتی بر عملکرد شرکت دارد و بر حفظ منافع سهامداران و اشخاص ذینفع 2 اثرگذار است. به عبارت دیگر ، نبود شفافیت اطلاعات و ابهام در گزارشگری ممکن است به بدگمانی و رفتارهای غیر اخلاقی منجر شود.
حاکمیت شرکتی4 بهعنوان مبحثی که بر موضوع راهبرد شرکتها و حقوق سهامداران تأکید دارد، مطرح گردیده و نقش آن در کاهش تضاد بین منافع سهامداران و مدیران است. این تضاد منافع اغلب با مسایل نمایندگی در ارتباط است که ناشی از دو علت اصلی است: اولی متفاوت بودن اهداف و ترجیحات مشارکتکنندگان در شرکت و دیگری ناقص بودن اطلاعات مشارکتکنندگان نسبت به عملکرد، دانش و ترجیحات یکدیگر. از دیدگاه تئوری نمایندگی5، حضور مدیران غیرمؤظف و مستقل در هیئتمدیره شرکتها که تخصص، استقلال و قدرت قانونی لازم را برای نظارت بر عملکرد شرکت دارند، میتواند یک سازوکار توانمند حاکمیت شرکتی به حساب آید - بادآورنهندی، . - 1389 از طرفی وجود سهامداران نهادی6 به-عنوان یکی دیگر از ساز و کارهای حاکمیت شرکتی، میتواند موجب همسوشدن منافع سهامداران شود و این همسویی باعث افزایش نفوذ سهامداران بر مدیریت گردد، همچنین داشتن تمرکز در مالکیت شرکت نیز که از کنترل مطلق سهامداران عمده بر اداره امور شرکت ناشی میشود، میتواند کاهنده مسایل نمایندگی شود، زیرا سهامداران عمده بهواسطه داشتن اطلاعات کافی، میتوانند بر عملکرد مدیریت کنترل بهتری داشته باشند.
-2 مروری بر ادبیات و پیشینه پژوهش
خانی و رودباری - 1394 - ، به بررسی رابطهی میان انگیزههای اختیاری مدیران بر افشای داوطلبانه اطلاعات در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختهاند. برای آزمون فرضیههای پژوهش، نمونهای شامل 98 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار طی سالهای 1379و 1389 انتخاب شد. نتایج پژوهش، نشان دهنده تاثیر متغیرهای افشا بر روی افشای در سطح صورتهای مالی بود.قربانی - 1393 - ، ترکیب هیئتمدیره و کیفیت افشای مطلوب شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختهاند.
نمونه مورد بررسی شامل 90 شرکت طی سالهای 1382 تا 1388 بوده است. نتایج تحقیق بیانگر این بود که بین درصد اعضای غیرموظف هیئتمدیره و کیفیت افشا رابطهی معنیداری وجود ندارد و رقابت در بازار محصول نیز باعث بهبود رابطه میان این دو متغیر نمیشود.سجادی و همکاران - 1391 - ، تأثیر هزینههای نمایندگی و کیفیت گزارشگری مالی بر ریسک سرمایهگذاری در شرکتهای بورسی را مورد بررسی قرار دادند. آنها با استفاده از دادههای 120 شرکت موجود در بورس اوراق بهادار تهران در دوره ی زمانی سال های 1383 تا 1389 به بررسی این موضوع پرداختند. نتایج تحقیق آنها نشان داد که هزینههای نمایندگی تأثیر مثبت و معنادار، اما کیفیت گزارشگری مالی تأثیر منفی و معناداری بر ریسک سرمایهگذاری شرکتها دارند.
-3 فرضیههای پژوهش
➢ فرضیه اصلی پژوهش: مکانیزمهای حاکمیت شرکتی تأثیر معناداری بر ریسک شرکت دارند. فرضیه فرعی اول: اندازه هیئت مدیره تأثیر معناداری بر سطح افشای ریسک شرکت در گزارشهای سالانه دارد.
فرضیه فرعی دوم: دوگانگی وظیفه مدیر عامل تأثیر معناداری بر سطح افشای ریسک شرکت در گزارشهای سالانه دارد. فرضیه فرعی سوم: تمرکز مالکیت تأثیر معناداری بر سطح افشای ریسک شرکت در گزارشهای سالانه دارد.
فرضیه فرعی چهارم: اندازهی شرکت تأثیر معناداری بر سطح افشای ریسک شرکت در گزارشهای سالانه دارد. فرضیه فرعی پنجم: نقدینگی تأثیر معناداری بر سطح افشای ریسک شرکت در گزارشهای سالانه دارد. فرضیه فرعی ششم: بخش صنعتی تأثیر معناداری بر سطح افشای ریسک شرکت در گزارشهای سالانه دارد.
-4روششناسی پژوهش -1-4 جامعه آماری، دوره زمانی مورد آزمون و روش نمونهگیری
نمونه آماری از شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار انتخاب شده است. نمونهگیری به روش حذف سیستماتیک انجام گردیده است، بدین ترتیب که از میان تمامی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، شرکتهایی که واجد شرایط زیر باشند، انتخاب شدهاند:
-1 شرکت مزبور قبل از سال 90 مورد پذیرش قرار گرفته باشد؛ -2 شرکت مزبور پایان سال مالی خود را پایان اسفند ماه هر سال قرار داده باشد؛
-3 شرکت مزبور در دوره مورد بررسی، تغییر سال مالی نداشته باشد؛ -4 دادههای مورد بررسی شرکت مزبور، در دسترس باشد؛
-5 شرکتهای مزبور جزء شرکتهای سرمایهگذاری، هلدینگ و بانکها نباشند. -6 شرکت دارای وقفه معاملاتی بیش از 6 ماه نباشد.
-7 حقوق صاحبان سهام منفی نباشد.
اندازهگیری در تجزیه و تحلیل محتوا بستگی به شمردن واحدهای کدگذاری جهت انعکاس اهمیت یک موضوع برای واحد گزارشگری دارد. محققان واحدهای کدگذاری متفاوتی از جمله کلمه، جمله، بخشی از یک صفحه و یا پاراگراف را به کار بردهاند. ما در این تحقیق برای کدگذاری و شمارش افشا از رویکرد جملهای بر اساس مطالعات متفاوت پیرامون افشای ریسک استفاده میکنیم.بر اساس ادبیات پیشین جملات افشای کدگذاری را مطابق با ویژگیهای معنایی به صورت زیر طبقهبندی نمودهاند: *ماهیت شواهد - کمی یا کیفی - *نوع خبر - خوب/بد/خنثی - *چشم انداز - گذشته/ آینده - *نوع ریسک - مالی یا غیرمالی - بررسی گزارشهای سالانه نشان میدهند که افشای ریسک اجباری در یادداشتهای مربوط به حسابها ارائه شده، در حالی که افشای ریسک داوطلبانه در گزارشهای مدیریت واقع شده است.
-3-4 آزمون فرضیههای پژوهش و تجزیه و تحلیل یافتهها آمار توصیفی
در این جدول، اصلیترین شاخص مرکزی، میانگین است که نشاندهنده نقطه تعادل و مرکز ثقل توزیع است و شاخص خوبی برای نشان دادن مرکز دادهها میباشد. برای مثال میانگین اندازه هیئت مدیره و دوگانگی وظیفه مدیرعامل به ترتیب برابر با 5/065 و 0/226 میباشد. همچنین، میانگین ریسک شرکت - متغیر وابسته - برابر با 9/754 میباشد. در این قسمت با استفاده از آمارههای توصیفی، شاخصهای مختلف پراکندگی و مرکزی هر متغیر در هر سال و میانگین آنها برای تمامی سالها بیان شده است.
